Trump'ın Gazze planı ne? ABD'nin hamleleri Ortadoğu'yu nasıl etkileyecek? ABD'nin planı uluslararası hukuk kurallarına uygu mu? Trump'ın gümrük vergisi kararı... ABD'nin bu kararı küresel ekonomiyi nasıl etkiler? Avrupa'da Trump ve Musk yankısı... Yeni politikalar dünyada nasıl konuşuluyor? Yeni politikalar Türkiye'yi ve diğer ülkeleri nasıl etkileyecek? Dünyada yapay zeka yarışı... Çin piyasaları nasıl altüst etti? ChatGPT - DeepSeek yarışında kazanan kim olacak? DeepSeek yapay zeka sektörünü nasıl sarstı? DeepSeek yapay zeka sektörüne hangi yenilikleri getirdi? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Uluslararası Güvenlik Uzmanı Abdullah Yasir Atalan, Siyaset Bilimci Prof. Dr. Eric Lob ve İTÜ Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Mustafa Ergen yanıtladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili seyirciler yeni bir 5N1K programına hoş geldiniz.
00:07Bugün karşınıza özel bir dosyayla çıkıyoruz.
00:10Dosyamızın adı Trump.
00:12Trump Amerika Birleşik Devletleri'nde başkan olduktan sonra şunun şurasında 20 gün geçmiş olmasına rağmen fırtına gibi esiyor.
00:21Her sabah burada San Francisco'da uyandığımızda yeni bir güne uyanıyoruz.
00:25Ve acaba bugün Trump kime kafayı taktı, kime vergi uygulayacak ya da hangi devlet kurumuyla Elon Musk üzerinden kavga edecek diye bakıyoruz.
00:34Sadece Amerika Birleşik Devletleri değil, gerçekten bütün dünya şokta.
00:41Çünkü bir kalkıyorsunuz Amerika Birleşik Devletleri Meksika'ya savaş açmış.
00:46Bir bakıyorsunuz Kanada'ya vergiler vermiş.
00:49Bir bakıyorsunuz Avrupa'da bir ülkeye yapılan yardımları sorguluyor.
00:54Bir bakıyorsunuz El Salvador'a tutukluları göndermek için cezaevi kiralamış, anlaşma yapmış bu anlaşmayı duyuruyor.
01:02Diyorum ya hani böyle bir Trump seçilmeden önce bir roller coaster'a binecek bütün dünya diyordum.
01:08Ben bu kadarını tahmin edememiştim.
01:10Bu yayını size San Francisco'dan sunuyorum.
01:12O yüzden buradaki etkisini de çok net görüyorum.
01:15Demokratlar hani böyle gözüne ışık tutulan bir tavşan gibi donmuş kalmış durumdalar.
01:22Her gün farklı cephelerden o kadar büyük bir saldırı altındalar ki ne diyeceklerini ne yapacaklarını şaşırıyorlar.
01:28Müesses nizamı bir anlamda omuzlarından tutmuş sarsıyor Trump.
01:34Ama diyorum ya sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde değil, bütün dünyada.
01:38O dünyanın bir parçası da bizi çok yakından ilgilendiriyor.
01:42Zira Trump bu hafta İsrail Başbakanı Netanyahu'yu ağırladı.
01:47Netanyahu halinden çok memnundu.
01:49Koltuğunu tutmalardan, Netanyahu'nun bile hayal edemeyeceği şeyleri vadetmeye kadar pek çok konuda çantasını doldurdu ve İsrail'e geri döndü Netanyahu.
02:00Kala kala geride Trump'ın ortaya attığı yeni bir proje, proje diyelim ya da bir öneri kaldı.
02:08Trump diyor ki biz Gazze'yi alacağız.
02:11Tabi bu kadar kibar söylemiyor.
02:13Gazze'ye diyor binalar yapacağız.
02:15Oraya gelenler için çok iyi olacak diyor.
02:19Oradaki Gazze'lileri de diyor, Ürdün'e ve Mısır'a ve diğer ülkelere, muhtemelen Türkiye'de o ülkelerden bir tanesi olacak.
02:25Oraya göndereceğiz diyor.
02:27Gazeteciler soruyorlar yahu nasıl göndereceksiniz adamların yeri, yurdu, doğduğu, büyüdüğü yer.
02:32Giderler giderler diyor.
02:34Mısır devlet başkanı açıklama yapıyor.
02:365-4 Arap ülkesi bir araya geliyor.
02:38Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri.
02:41Diyorlar ki biz Filistinlilerin yerinden edilmesine karşıyız.
02:44Gazze'den çekilmesinler diyor.
02:46Kabul ederler diyor.
