Trump'ın yeni politikaları neler? ABD'nin uluslararası politikaları nasıl şekilleniyor? ABD ve İsrail masaya oturuyor: Trump ve Netanyahu'nun gündeminde neler var? Gazze haklı için ABD'den öneri: Trump'ın Ortadoğu politikaları neler? Küresel yapay zeka yarışı: Teknoloji devleri nasıl rekabet ediyor? Çin'in küresel gücü nasıl artıyor? Uluslararası dengeler Çin'in yükselişi ile nasıl değişiyor? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Beykoz Üniversitesi Rektörü Burak Küntay, Teknoloji Uzmanı Çiçek Çizmeci ve Koç Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Altay Atlı yanıtladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili seyirciler, yeni bir Beşiktaş Bilkan programına hoş geldiniz.
00:08San Francisco'dan sunduğum bu programa ABD'deki ilginç ve trajik bir kazayla başlayalım.
00:15Washington DC'de, ABD'nin başkentinde bu hafta bir uçak ve helikopter birbiriyle havadayken çarpıştı.
00:2360'dan fazla insan hayatını kaybetti.
00:26Özellikle Washington'ın ortasında olması pek çok soru işaretini de beraberinde getirdi.
00:31Trump şu günlerde Washington'da fırtına gibi esiyor.
00:34ABD'de her gün yeni bir güne uyanıyorsunuz desek yeridir.
00:39Şu anda ABD'nin farklı şehirlerinde kontrol noktalarında kaçak göçmenler yakalanıyor ve ülkelerine apar topar yoldanıyor.
00:47Suçlular cezaevine atılıyor.
00:49O kadar çok insan yakalanmaya başladı ki Donald Trump Guantanamo'ya 30 bin tane suçlunun gönderileceğini, adi suçlunun gönderileceğini açıkladı bu hafta.
00:58Tabi pek çok kişi de merak etti.
01:00Daha önce CNN Türk için Guantanamo'ya gitmiş ve yerinde incelemiş belgesellerini bu ekranlarda yayınlamıştım.
01:07Guantanamo şu anda 30 bin kişiye alacak bir kapasitede mi bilmiyorum ama cehennemin bir anlamda dünyadaki yüzü ya da kara deliği diyebiliriz.
01:16Hukukun rafa kalktığı, uluslararası alanda olduğu için pek çok yasanın doğru dürüst işlemediği bir yer.
01:22Amerika'nın bunu yıllar boyunca El-Kalde ile irtibatlı kişileri tutmak için kullandığında bir dipnot olarak düşelim.
01:30Bu arada Trump'ın Gazze'yle ilgili ilginç fikirleri var.
01:33Gazze'leri Gazze'den göndermeyi düşünüyor.
01:36Nereye? Mısır'a ve Ürdün'e.
01:38Gerçi Mısır ve Ürdün buna yanaşmıyor ama Mısır Devlet Başkanı Sisi biz almayız ama İsrail'de bir çöle gönderin dedi.
01:46Böyle bir öneride bulundu.
01:47Ürdün ise Filistin'in Filistinlilere ait olduğunu ve Gazze'nin insansızlaştırmasının yanlış olduğunu açıktan söyledi.
01:56Bu arada Netanyahu Beyaz Saray'a davet edildi ve Trump'la ilk görüşen yabancı devlet başkanı olacak.
02:03Beyaz Saray'da görüşecek.
02:05Trump'un niyeti bu döneminde çok farklı.
02:09Bir önceki dönemde daha savruk, ne yaptığını bilemeyen, buradaki derin devletle baş etmeye çalışan bir Trump vardı.
02:16Ayağı zaman zaman tökeziyor, zaman zaman bir şeyler yapmaya çalışıyor.
02:20Tam başaramıyordu.
02:21Oysa şu anda fırtına gibi geldi.
02:23Elon Musk'ı yanına aldı.
02:25Bütün Silikon Vadisi teknoloji devleri yanında ve şu anda derin devlete karşı kılıcını kuşanmış baya bir atın üzerinde gidiyor.
02:35Geçmişimiz dönem mesela diyordu ki benim dönemimde hiçbir ülkeyi işgal etmedik.
02:40Bununla övünüyordu.
02:41Fakat daha göreve gelmeden Görnland'ı Danimarka'dan almaya karar verdi.
02:47Hatta Danimarka Başbakanı ile 45 dakika konuşup ne kadara satıyorsunuz dedi.
02:52Danimarka'da hayır biz satmıyoruz orayı Görnland'ı Görnlandlılar karar verir dedi.
02:57Görnland'taysa şu anda kafalar karışık.
03:00Hiç böyle bir teklifi beklemiyorlardı ve şu anda bu gelişmenin ne olacağını tam olarak çıkartamıyorlar.
03:07Sonunu ne olacağını tam olarak çıkartamıyorlar.
03:10Peki ne olur?
03:11Bunu isterseniz Amerika'yı yakından takip eden bir akademisine Burak Kuntay'a soralım.
03:15Burak Bey Trump'ın bu Görnland'ı satın alma veya kendisi dabiriyle mesela Kanada'yı yeni bir federasyonumuza dair edelim bir eyalet olarak teklifi ya da hatta Panama Limanı'nı geri alacağız gibi çıkışlarını siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
03:32Nasıl bir dönem bekliyor dünyayı?
