رام - چهاردهم امرداد

روز پنجشنبه چهاردهم امرداد سال ۱۲۳۱ سه تن از پیروان باب ناصرالدین‌شاه را ترور کردند و این نقطه‌ی چرخش سیاست‌های او درباره‌ی بابی‌ها شد. با این همه مهم‌ترین رخداد چهاردهم امردادماه آن است که مظفرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی فرمان مشروطه را در آن امضا کرد و به این ترتیب تجدد سیاسی در ایران به کرسی نشست. دوازده سال بعد نشریه‌های مشروطه‌خواهان چندان رونق گرفته بود که وقتی روزنامه‌ی نوبهار را توقیف کردند، در همین روز به سال ۱۲۹۷ ملک‌الشعرای بهار با همان شکل و قطع روزنامه‌ی زبان آزاد را چاپ کرد که امتیازش به یکی از دوستانش تعلق داشت. بهار شعر «بث‌الشکوی» را در شرح توقیف روزنامه‌اش سرود و در همین جا چاپ کرد:
تا بر زبر ری است جولانم
آزرده و مستمند و نالانم...

در همین روز به سال ۱۳۳۴ پنجاهمین جشن سالگرد مشروطه‌ی ایران با شکوه زیاد برگزار شد که به مناسبتش تمبر هم چاپ کردند.
در سیاست جهان این روز با چندین تحول نظامی و نهادی مصادف بوده است. در سال ۲۵ میلادی گوانگ‌وو سلسله‌ی هان را پس از عصر فترتی که دودمان شین پدید آورده بود، احیا کرد. در ۱۳۵ میلادی سپاهیان رومی دژ بِتار را در مرکز فلسطین فتح کردند و بعد از کشتار سهمناک مردم منطقه پس از چهار سال بر شورش شمعون بارکوخبا غلبه کردند. در ۲۸۹ هجری خورشیدی آخرین موج تاخت و تاز دانمارکی‌ها در انگلستان پس از شکست مهاجمان از قوای ادوارد مهتر و اتلرد در نبرد تاتن‌هال پایان یافت و در ۳۱۸ قوای زامورا به رهبری عبدالرحمن سوم اموی بر سپاهیان لئون به فرماندهی رامیروی دوم در نبرد آلاندیک غلبه کردند و راه پیشروی مسیحیان در قلمرو مسلمانان را بستند.
در سال ۱۲۰۳ کنستانتین کاناریس رهبر نیروهای استقلال‌طلب یونان در نبرد ساموس بر ناوگان متحد مصر و عثمانی غلبه کرد. در ۱۲۹۳ در پی ترور آرشیدوک اتریش در صربستان و در آغازگاه جنگ جهانی اول صربستان به آلمان و اتریش به روسیه اعلان جنگ داد و این دو روز پس از اعلان جنگ انگلستان به آلمان بود. در ۱۳۱۹ اتحاد جماهیر شوروی لاتویا را اشغال کرد و به قلمرو خود افزود و در ۱۳۲۰ آلمانی‌ها در نبرد اسمولنسک روس‌ها را شکست دادند و سیصد هزار سرباز ارتش سرخ را اسیر گرفتند!
در سال ۱۳۳۹ بورکینا فاسو از فرانسه مستقل شد، در ۱۳۴۴ با عبور سربازان پاکستانی از خط مرزی جنگ بین هند و پاکستان آغاز شد و در ۱۳۵۸ مائوئیست‌های افغانستان که سازمان رهایی افغانستان را با رهبری فیض احمد تأسیس کرده بودند، با همکاری مجاهدین اسلام‌گرا کوشیدند قدرت را با شورش نظامی به دست بگیرند ولی موفق نشدند.
این روز در ضمن با زندانیان و شورششان هم نسبتی داشته است. در ۱۳۲۳ و اواخر جنگ جهانی دوم ۱۱۰۴ زندانی جنگی ژاپنی در اقدامی هماهنگ از اردوگاهی در استرالیا گریختند و ۵۴۵ نفرشان موفق به فرار شدند. هرچند همه‌شان در نهایت کشته شدند یا خودکشی کردند و یا دوباره دستگیر شدند. دقیقاً در همین روز شورشیان لهستانی اردوگاه کار اجباری گسیووسکا در نزدیکی ورشو را گرفتند و همه‌ی ۳۴۸ زندانیان یهودی‌اش را آزاد کردند. این اردوگاه کمتر از یک سال بعد به زندان و شکنجه‌گاه ن ک و د (پلیس سیاسی شوروی) و بعدتر به اردوگاه کار اجباری رژیم کمونیستی لهستان تبدیل شد.

پژوهش و نگارش: دکتر شروین وکیلی
ویرایش و پردازش: بهنوش عافیت‌طلب
خوانش و تدوین: فرهاد آقابابایی


#دان
#Done
#Sherwin_Vakili
#شروین_وکیلی
#رام
#Ram
#امرداد