02:47Biz onlar için çok yaptık, onlar da ederler diyor.
02:49Hakan Fidan açıklama yapıyor.
02:51Böyle bir şey kabul edilemez.
02:53Yani nasıl olurdu 1,5-2 milyon insanı nereye göndereceksiniz diyorlar.
02:56Onu da hiç tınmıyor.
02:58Şimdi yarın bir gün, benim anladığım kadarıyla, Gazze insansızlaştırılacak.
03:03Bir şekilde, birazdan gireceğiz bu hangi şekilde olacağına.
03:08Bir şekilde tedbir alınacak.
03:11Yani Amerika Birleşik Devletleri tarafından.
03:13Ve Amerika Birleşik Devletleri oraya tabiri caizse,
03:16hani o kelimeyi kullanmayayım ama,
03:19gökten zembille inecek diyeyim.
03:21Ve de oraya indiklerinde de ne olacağını kimse bilmiyor.
03:24Aslına bakarsanız bunun ilk emaresini Trump daha seçilmeden damat Kuşner vermişti.
03:29Demiştik ya Gazze çok güzel bir yer.
03:32Çok güzel turistik tesis olur oraya.
03:34Yani düşünün 40 bin kişiden fazla, 40 binden fazla Filistin'in öldüğü Gazze'deki o yıkıntılara bakıp,
03:40turizm potansiyeli gören bir durumda.
03:43Bir aileyle karşı karşıyayız.
03:45Yaparlar mı yaparlar.
03:47Gazze gerçekten çok güzel bir yer.
03:49Bundan 10 yıl önce ben Gazze'ye, Abluka altındayken Gazze'ye gelip,
03:52sizlere bu ekranlardan, Beşnev İrkan programından,
03:55Gazze'yi ve oradaki yaşamı anlatmıştım.
03:581.9 ya da 2 milyon civarında insan yaşıyordu.
04:02Şu anda ne kadar geri döndü, ne kadar geri kaldı onu da bilmiyoruz.
04:06%50'si 18 yaşın altında şu anda yaşayanlardan.
04:10Şimdi bu insanları göndermeyi düşünüyor.
04:12Göndermeyi düşündüğü ülke, Ürdün 11 milyondan fazla vatandaşı var.
04:16Mısır 107 milyon insana ev sahipliği yapıyor.
04:20Aslına bakarsanız İsrail öyle ya da böyle,
04:23burada bu sorunu bir şekilde Amerika'nın eliyle çözeceğe benziyor.
04:27Çözer mi bilmiyoruz.
04:30İsterseniz bir birine soralım.
04:32Uluslararası Güvenlik Uzmanı, Center for Strategic and International Studies'de
04:36çalışmalarını yürüten Abdullah Yasir Atalan şu anda konuğum.
04:40Abdullah Bey, Trump'ın Gazze'yi devralma planı,
04:43Amerika Birleşik Devletleri'nin Orta Doğu'daki stratejik çıkarları
04:47ve bölgedeki askeri varlığı için gerçekten bir şey ifade ediyor mu?
04:52Yoksa İsrail'i böyle istiyor da biz onu direkt söyleyemiyoruz,
04:55böyle mi söylüyoruz diyorlar?
04:57Şimdi tabii Trump'ın bu Gazze'yi devralmayla alakalı açıklamasının
05:03pek elle tutulur bir yanı yok.
05:05En temelde Amerika'nın bölge stratejisiyle de ve Trump'ın stratejisiyle de çelişiyor.
05:11Trump'ın açısından iki parametre üzerinden çelişiyor diyebiliriz.
05:15Birincisi, Amerika uzun bir süredir bölgeden uzaklaşmak,
05:19oradaki yükümlülüklerinden uzaklaşmak, oradan bir nevi kaçmak istiyordu.
05:23Bu bölge sürekli kendisini hatırlatan bir rolü vardı.
05:27Bu sadece Trump'la alakalı da değil, Obama döneminde başlamıştı aslında.
05:31Obama'nın Asya'ya yöneliş yaklaşımıyla beraber,
05:35özellikle Orta Doğu'nun askeri yükümlülüklerinden vazgeçmek
05:38temel bir strateji haline gelmişti.
05:40Sonraki yönetimler de bunu destekledi.
05:42Trump ise aslında bunun en son noktada,
05:45bütün gereksiz angaşmanlardan uzaklaşmayı kendisine hedef koydu.
05:49Başka ülkelerin iç işlerine girmemeyi temel siyasi politikası haline getirmişti.
05:53Şimdi tam bunun akabinde Gazze ile alakalı yaptığı açıklama
05:57çok ciddi anlamda taban tabana zıt bir noktada duruyor.