03:34Şimdi Trump daha göreve resmen başlamadan 3 tane bölgeyi Amerikan topraklarına katacağından bahsetti.
03:44Biri Panama.
03:45Önce onunla başladı.
03:47Görnland ve Kanada.
03:48Şimdi direkt elimden geldiğince kısa bir şekilde 3'ün de durumunu anlatalım.
03:53Görnland bu Amerika'nın ilk teklifi değil.
03:56Görnland biliyorsunuz Danimarka'ya bağlı bir ada.
03:59Fakat Görnland meselesine 1900'lerin başından beri 2 kere daha Amerikan toprağı olunmasıyla ilgili satın alma teklifi götürüldü.
04:07Aynı şekilde.
04:09Amerika bu toprak satın alma işine bir kere aşina.
04:12Önce onu söyleyelim.
04:13Bu enteresan bir şey değil.
04:14Alaska'ya aldı.
04:16Önemli bir örnek West Indies dediğimiz Virgin Islands bölgesi var Amerika'nın güneyinde.
04:21Bu Bahamalar bölgesinde orayı satın aldı.
04:24Louisiana bölgesini satın aldı.
04:26Dolayısıyla bu parayla bir eyalet alma işi çok Amerika'ya uzak bir mesele değil.
04:32Fakat Görnland'ın son zamanlarda cazip olmasını ve uluslararası ilişkileri etkilemesinin şu sebebi var.
04:38Malum küresel ısınmadan dolayı Kuzey Buzdeniz yavaş yavaş erimeye başlıyor.
04:42Eskiden Süveyş kanalından çıkarak gelirdiniz Asya'daki herhangi bir ürün.
04:48Çıkıp Çin'den Japonya'dan vesaire Atlantik kıyısına gidebilmek için Süveyş kanalını kullanıyordu.
04:55Şimdi Kuzey Buzdeniz'in yavaş yavaş erimesiyle birlikte 2 tane net güzergah belirlenmeye başladı.
05:01Bilhassa 90'lar 2000'ler hele 2010'lardan sonra çok daha aktif kullanılıyor.
05:06Biri Görnland ile Kanada arasından Çin'den çıkan bir gemi Atlantik'in doğu kıyısına gelebiliyor.
05:12Biri de Rusya kenarından Sibirya kenarlarından gelebiliyor.
05:16Şimdi bu bir kere dünya ticaret sistemini değiştirecek bir hadise.
05:20Bu noktadan baktığınızda Görnland'a hakim olan çok açık konuşalım dünyanın artık Süveyş kanalından
05:27daha önemli noktaya gelecek olan Kuzey Buzdeniz'in ticaret hattına hakim olur.
05:32Birinci sebep bu.
05:33İkincisi yine küresel ısınmadan dolayı buzlar eriyor ve Görnland'ın içerisinde bazı mineraller var ki
05:41bu arada buraya öz değil bunlar dünyanın birçok yerinde var.
05:44Ama Avrupa Birliği'nin raporuna göre 36'ydı.
05:4836'ya yakın Avrupa Birliği sanayi için zaruri olan mineralin ve doğal kaynağın 28 tanesi Görnland'da.
05:57Ama hala çıkartmak için çok cazip değil.
06:00Neden cazip değil?
06:01Çünkü bununla uğraştığınız zaman hala derinlerde buzul kütleleri var vs. ekonomik değil ama bugün değil.
06:09Mevcut küresel ısınma hesap ettiğinizde bu iş oraya doğru gidiyor.
06:12O yüzden de Amerika için kısa vadeli, orta vadeli ve uzun vadeli stratejik bir önemi var.
06:18Görnland bundan önemli.
06:20Şimdi gelelim Kanada'ya.
06:21Bir Görnland'la ilgili söylediğim sebeplerden dolayı çok önemli.
06:25Yani o geçiş hattının biri bu tarafında biri bu tarafında kalıyor Kanada.
06:29İkincisi 1812'de bir sınır çizilmesine rağmen doğal kaynaklar olarak yine mineraller olarak çok önemli bir ülke.
06:36Ama şunu unutmamak lazım ki Kanada'nın Amerikan ticaretinde hep Trump'ın eksi yazıyoruz dediği mal ticaretinin
06:45o mal satımının büyük bir kısmı petrol.
06:48Neredeki petrol? Alberta'daki petrol.
06:51Alberta'daki petrol de Amerikan rafinerilerinde Amerika'dan çıkan petrolden daha verimli olabilen,
06:57daha maliyeti düşürebilen bir petrol var orada.
07:00Dolayısıyla Amerika Birleşik Devletleri'nin Kanada'yla ilgili de ticaret hacmini bahane ederek
07:05bu hadiseye girmek isteme sebebi biraz da bu.
07:08Ama Kanada'da tam anlamıyla Görnland'la aynı kefeye koyabilir miyiz? Koyamayız.
07:13Kanada bu arada Amerika'nın 51. eyaleti olacak mı derseniz sonunda söylenecek, başta söyleyeyim.
07:18Hayır olmayacak.
07:19Hatta tam tersine bu kadar 3 yıldır ters giden Kanada siyasetini birleştirmeyi de başardı Donald Trump.
07:25Panama'ya gelince biliyorsunuz Panama 1800'lerin sonunda Suez Kanalı'nın o büyük dahisi
07:31Ferdinand de Lesseps tarafından bir firma kuruluyor.
07:34Ben bakın Suez'te bunu yaptım Panama'da da yaparız diyor.
07:37Başlıyorlar fakat dönem 1800'lerin sonunda sarı umma hastalığından dolayı
07:42ciddi anlamda 28-30 bin kişi yakın insan ölüyor orada.
07:45Tabi firma da iflas ediyor. Bunun üzerine bu firmayı Amerikalılar almak istiyor.
07:51Amerikalılar bu firmayı almak için anlaşma yapıyor. Muhatabınız kim?
07:54Panama diye bir ülke yok. Grand Kolombiya, Büyük Kolombiya Simon Bolivar'ın kurmuş olduğu o büyük devlet.
08:00Onunla anlaşma yaparken Kolombiya cayıyor.
08:03Peki diyor Amerika madem caydın şimdi biz de şöyle bir şey yapalım.
08:07Panama'lılara diyor ki siz isyan edin Büyük Kolombiya'ya karşı.
08:11Devlet kurun ve o devleti kurunca arkanızda biz olalım.
08:14Panama'lılar isyan ediyor arkasını Amerika ile birlikte.
08:17Bağımsızlığını ilan ediyor, devlet kuruyor ve Amerika da bunu destekliyor.
08:22O dönemde 1904-1914 tam Teddy Roosevelt döneminde bu Panama kanalı yapılıyor.
08:27Yapan da Amerikalılar büyük de para harcıyor.
08:29Ve Amerikalılar burayı uzun yıllar 1860'lara kadar rahat yönetirken 1860'larda Panama'da isyan çıkıyor.
08:37Amerikan askerleri öldürülüyor falan da.
08:39Ve netice itibariyle 1970'lerin sonunda Jimmy Carter burayı Kanadalılara veriyor.
08:44Amerikan kongresi de Kanada diyorum Panama'lılara veriyor.
08:47Amerikan kongresi de onaylıyor ve 1999 yılının 31 Aralığı tam anlamıyla Panama'lılara devrediyor.
08:54Soru şu Amerika burayı istiyor mu? İstiyor.
08:57Niye? Çinliler yönetiyor diyor.
08:59Çinliler mi yönetiyor? Hayır.
09:00Sadece limanın bir başında yani Atlantik tarafında bir de Pasifik tarafında iki tane Çinlilere ait liman var.
09:06Çinliler Akdeniz'de de işletmecilik yapıyor, liman işletmeciliği.
09:10Hukuki olarak Amerika burayı alabilir mi? Alamaz.
09:12Herhangi bir şekilde hak sahibi olabilir mi? Olamaz.
09:15Çünkü bütün anlaşmalarda bununla ilgili bir madde yok.
09:18Dolayısıyla Uluslararası hukukta bir hakkı yok ancak zor kullanarak burayı alabilir.
09:22Aynı şey Grönland için de geçerli ama Grönland'da bir fark var.
09:25Grönlandlılar Danimarka'dan muhtemelen ayrılacak.
09:28Ayrıldıktan sonra Amerika Birleşik Devletleri'ne bir plebisit yapıp
09:32Amerika Birleşik Devletleri'ne girebilme noktasında bir oylama içerisinde olabilirler.
09:36Olur mu diyorsanız yakın tarafta bunları görmüyorum.
09:39Burak Bey, Netanyahu'nun Beyaz Saraya gelmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
09:43Çünkü Trump'ın yaptığı ilginç ataklardan bir tanesi de Biden döneminde
09:48İsrail'e verilmesi düşünülen ve dondurulan silah yardımını çözüp yeniden göndermeye başlaması oldu.
09:55Sizce bundan ne çıkar?
09:56Netanyahu ya da X bir İsrail Başbakanı fark etmez kim olduğunu.
10:02Öbür tarafta da Y bir Amerikan Başkanı fark etmez ne olduğunu.
10:08Bakın çok net söylüyorum. Minimum 50 sene daha.
10:12Hani 10 sene yukarı, 10 sene aşağı olabilir.
10:15Amerika Birleşik Devletleri'nin başında kim olduğundan minferit,
10:19İsrail'in başında kim olduğundan minferit,
10:21Amerika'nın İsrail ilişkileri hala en tepe noktada, üst düzeyde devam eder.
10:26Bitti. Sorunun aslında net cevabı bu kadar basit.
10:30Trump gelir, diğer başkanların yapmadığı bir şey yapar,
10:35uluslararası hukukun bütün kararlarını karşısına alır
10:39ve gider Kudüs'te Amerikan Büyükelçiliğini taşır.
10:42Gider Golan Tepeleri bütün uluslararası hukuktaki kavramları terse çevirip,
10:49daha doğrusu çevirip demeyeyim, yok sayıp, gider işgali kendince meşrulaştırır.
10:54Ya da Netanyahu gelir diğerlerinden çok daha sert şeyler yapar.