06:00Bir kere en temelde yaptığı açıklama,
06:02Gazze'nin devralınması, oradaki Filistinlilerin zorla yerinden edilmesi anlamına geliyor.
06:07Bu da Amerika'nın aslında bölgeyle bir askeri angaşmana girmesi,
06:11hatta belki bir askeri savaşa girmesi anlamına geliyor.
06:14Çünkü Filistinlilerin topraklarını savunmak için verdiği mücadeleydi düşününce,
06:18bunun Amerika'nın askeri orada olmadan yapılamayacağını kendisi de biliyor.
06:22Şimdi bu anlamda biri çelişiyor.
06:24İkincisi aslında DC'de Trump göreve geldiğinden beri temel bir tartışma var.
06:29O da Trump, demokratların ajandasına uygulandığı düşünülen birkaç kurumu
06:35neredeyse bilfiil olarak kapattı.
06:37Bunlardan birisi de USAID yani Amerika Uluslararası Kalkınma Ajansı diye geçiyor.
06:43Bu demokratların ajandasına göre bu kurumlar Amerika'nın küresel yatırımlarını,
06:49yumuşak güç projeksiyonunu temsil ediyor.
06:52Trump bunlardan tamamen vazgeçmek istiyor.
06:54Bunların Amerika'ya hiçbir faydası olmadığına inanıyor.
06:57Şimdi bütün bu dış yardım, kalkınma yatırımlarının kapatılmasını gündemdeyken
07:02ve bunları aslında bilfiil durdurmuşken,
07:04Gazze'nin tekrar kalkındırılmasıyla alakalı bir yaklaşım aslında burada da tamamen zıt bir noktada duruyor.
07:10Yani hem bütün yardımlardan, bu dış yardımlardan, kalkınma projelerinden uzaklaşmayı savunuyor.
07:16Aynı zamanda Gazze'nin kalkınmasıyla alakalı ortaya bir fikir attı.
07:19Şimdi aslında bir fikir attı ama bu fikrin arka planı var mı?
07:23Bu bir plan mı?
07:24Arkasında bir kadro düşünülmüş bir çalışma var mı?
07:27Aslında hiçbirisi yok.
07:28Bu anlamda bunu ne kadar bundan dolayı ciddiye almamız gerekiyor?
07:31Bu da bir tartışma konusu.
07:33Bunun da ötesinde bu bir uygulanabilir bir proje de değil.
07:36Nihayetinde bahsettiği proje her ne kadar süslü cümlelerle böyle allayıp pullayıp paketlense de
07:42bu bir etlik temizlikten bahsediyor.
07:44Etlik temizlik demek oradaki insanların bağını, topraklardan olan bağını koparıp
07:48oraya zorunlu bir şekilde taşınması.
07:50Sonuçta bu popülasyonun başka ülkelere, sınır ülkelerine, Ürdün, Mısır gibi ülkelere taşınması demek.
07:56Bu da o ülkelerden ciddi tepki gelmese ki zaten başladı bu tepkiler gelmeye.
08:00Yani Amerika'nın o bölgedeki diğer aktörlerle bir nevi çatışmaya girmesi anlamına geliyor.
08:05Akabinde bunun içeride, iç kamuoyunda da hiçbir karşılığı yok.
08:09Cumhuriyetçilerden bile çok ciddi tepkiler geldi.
08:11Yani Amerika'yı bir başka savaşa zaten sokmak kimse istemiyor.
08:15Bununla da çelişiyor.
08:17Nereden tutarsanız tutun uygulanabilecek bir proje gibi de durmuyor.
08:21Uluslararası hukuku açısından da keza bahsettiğim etnik temizlik yaklaşımı tamamen illegal
08:28ve oradaki insanların onurunu yani kendi onları bölgeyle aidiyetini tamamen yok sayan bir yaklaşım.
08:34Yani çok da kibirli bir yaklaşım.
08:36Bu anlamda çok ciddi bir eleştiri yağmuruna da tutulacak.
08:40Ve uluslararası hukuk açısından da illegal bir şey yapmış oluyor.
08:43Cenevre Sözleşmesi'nde insanların kendi kaderini tayin etme hakkı var.
08:47Ve bu şu anlamda ciddi anlamda sınırlandırılmış oluyor.
08:53O yüzden bu yaklaşım en temelde Amerika'nın bölgedeki askeri, stratejik
08:59ve uluslararası hukuk açısından her ahlükarda çelişkili bir noktaya duruyor.
09:03O yüzden çok ciddiye almayabiliriz.
09:06Peki neden ciddiye almayacaksak böyle bir ifadede bulundu, böyle bir fikri öne attı.