10:58Bir katliama bugün Gazze'de gözümüzün önünde yaşanan bir katliama imza atar.
11:03Ama Amerika ile arası Amerika eleştirir.
11:05İşte Biden ayrılırken, BB'ye şöyle dedim, böyle dedim der.
11:09Ama ilişkiler hiçbir zaman bozulmaz.
11:11Aslında İsrail ile Amerika ilişkilerinin önümüzdeki 50 senelik,
11:15dediğim gibi 10 sene aşağı konuşabilirim, 10 sene yukarı, istikameti bu şekilde olacaktır.
11:20İsrail'in yapacağı hiçbir şey Amerika'yı büyük ölçüde İsrail tarafından koparmaz.
11:25İsrail de Amerika'ya olan ihtiyacını yatsınmaz.
11:29Dolayısıyla bu ikili böyle devam eder. Peki neden?
11:32Çünkü hala Amerika Birleşik Devletleri'ni kontrol eden,
11:36kontrol çok iddialı bir laf oldu, kontrol demeyeyim de,
11:39Amerika Birleşik Devletleri'ni de çok ciddi olarak finansal gücü olan,
11:44sosyal gücü olan bazı kimseler hala İsrail'de kendisi yaşayan az kalmaya başladı ama
11:52ailesi yaşayanlar var, Holocaust dedikleri o nazi soykırımını.
11:57Dolayısıyla İsrail'e sahip çıkma güdüsü var Amerika'daki Yahudilerde.
12:02Yalnız nesiller değişmeye başladıkça ben bunu çok net görüyorum,
12:06yavaş yavaş evet Yahudisin ama Amerikalı Yahudi,
12:11Yahudisin ama İsrailli Yahudi, Yahudisin ama Fransız Yahudi gibi
12:16artık mevcut doğdukları büyüdükleri ülkelerdeki benliklerini
12:22İsrail'in bir tık daha önüne geçirmeye başlayan bir nesil de geliyor.
12:27Bilmem anlatabildim mi yani şu ana kadar dini ve milli olarak Yahudi
12:32ama en önemli ülke dünyanın neresinde yaşarsan yaşa İsrail'in oradaki huzuru çıkarın.
12:38Şimdi yavaş yavaş yeni nesil hele bir sonraki hele bir sonraki derken
12:42Yahudilik inancı ve milli duruşunu kendi ülkesinde temsil etmeyi
12:49ve İsrail'i her ülkenin çıkarından önde tutmaya yavaş yavaş sıcak bakmayan bir nesil geliyor.
12:55İşte kırılma noktası ben bu 50 sene derken bunu öylesine söylemiyorum bu rakamları.
13:00Belli bir jenerasyonun tam değişim sürecine vurduğumuzda
13:0350 sene sonra çok daha farklı ikili ilişkilerden bahsedebiliriz
13:07ama bugün hala o noktada değiliz.
13:09Son olarak bu Trump'ın Arap halkını Filistinleri diğer Arap ülkelerine taşıma fikrini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
13:16Biliyorsunuz Trump'ın damadı Kuşner Gazze yerli bir olduğunda
13:20ya aslında burası çok güzel yer turistik tesis olarak değerlendirilebilir demişti.
13:24Nedir niyeti şu anda Trump'ın ve ailesinin?
13:27Şimdi Gazze halkını diğer ülkelere taşımak demenin gelin ben size ne demek olduğunu 1940'lardan itibaren söyleyeyim.
13:34Şimdi İsrail geldi Arap topraklarındaki ilk yasa tasarısıyla belirlenen toprakları ilhak etti.
13:44İlhak ettiğinde oralarda yaşayan kimseler hukuksuz bir ilhak.
13:48Yani Birleşmiş Milletler çartırında verilmemiş topraklara çöktü.
13:541947'de 50'de vesaire de.
13:57Buralardaki halk Lübnan'a gitti.
13:59Buralardaki halk Suriye'ye gitti.
14:01Buralardaki halk Ürdün'e gitti.
14:02Hala buralarda 3 nesildir.
14:044 nesil hatta 4. nesil gelmeye başladı.
14:07Mevcut bulunan mülteciler var.
14:10Ama bunları hiçbir ülke tam anlamıyla kendi vatandaşı ya da kendine sığınmış kabul etmedi.
14:16Mülteci hakları kaybolup oraya dönmesi kaybolmasın.
14:20Elinden o imkan gitmesin diye.
14:22Şimdi bunu neden anlatıyorum?
14:24Sizin Gazze'lilere Arap ülkeleri daha çok kucak açmalı dediğiniz,
14:28Gazze'lilere diyorsun ki toprağından terk et başka ülkeye yerler.
14:33E bu ne demek? Burası senin değil demek.
14:35Bu ne demek? Buraya başkası gelecek demek.
14:37E bu Orta Doğu barışı için çok da hoş, tatlı bir söylem değil.
14:41Artı Arap ülkeleri de buna sıcak bakmıyor. O da ayrı bir şey.
14:45Netice itibariyle maksat Gazze'yi boşaltmaksa,
14:48ki sözün arkasında yatan temel sebep, temel bakış açısı o,
14:52bu ne barış getirir, bu ne hukuk getirir, ne doğru bir şey getirir.
14:56Yani insanları zaten katliam yapmışsın.
14:5950 bin kişi ölmüş, 200 bin kişi yaralanmış.
15:02Bunlar çoluk çocuk.
15:03Şimdi geri kalanları da diyorsun ki buradan başka bir Arap ülkesine git.
15:06E adamın toprağı ne olacak?
15:08Dolayısıyla bu Orta Doğu barışı, marışı değil.
15:10Bu artık iyice hakkın, hukukun yok olması anlamına geliyor.
15:14Amerika buna destek verdiği müddetçe de dünyadaki zaten yıllardır
15:18kaybetme yolunda gittiği etik ve moral liderliğini iyice yerle bir ediyor.
15:22Sayın Kunter çok çok teşekkür ederim.
15:24Sevgili seyirciler, burada Silikon Vadisi'nde bu hafta deprem vardı.
15:28Depremin merkezi ise Çin'di.
15:31Çin'de çıkan yeni bir yapay zeka uygulaması adı DeepSeek,
15:36burada bir anlamda Nasdaq borsasında işlem gören Silikon Vadisi'ndeki şirketleri salladı.
15:44Nvidia en büyük çip üreticisi, dünyanın en büyük çip üreticisi 500 milyar dolar kaybetti değerlendirmesinden.
15:53Düşünün 500 milyar dolar kaybetti ki şu andaki değerlendirmesinin %17'sini kaybetti.
15:59Onun %7'si geri gelmişe benziyor.
16:01Fakat DeepSeek meselesi çok konuşuluyor.
16:04Çinliler yeni bir yapay zeka icat ettiler ve de bunu sundular.
16:08Ve Amerika sarsıldı.
16:10Neden sarsıldı?
16:11Çünkü çok daha ucuza ve çok daha gelişme işini yapmaya başardılar.
16:15Tabi böyle olunca da burada bu kadar değerlendirilen şirketler,
16:19ya acaba biz niye bunlara bu kadar değer biçiyoruz?
16:21Bak bunu daha ucuza yapıyorlar denilerek bambaşka bir gözle bakılmaya başlandı.
16:26Peki bu DeepSeek nedir?
16:28Ne iştir?
16:29İsterseniz bunu 5ne1 kanun teknoloji sorumlusu Çiçek Çizmece'ye soralım.
16:34Çiçek, Çin'in DeepSeek hamlesinin arkasındaki stratejik hedefler ne?
16:39Nasıl çalışıyor bu DeepSeek ve Amerika'da neden bu kadar yankı uyandırdı?
16:43Bu hafta en çok konuşulan konu tabi ki DeepSeek'ti.
16:46DeepSeek'in R1 isimli bir yapay zeka modeli tanıtıldı.
16:49Aslında Aralık ayında V3 isimli bir chat chip iti benzeri yapay zeka modeli tanıtılmıştı.
16:55İki ay sonra da hemen OpenAI'ın O1'ine denk gelen bir muhakeme modeli R1 tanıtıldı.
17:03Yani mantık yürütebilen bir yapay zeka modeli tanıtıldı.
17:06Ve şu anda mevcutta yapay zeka modellerini test eden farklı testler var.
17:14Bunlar işte kod konusunu, matematik ve farklı işte felsefe, tarih gibi konularda,
17:19bilişsel zeka gibi konularda testler yapıyorlar yapay zeka modellerini.
17:24Ve hepsinde neredeyse O1'in geçtiğini görüyoruz.
17:28OpenAI'in modelinin geçtiğini görüyoruz.
17:30Peki bu neden Amerika'daki hisseleri bu kadar fazla dalgalandırdı?
17:34Bir anda böyle kanlı bir pazartesi, kara bir pazartesi yaşandı.
17:38Çünkü hem çok uygun fiyatlı bu modeli yaptıklarını söylüyor Çinliler.
17:44Bir yandan da şu anda geliştiriciler kullanırken de yine çok uygun fiyatları bunu kullanabiliyorlar.
17:51Ve bir yandan da açık kaynaklı olduğunu söylediler.
17:54Şimdi bütün bu üçü birleşince Amerika'da milyarlarca dolar veri merkezlerine, enerjiye, çipe harcanırken
18:01acaba bu kadar fazla para harcamaya gerek yok mu diye bir soru işareti çıktı ortaya.
18:07Bu yüzden pazartesi günü borsalar açıldığı sırada Nasdaq o gün neredeyse %3 düştü.
18:15Harika 7 diye adlandırılan teknoloji devleri işte Amazon, Meta, Microsoft, Alphabet gibi şirketler
18:23hepsi işte %2, %4 arasında değer kaybettiler.
18:27Ve en büyük kaybı da Nvidia neredeyse %17 değer kaybetti.
18:313 trilyon dolarlık bir değerlemesi vardı onun altına düştü.
18:34Neredeyse 600 milyar dolar kaybetti.
18:37Yani şu anda en çok konuşulan Stargate projesi işte OpenAI için bir veri merkezi projesi yapılacak.
18:43İşte Softbank ve Oracle Amerika devletiyle beraber bu işe giriyorlar.
18:495 sene boyunca 500 milyar dolar harcayacaklar.