09:11İki açıklama aklımıza geliyor.
09:14Birincisi bir dikkat dağıtmak.
09:16İkincisi de aslında belki de bölgedeki diğer aktörleri, Suudi Arabistan, Mısır gibi aktörleri
09:22sorunla alakalı bir adım atmaya hızlandırmak, onlara aktive etmek gibi bir yaklaşım olabilir.
09:27Ama bundan fazlası spekülasyon olur diyebiliriz.
09:31Abdullah Bey sizi bir dakika bekleteceğim.
09:34Çünkü şimdi sorduğum soruyu biraz açıklamam lazım izleyicilerimize.
09:38Sevgili seyirciler, Trump burada sadece gazeye göz dikmiş değil.
09:42İlginç bir şekilde yayının başında söylediğim gibi yeni bir silahı çok hevesle kullanıyor.
09:48Bu yeni silah bombalarla, füzelerle, roketlerle, uçaklarla, denizaltılarla çalışmıyor.
09:54Askeri bir silah değil bu.
09:56Ama askeri silahtan daha güçlü.
09:58Ticari bir silah.
10:00Tarife ya da vergi.
10:02Amerika Birleşik Devletleri Türkiye'ye dahil pek çok ülkeye ihracat ve ithalat yapıyor.
10:07Ve de bu ihracat ve ithalatta uyguladığı vergileri, özellikle ihracat vergilerinin arttıracağını söylüyor.
10:17Vergi koyuyorum diyor bir sabah öne, yüzde 25 vergi koydum diyor.
10:20Dönüyor Kanada'ya diyor, yüzde 50 vergi geliyor diyor.
10:24Önce yüzde 25 sonra yüzde 50 olacak diyor.
10:26Kolombiya'ya diyor.
10:27Farklı vesillerle.
10:28Mesela Kolombiya'ya yasa dışı göçmenleri gönderiyor.
10:31Almıyor musun? O zaman vergi koyuyorum diyor.
10:33Anında geri adım atıyorlar.
10:34Meksika anında geri adım attı.
10:37Sınır güvenliği için 10 bin askerini bölgeye yollayacağını söyledi.
10:40Yani işe yarayan bir enstrümanı keşfetmiş durumda.
10:43Peki böylesine bir enstrüman ne kadar kullanılır?
10:46Nereye kadar gider?
10:48İsterseniz Abdullah Bey'e bir de onu soralım.
10:50Abdullah Bey mesela şimdi Çin'e de konuşuluyor.
10:53Çin'e de yeni tarifeler uygulanacağı söyleniyor.
10:55Çin çok Kanada ve Meksika gibi hemen geri adım atacağı da benzemiyor.
10:58Türkiye'yi merak ediyorum.
11:00Türkiye böyle bir ticari savaşlarda etkilenir mi?
11:02Ya da dünya ne olacak bu yeni silahla acaba?
11:05Trump'ın temelde aslında bu gümrük tarifleriyle alakalı stratejisi çok ciddi tartışma yarattı.
11:12Ve çok böyle kamuoyu önünde, nümayişle yaşandı bu bütün süreç.
11:16Amerika'nın en büyük ticari ortakları olan Meksika ve Kanada'ya karşı bu gümrük tarife tehdidi.
11:22Bunun bir silah olarak kullanılması.
11:24İçeride de çok ciddi tepki çekti.
11:26Şimdi şöyle yaklaşmak gerekiyor bu gümrük tarifelerine.
11:31Gümrük tarifeleri bir endüstri politikasının parçası olarak düşünülürse,
11:35yani içerideki sanayi kalkındırmak, üreticilerin önünü açmak, yatırımları artırmak diye düşünülürse
11:42ve buna gümrük tarifesine ek olarak yani ithalatı sınırlandırmak
11:45ve içeride fabrika kurulması için teşvikler gibi politikalar eşlik ederse
11:50bir strateji diyebiliriz.
11:52Bu bile tartışılıyor ama en nihayetinde bunu bir strateji kabul edebiliriz bütünlüklü bir şekilde.
11:57Ve bunu bu şekilde hani içerideki üreticinin güven ortamı içerisinde yatırım yapması düşünülebilir.
12:03Fakat şimdi Trump bu konuyu bambaşka bir yerden el aldı.
12:08Konteks verecek olursak, Amerika'da bir fentanyl diye bir uyuşturucu krizi var şu anda.
12:13Bu uyuşturucu insan Amerikaları çok ciddi anlamda öldürüyor.
12:172022 yılında sadece 70.000'in üzerinde Amerikalı öldü.
12:21Trump bu konuyu ciddiye alarak başladı.
12:23Zaten önündeki ajandalardan birisi bu.