18:52Bundan daha fazla bir para kaybına sebep oldu bu DeepSeek.
18:56Peki nedir bu DeepSeek? Ne olacak? Ne öngörülüyor? Nedir farkı?
19:01Biraz gelin DeepSeek'i anlamaya çalışalım.
19:03Çin'in OpenAI diyebiliriz aslında buna.
19:062023 yılında kurulan bir şirket bu.
19:09Ve çok kısa sürede de çok uygun fiyata 6 milyon dolardan daha uygun bir fiyata mal ediyorlar.
19:16Bu R1 isimli modeli normalde OpenAI'ın O1'ine baktığımızda 100 milyon dolarlarının üzerinde bir bütçe harcanmıştı.
19:24Ve bir yandan da tabi ambargo olduğu için Çin'e Amerika tarafından Nvidia'nın da en son modellerini aslında Çin kullanamıyor.
19:32Ve söylendiğine göre daha tam hala belli değil ama 2000 Nvidia'nın H800 çipi kullanıldığı söyleniyor bir kısım araştırmacılar tarafından.
19:42Bu bir yandan daha az Nvidia çipi demek ve daha az güçlü çipler anlamına geliyor.
19:49Ve bunları birleştirdiğinizde yine çok daha iyi bir model yaratmaları da tabii ki önemli bir adım.
19:55Bununla beraber bazılarına göre de mesela ScaleAI diye bir şirket var, Amerikalı bir yapay zeka şirketi.
20:01Onlar ambargoya rağmen bu DeepSeek şirketinin Nvidia'nın yüksek güçlü çiplerine ulaştıklarını söylüyorlar.
20:11DeepSeek'ten bu anlamda hala bir geri dönüş olmadı ama Amerika bunu çok ciddiye aldı.
20:17OpenAI özellikle Sam Altman CEO'su OpenAI'dan bunun önemli bir gelişme olduğunu ve rekabetin kızışmasından ötürü memnun olduklarını ve daha fazla çalışacaklarını söyledi.
20:29Nvidia 600 milyar dolar kaybetmesine rağmen bunun çok önemli ve büyük bir adım olduğunu söyledi.
20:35Çiçek çok çok teşekkür ederim. Sevgili seyirciler bu vesileyle biraz Çin'i konuşmamız lazım.
20:39Çin şu anda gayri safi milli hasılası 2024 yılında 16 trilyon Amerikan dolarına ulaşmış ve de %19'unu dış ticaretle kazanan bir ülkeye dönüşmüş durumda.
20:50İhracatı 2024'te 3.6 trilyon, ithalatı ise 2.9 trilyon. Şu ana kadar gelen yatırım 2024 yılında 186 milyar doları bulmuş.
21:03Şu anda bir Çin devrimi yaşanıyor. Düne kadar ucuzculuk yani ucuz ve ucuz üretimin öne çıktığı için şimdi teknolojisiyle de konuşulmaya başlandı.
21:13Peki ne konuşuluyor? Nasıl konuşuluyor? İsterseniz Altay Atlı'ya soralım. Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden.
21:20Sayın Atlı son 20 yılda Çin ekonomik ve teknolojik alanda hangi temel reformları yaptı da bu noktaya geldi onu merak ediyorum.
21:27Ben Çin'in reform sürecini aslında böyle son 40 yılı uzatıp 1970'lerin sonunda başlayan dışa açılmayla ekonomiyi kademeli olarak serbestleştirmeye,
21:36küresel ekonomiyle entegre olmaya başlayan 40 yıllık bir süreci alıp aslında bunu 2 bölümde ele almayı tercih ediyorum açıkçası.
21:44Belki de böyle son 20 yılı ayrı bir alıp ondan sonra da daha öncesine 40 yıla kadar geriye gitmek anlamlı olabilir diye düşünüyorum.
21:52Şimdi 1970'lerin sonundaki başlayan reformlarla beraber Çin ekonomisini dışa açmaya ve kademeli olarak serbestleştirmeye başladı.
22:02O zamanki en büyük avantajı tabi düşük maliyetler, özellikle iş gücü alanında düşük maliyetler.
22:08Burada üretime yönlendirdiği yatırım, altyapı yatırımları, sanayi yatırımları, üretimin tabi dışa açılma derken ihracata yönlendirmesi,
22:17düşük maliyet avantajıyla da bütün dünyada büyük bir, birçok alanda pazar payına sahip olmasıyla Çin büyüdü ve dünyanın en büyük ikinci ekonomisine haline geldi.
22:28İlk 20 yıl böyleydi 1970'lerin sonunda.
22:31İkinci 20 yılda ise bence yaklaşık böyle 2007-2008 küresel krizini burada bir milat olarak alabiliriz.
22:40Ondan sonrasında da aslında daha değişik bir gidişat görüyoruz, bir dönüşüm görüyoruz.
22:45Ve burada daha farklı reformlar görüyoruz.
22:47Burada işte eskisi gibi artık maliyet avantajının yeterli olmadığı, dışarıda ihracat pazarlarının kısıtlandığı,
22:55bütün dünyada arz tarafında olduğu kadar talep tarafında da kısıtlamaların olduğu bir dönemdi.