12:25Buna bir çözüm üretmesi gerekiyor.
12:27Bunun da tabii çözümlerinin başı sınırlardan geçiyor.
12:31Sınır kontrolleri, bu uyuşturucunun oraya rahat bir şekilde geçmemesi için.
12:35İki temel sınırı var Amerika'nın biliyoruz ki Kanada ve Meksika.
12:39Bu iki ülkeyi de bu konuda sorumlu tutuyor ve bunlarla alakalı adım atması gerektiğini düşünüyor.
12:44Şimdi bahsettiğimiz o endüstri politikası ile alakalı aracı bir silah olarak karşı ülkeye,
12:49bunu bir silah olarak kullandı, bir manivela aracı olarak kullandı.
12:53Ve Kanada ve Meksika liderleri bu konuda adım atmak için diz çöktürmeye zorladı.
12:58Ve günün sonunda burada fark ettiğimiz şey şu,
13:02yani normal şartlarda bir endüstri politikasının enstrümanı iken,
13:05bunu bir ikili ilişkilerde, bir diplomasinin manivela aracı olarak kullanan Trump,
13:11aslında bütün çelişkiyi ortaya çıkarıyor.
13:14Yani niye? Çünkü buradaki yatırımcılar buradan bir net öngörülebilirlik bir politika görmüyor.
13:19Tam tersi bir belirsizlik, her an ne olup olmayacağını bilemeyeceği bir ortam görüyor.
13:23O yüzden Amerika'nın iç ekonomisi de bundan çok olumsuz etkilenmeye hazır.
13:27Zaten onun sinyalleri gelmişti.
13:29Fakat son dakika hamlesiyle, diplomatik yaklaşımlarla, belli tavizlerle,
13:34Meksika ve Kanada ile alakalı bu gümrük tarifleri bir ay süreliğine ertelendi.
13:40Aslında bu tip krizler, diplomatik krizler günlük hayatta her zaman olur.
13:44Ama bunun bu kadar kamuoyunun olması, Trump'ın bunu bir gövde gösterisi haline getirmesi,
13:50bütün aslında meseleyi bir eğlence şovuna çevirdi.
13:54Trump göreve geldiğinden beri yaklaşık bir haftadır, on gündür bir eğlence programı sunuyor gibi,
14:00her gün farklı farklı kararlar oluyor, herkesi tehdit ediyor.
14:04Bu anlamda oturmayan kısmı buydu.
14:08Öte yandan Çin ile alakalı olan o %10 ekstra gümrük vergisi,
14:12belli ölçüde biraz daha bütünlüklü bir stratejinin parçası olarak düşünülebilir.
14:16En nihayetinde Amerika, Çin ile olan ticari ilişkilerini, ticaretini belli ölçüde sınırlandırmak istiyor.
14:23Çin ile olan bağımlılığını azaltmak istiyor.
14:25Bu anlamda Çin'in hali haddi zatındaki mevcut sistemden faydalandığını düşünüyor.
14:31Bundan dolayı zaten daha öncesinde hem Biden döneminde hem Trump döneminde gümrük vergileri gelmişti.
14:36Şu an gelen ekstra %10'luk vergi de yine bu fentanil başlığı altında değerlendirildi ama,
14:41yine bir bütünlüklü stratejinin parçası olarak değerlendirilebilir.
14:45Çünkü Amerika'nın en nihayetinde Çin'in, Çin'e olan bağımlılığını azaltma, Çin'in olan ticaretini sınırlandırma hamlesinin bir parçası.
14:53Bu da böylelikle içerideki üreticiyi kuvvetlendirmek istiyor.
14:57Yani özetle gümrük tarifesi haddi zatında normalde bir endüstri politikasının enstrümanı iken,
15:03Trump'ın elinde herhangi bir diplomatik mesele de bir koza, bir silaha dönüşmüş durumda.
15:08O yüzden bütün bundan sonra Amerika ile ilişki verecek ülkeleri böyle benzer bir tehdit bekliyor diyebiliriz.
15:14Abdullah Bey çok çok teşekkür ederim.
15:16Sevgili seyirciler, Trump'ın yaptığı sadece Amerika'da kalsa yine iyi diyeceksiniz.
15:21Sadece Gazze'ye gözünü dikmiş değil, bütün dünyayı değiştirmeye çalışıyorlar.
15:25Sadece tek başına da değil, Elon Musk yanında ya da gölgesinde ya da kim kimin gölgesinde o da burada tartışılıyor biraz ama.
15:33O da şu anda hem ABD içindeki bürokrasiyle savaş halinde, kelimenin gerçek anlamıyla, hem de Avrupa'daki seçimleri etkilemeye çalışıyor.
15:44Mesela en son Almanya'da AFD'nin kongresine katıldı, konuşmacı oldu.
15:48Aşırı sağcılara oy verin dedi Almanlara.
15:50Ya da burada Doge diye tasarruf bakanlığı kurdu ve burada USAID diye 40 milyar dolarlık bütçesi olan bir kurumu allak bullak ediyor.
16:00Nasıl paraları harman savurduklarından tutun da başka ülkelere, gazetecilere, medya kuruluşlarına nasıl buradaki Amerikalıların vergi paralarının gittiğini anlatmaya çalışıyor.
16:14Anlayacağınız hem ABD içinde hem de dışında çok büyük bir devrime imza atıyorlar.
16:22Prof. Dr. Eric Loeb şu anda yayınımızda.
16:25Eric Bey şimdi son yıllarda enflasyon ve işsizlik zaten bir de buna göçmen politikalarını ekleyince Avrupa'daki siyaseti sağa çekiyordu.
16:32Şimdi bakıyorsunuz Trump'ın da bir etkisi olduğunu düşünüyorum ben.
16:35Siz buna katılıyor musunuz?
16:36Trump gibi sağ muhafazakar bir politikacının bu kadar başarılı olması ve hallaç pabuğu gibi bir ülkeyi ve bütün dünyayı atması diğer ülkelerdeki sağ hareketleri de biraz daha heveslendiriyor mu, güçlendiriyor mu?
16:51Evet, özellikle Covid-19 pandemisinden bu yana artan enflasyon ve işsizlik Avrupa, ABD ve diğer batı ülkeleriyle dünya genelinde sağ partilerin yükselişine katkıda bulundu.
17:05Bu meseleler hükümetteki mevcut elitlere karşı seçmenlerin ve vatandaşların duyduğu hoşnutsuzlukları arttırdı.
17:12Ancak sadece enflasyon ve işsizliğin bu yükselişinde ne olduğunu söylemek basit bir yaklaşım olur.
17:17Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde Donald Trump'ın yükselişi Covid-19 pandemisinden, enflasyondaki artıştan ve yüksek işsizlik oranlarından önce gerçekleşti.
17:27Trump popülerlik kazandığında resmi işsizlik oranları nispeten düşük seviyelerdeydi.
17:31Bu nedenle önemli bir ekonomik faktör olarak gelir eşitsizliğine bakmalıyız.
17:36Gelir eşitsizliği sadece Amerika'da değil Avrupa ve dünya genelinde artış gösterdi.
17:42Seçim sonuçlarına bakıldığında ekonomik olarak daha iyi durumda olan kentsel alanlarda merkez veya sol partilerin daha iyi performans gösterdiği,
17:50kırsal veya banyo bölgelerinde ise sağ partilerin daha fazla destek bulduğu görülüyor.
17:54Bu bölgelerde ekonomik sıkıntılar yaşayan insanlar olduğu gibi göreceli yoksunluk veya eşitsizlik hissi nedeniyle rahatsızlık duyanlar da var.
18:02Ayrıca sadece ekonomik değil kültürel meselelerin de bu yükselişte etkisi var.
18:07Kimlik politikaları özellikle çoğunluk etnik veya dini kimliklerin tehdit altında olduğunu hissetmeleri bu durumu körüklüyor.
18:14Çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık gibi programlar, LGBT konularına yapılan vurgu ve azınlık gruplarına yönelik politikalar çoğunluk gruplarını kışkırtabiliyor.
18:24Göçmenler de ekonomik sorunların ve kültürel korkuların bir hedefi haline gelebiliyor.
18:28Sağ partilerin yükselişini ekonomik, sosyal, politik ve kültürel meselelerin birleşimiyle değerlendirmek gerekir.
18:38Türkiye dahil Trump etkisini siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Nasıl bir dünya bekliyor bizi önümüzdeki yıllarda?
18:48Amerika Birleşik Devletleri için sıkça kullanılan bir ifade vardır.
18:52Amerika Birleşik Devletleri hapşırdığında dünya nezle olur.
18:56Sağ partilerin yükselişi sadece Amerika Birleşik Devletleri'ne atfedilemez.
19:00Ancak Donald Trump'ın yükselişi Amerika ve dünya gidenindeki sağ kayışın hem bir nedeni hem de bir sonucu olmuştur.
19:06Trump'ın 2006'da beklenmedik yükselişi sadece sağcı politikacıları ve elitleri değil,
19:10aynı zamanda toplumda kendini dışlanmış hisseden kesimleri de güçlendirdi.
19:14Bu durum hem yukarıdan aşağıya hem de tabandan yukarıya doğru bir hareketin birleşimini sağladı.