23:00Çin artık rekabet avantajını düşük maliyetten değil yüksek katma değerden, teknolojiden ve burada başkasının ürünü daha ucuza üretip
23:11onlar için iş yapmak, fason iş yapmaktansa tabir yerinde ise artık kendi markası, kendi teknoloji içeriğiyle dünyada pazar paylarını arttırma yoluna giden bir Çin görmeye başladık.
23:22Son 20 yıldır böyle bir dönüşümü görüyoruz.
23:25Bu dönüşüm içerisinde de Çin bir taraftan ihracatını güçlü tutmaya çalışırken bir taraftan iç tüketime de yönleniyor.
23:33Bir taraftan üretim devam ederken artık üretimin sadece nicelik olarak değil nitelik olarak da katma değer olarak da daha ön plana çıkması bekleniyor.
23:44Bir taraftan bütün bu katma değeri geliştirmek, arttırabilmek için teknolojiye ağırlık veriliyor.
23:50Yeni teknolojiler bütün bunlarla Çin ön plana çıkıyor.
23:54Dolayısıyla Çin'i aslında bence dünyanın büyük bir ekonomik gücü haline getiren o ilk 20 yılın reformları
24:02ve o sayede kazanılan bir ivme ancak o ivmenin sürdürülebilir olmaması nedeniyle de bu ikinci 20 yılda yani son 20 yılda bir dönüşüm süreci.
24:14Bu dönüşüm içerisinde Çin'in kendisini artık düşük maliyetli bir üretici değil yüksek katma değerli bir üretici olarak konumlandırması bu şekilde özetleyebiliriz.
24:23Çin'in mevcut bu büyüme hızına baktığınızda mesela bu en son DeepSeak örneğinde gördük.
24:29Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere bütün ülkelere büyük bir rakip olarak geliyor diyebilir miyiz? Doğru olur mu?
24:35Çin aslında rakip zaten Amerika Birleşik Devletleri'ne birçok anlamda rakip olduğunu zaten görüyoruz ve güç dengeleri de bu şekilde değişiyor.
24:45Hatta birçok yerde ikinci bir yeni bir soğuk savaştan da bahsediliyor aradaki rekabetten dolayı.
24:52Bu rekabetin ticaret savaşları, teknoloji savaşları gibi daha çatışmacı bir boyuta gelmesinden dolayı bu tartışılabilir tabii ki.
25:00Yani ne kadar doğru bunu soğuk savaş olarak netelendirmek ama bir ciddi bir rekabet söz konusu.
25:05Ben aslında biraz şöyle bakmayı tercih ediyorum. Evet rekabet var ama hangi alanda ne kadar rekabet var?
25:11Yani böyle bir topyekun hani her şeyi içine alacak bir şekilde hani tek bir evet rakipler demektense hangi alanda ne yapıyorlar ona bakmak daha faydalı olabilir diye düşünüyorum.
25:21Evet Çin dünyanın en büyük ikinci ekonomisi. Ekonomi anlamında mutlaka rakipler.
25:26Teknoloji alanında mutlaka rakipler. Hatta Çin'in ön plana çıktığı alanlar var.
25:30Ama mesela baktığımız zaman bu iki ülkeyi de büyük bir güç olarak ele aldığımızda mesela askeri güç olarak bakalım Amerika ciddi bir şekilde önde.
25:40Yani Amerika bütün dünyaya askeri gücünü götürebilecek.
25:44Bütün dünya genelindeki yaklaşık 800 tane üssüyle ki Çin'in bir tane üssü var o da Cibüti'de.
25:50Yani yurt dışında olarak.
25:52Baktığımızda Çin çok da bir rekabet yok.
25:55Çin'in belki o alanlarda bazı alanlarda rekabet etmek gibi bir niyeti bir isteği de yok belki.
26:01Dolayısıyla hani Amerika ile Çin rakip mi?
26:04Çin Amerika'yı geçecek mi? gibi böyle daha klişe ya da böyle daha böyle her şeyi içine alacak basitleştirecek bir yaklaşım yerine
26:16farklı alanlara bakıp burada ne yapıyorlar? Birbirlerinin karşı konuları nedir? diye bakmak daha faydalı olabilir diye düşünüyorum.
26:23Ama açıkçası son dönemlerde en fazla karşımıza çıkan ve dünya için, dünya düzeni için,
26:30küresel ekonominin düzeni ve geleceği için bence en önemli rekabet noktası teknoloji.
26:36Şu anda Amerika Birleşik Devletleri ile Çin arasında olan teknoloji rekabeti.
26:40Bakın her gün yeni bir şey duyuyoruz işte son birkaç günün konusu da bir Çin'den çıkan bir yapay zeka uygulamasının
26:48nasıl böyle her yeri alt üst ettiği, nasıl batılı Amerikalı rakiplerini geride bıraktığı birkaç günün hikayesi
26:56ve önümüzdeki günler çok daha yeni hikayeleri de gebe olacaktır.
26:59Dolayısıyla evet rakipler, evet bu rekabet dünyayı, küresel ekonomiyi şekillendiriyor.
27:05Ama bu rekabeti iyi anlamak için hani farklı alanlardaki karşılıklı durumları tek tek incelemekte fayda var diye düşünüyorum.