19:19Bu şekilde nüfusun çoğunluğunu temsil etmeseler bile elitler, seçmenler ve bağışçılarda oluşan kritik bir kitle oluştu.
19:26Teknoloji sektörü gibi büyük işletmeler de Trump gibi figürlerle geleceklerine ilişkilendirdi.
19:31Ayrıca Trump kişilik kültü olarak tanımlanamayacak bir figür haline geldi ve bu kurumları olan güvenin azalmasına yol açtı.
19:372016-2020 yılları arasında kurumsal yapılara yönelik saldırılar ve bu kurumların zayıflatılması çabaları görüldü.
19:44Trump sadece ekonomik sorunları değil, sosyal, politik ve kültürel meseleleri de kullanarak insanların hoşnutsuzluklarını harekete geçirdi.
19:52Bu da toplumların daha fazla kutuplaşmasına yol açtı, merkez ya da sol partilerin bir araya gelme şansını azalttı.
19:58Sosyal medya ve alternatif medyanın kullanımı, demokratik kurumların ve sol partilerin başarısızlıklarına dair bir anlatı oluşturdu.
20:05Bu nedenle Trump, sağın yükselişinin bir nedeni olduğu kadar bu yükselişin bir sonucu olarak da değerlendirilebilir.
20:15Eric Bey çok çok teşekkür ederim.
20:16Sevgili seyirciler bir başka öğretim, bir başka profesör Mustafa Ergen şu anda konuğum, İTÜ Üniversitesinden.
20:23Şimdi Çin'den ilginç bir şey çıktı, bu DeepSeek buradaki yapay zeka şirketlerini Nvidia'ydı, Chet GPT'di çok yakından etkiledi ve etkiliyor.
20:33Buna benziyor.
20:35Çin'in bu DeepSeek ile ortaya koyduğu neydi acaba?
20:38Bu teknoloji devriminde biz de varız dediler herhalde.
20:42Nasıl dediler bunu sizce?
20:44DeepSeek internet piyasalarını sarsmaya başladı.
20:48Amerikan borsaları bir trilyon dolar kaybetti.
20:52Nvidia firması, grafik kartı işlemci firması tek başına 600 milyar dolar kaybetti.
21:00Bunun sebebi bu zamana kadar ki iş planları, Amerikalı şirketlerin üzerinde çalıştığı iş planları bir anlamda şu anda tedavülden kalkıyor diyebiliriz.
21:11DeepSeek firması maliyet etkin, büyük bir dil modeliyle GPU'ya olan ihtiyacı olabildiğince azalttı ve maliyeti de 5 milyon dolara kadar çektiğini iddia ediyor.
21:28Bu bakış açısı aslında 80'lerdeki araç üretimindeki bakış açısına benziyor.
21:35Amerikalılar ellerinde benzin varken, petrol varken, ellerinde büyük otobanlar varken araç üretiminde daha çok beygir gücüne, daha çok hıza odaklanmıştı.
21:47Buna karşın Japonlar örneğin ellerinde büyük petrol imkanları olmadığı zaman, daha dar sokaklar olduğu zaman daha yakıt tüketimi etkin araçlara odaklandı.
22:00Ve bu araçlar bir anlamda Amerika hariç bütün dünyada araç piyasasını genişletti.
22:08Daha sonra Amerika'da da büyük bir şekilde etkin oldu.
22:12DeepSeek ile gelecek olan süreçte aslında yapay zeka teknolojisinin bir anlamda demokratikleşerek herkesin eline geçeceği bir süreci de beraberinde getirecektir.
22:24Bu bir anlamda Çinlilerin ben Amerika'nın çiplerine muhtaç değilim demesini de beraberinde getirdi.
22:33Bu diğer ülkelerin de kopyalayacağı ve üzerine koyacaklarıyla beraber katma değer üreteceği bir süreci de beraberinde getirecek.
22:42Bu zamana kadar ki olan süreç aslında Amerikalıların büyük bir dil modeli olsun,
22:48bu büyük bir dil modelini insanlar kullanarak biz buradan bir servis sağlayalım şeklinde başlayan bir süreçti.
22:55Şimdi herkesin kendi büyük bir dil modeli olacak ve üzerine koyacaklarını herkes kendi koyacak ve böylelikle yapay zeka piyasası tabana yayılmış olacak,
23:04coğrafyaya yayılmış olacak ve yapay zekanın getireceği otonom, yapay zekanın getireceği optimizasyon insan hayatında insanlığı bir üst kademeye beraberinde getirecek.
23:15DeepSeek bunu nasıl yaptı?
23:18ChatGPT neden yapmadı?
23:20Veya işte NVIDIA neden yapmadı?
23:22İşte XAI neden yapmadı?
23:24Çünkü ikisinin bakış açısı çok farklı.
23:26Diğerleri genellikle yatırımcıların olduğu şirketler, özellikle Amerikalı şirketler ve yatırımcıların şöyle bir isteği var.
23:35Yani buradan kar etmek istiyorlar, para kazanmak istiyorlar.
23:38Onun için de yapay zekayı hızlı bir şekilde piyasaya sunarak bunun bir servis olarak kullanılmasını ve insan hayatına etkisi olmasını istiyorlar.
23:48Karşılığında da istedikleri kadar yatırım yapacaklarını söylüyorlar ve yapıyorlar ve optimizasyon ikinci planda.
23:57Ama Çinli şirket DeepSeek'e baktığımız zaman yatırımcısı yok, tek yatırımcısı var.
24:01Herhangi bir piyasa baskısı yok ve tek amacı var bu yapay zeka teknolojisini nasıl ben açık kaynak haline getirebilirim, maliyeti düşürebilirim.
24:13Bu motivasyonla baktıkları için çok konuşulan konular aslında DeepSeek'te bir anlamda bir mühendislik harikası olarak kullanılır hale gelmiş oldu.
24:25Yani örneğin büyük dil modellerinde bir sonraki kelimeyi tekrar etme üzerine kurulu bir sistem vardır.
24:34Bütün sistem bu transformer networklerle başlayan süreçte bir sonraki kelimeyi tekrar etmeye başlar.
24:42DeepSeek bunu iki kelimeyi birden tekrar etme ile beraber daha farklı bir mühendislik ve matematiksel çözüm getirmiş.
24:52Bu konuşulan bir konu ama DeepSeek bunu gerçekleştirmiş.
24:55Bunun da ötesinde birden fazla yenilik var.
25:00Biliyorsunuz yapay zekalarda nöronlar belli bir ağırlıkla çarpılıyor.
25:06Bu ağırlık da aslında bir sayı.
25:08Bu sayı bilgisayar sisteminde 32 bit ile başladı.
25:11Daha sonra 16 bite düştü.
25:13DeepSeek bunu 8 bite düşürmüş durumda.
25:15Yani yarıya yakın bir iyileştirme aslında hem hafıza sisteminde hem kapasitede hem de GPU sisteminde bir etkinlik yaratmış.
25:30Bunun da ötesinde bu attention dediğimiz dikkat mekanizmalarında DeepSeek bakıyor ki bazı hesaplamalar sürekli sürekli aynı şekilde yapılıyor.
25:39Bunları biz kaydedilelim istediğimiz zaman alalım şeklinde bir cache mekanizması getiriyor.
25:45Bunların hepsi aslında topladığımız zaman maliyeti 100 milyonlarca dolardan 5 milyon dolara düşürmüş oluyor.
25:54Yani DeepSeek büyük bir optimizasyon, matematiksel ve mühendislik harikası olarak karşımızda duruyor.
26:02Bu elbette taklid edilecek.
26:04Bu elbette bir anlamda diğer firmaların önünde bir reçete olarak sunulacak ve yeni firmaların doğmasını da yaratacak.
26:14Ama uzun vadedeki bu türbülans aslında tekrar daha büyük bir büyümeyi de beraberinde getireceğini düşünüyorum.
26:20GPU olan ihtiyaç daha da artacak çünkü daha farklı oyuncular piyasaya girecek.
26:26Ama bunun üzerinde yapay zeka agent dediğimiz, ajanlar dediğimiz yapay zekanın normal hayat koşullarında katkı verecek hale getirilmesi
26:36aslında geleceğin uygulamaları gibi, geleceğin app'leri gibi yepyeni bir alanda beraberinde getiriyor.
26:42İş planı bir anlamda altyapıdan tamamen üst yapıya doğru kaymış durumda.
26:48Onun için bu herkese bir imkan sanıyor ve ülkemizdeki girişimciler dahil olmak üzere yapay zeka agentlere, ajanlara bakıyor olmamız çok önemli.
26:59Evet burası Silikon Vadisi.
27:01Dünyadaki pek çok teknolojinin icat edildiği, şu anda kullandığımız teknolojilerin hayata geçirildiği bir yer.
27:09Bu hafta ilginç bir gelişme vardı.
27:11Bir robotu ilk kez DJ kabininde gördük.
27:13Yapılan bir özel etkinlikte ilk kez bir DJ elektronik müzik izleyenlerini gördüğünüz gibi işte böyle coşturdu.
27:21Önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da buluşuncaya kadar kadın sağlıcakla.