27:13Sizce Çin'in artan bu hem ekonomik hem de askeri gücü, uluslararası dengeleri nasıl etkiler?
27:18Şimdi bir Çin gerçeği var karşımızda. Çin ve uzunca bir zamandır da var.
27:23Mevcut ittifakları nasıl şekillendiriyor diye baktığımızda biraz ittifak kavramını da yeniden düşünmek gerekli diye bir düşünce içerisindeyim.
27:33Şöyle biz ittifak kavramını tabii özellikle hani 20. yüzyılın kalıplarıyla,
27:38çünkü ittifakların hani ülkemizin de içinde olduğu ittifakların tamamını yakını 20. yüzyılda kuruldu ve o zamanki anlayışla bakıyoruz.
27:47Ama artık 21. yüzyılın ilk çeyreğini bitirdiğimiz şu günlerde ittifak kavramında biraz daha değiştiğini,
27:55ittifak derken o ittifakın üyesi olan ülkelerin artık 20. yüzyılda olduğu gibi her alanda ortak hareket etmedikleri
28:02farklı alanlarda farklı yaklaşımlar, yönelimler, farklı dengeler olabileceğini gördük.
28:08Örneğin evet savunma alanında bir ittifak içerisinde orada işbirliği varken ekonomi alanında çok ciddi bir rakip olabilirler.
28:17Çevresel konularda iklim değişikliğiyle mücadele ederek tamamen ortak hareket ediyorken,
28:23teknoloji alanında çok daha ayrı hatta bir çatışma içerisinde olabilirler.
28:27Dolayısıyla birincisi zaten ittifak kavramının böyle değiştiği, yeniden tanımlandığı bir dönemde yaşadığımızı düşünüyorum.
28:34Bu şekilde bakmak gerekiyor diye düşünüyorum.
28:37Şimdi peki Çin burada nasıl bir rol oynuyor dersek,
28:40mesela Çin'in böyle aslında ittifak içerisinde olduğu hiçbir ülke yok.
28:44Rusya çok bahsedildi, çok dile geldi özellikle Suriye sürecinde.
28:49Ama o bir daha pragmatik, belirli alanlara kısıtlı bir işbirliğiydi, ittifak değildi.
28:56Çin'in aslında kurduğu ittifaklar da yok.
28:59Ama burada yine genel olarak dünya düzeninin bir bütün olduğuna baktığımızda şunu da görüyoruz.
29:04Artık özellikle bu yaşanan jeoportlik kırılmalar, pandemiyi de ekleyelim.
29:10Çin bu süreçlerden sonra ülkelerin artık böyle ilişkilerinde adına ittifak diyelim demeyelim ama...
29:16bu ilişkilerde hani ortaklıklarında diyelim belki de...
29:20burada biraz daha çeşitlendirdikleri, seçeneklerini arttırmaya çalıştıkları bir dönemdeyiz.
29:25Hani tek bir tarafa çok fazla yoğun olarak yönlü olmak kırılganlıklar yaratabiliyor.
29:30Bu dönemi yaşıyoruz.
29:32Dolayısıyla burada baktığımızda aslında...
29:35Çin birçok ülke için aslında...
29:38Amerika ile olan ilişkileri, Batı ile olan ilişkileri biraz daha çeşitlendirmek, ona bir denge kurmak,
29:45biraz daha dengeli bir küresel ilişkiler seti içerisinde olmak için...
29:51bir ortak olarak, müttefik demeyelim ortak olarak...
29:55ortaya çıktığını özellikle ekonomi yanında görüyoruz.
29:58Aynı şeyi şunun için de diyebiliriz.
30:00Asya'daki ülkeler, Çin'e çok fazla bağımlı olan ülkelerde...
30:04aslında hani Batı ile ve Amerika ile ilişkilerini de koruyarak...
30:07böyle bir dengeleme sağlamaya çalışıyorlar.
30:10Yani aslında dönemimiz ittifak kavramının...
30:14tekrar yeniden tanımlandığı...
30:16ülkelerin aslında tek bir tarafa yönelmektense...
30:20topyekun bir şekilde, mutlak bir şekilde tek bir tarafla hareket etmektense...
30:25hani seçeneklerini açık tutmaya, seçeneklerini farklılaştırmaya çalıştıkları...
30:29ve bu durum içerisinde de Çin'in önemli bir seçenek.
30:33Hem ekonomi anlamında hem güvenlik anlamında...
30:36ortaya çıktığı bir dönemi yaşıyoruz.
30:39Çin'de bu düzen içerisinde birçok ülkenin aslında...
30:42bir şekilde ilişki kurduğu, bir şekilde ilişkilerini sürdürdüğü...
30:46ekonomik anlamda başta olmak üzere...
30:49bir aktör, başarılı bir aktör olarak ön plan çıkıyor.
30:52Evet az gittik, uz gittik. Bir 5N1K'nın daha sonuna geldik.
30:55Önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da buluşuncaya kadar...
30:58ben Cüneyt Özdemir. Hepinize iyi günler, iyi akşamlar diliyorum.
31:03İzlediğiniz için teşekkür ederim.