Ülke TV
  • evvelsi gün
Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.

Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.

“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.

Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Döküm
00:00Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:00Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:24Efendim merhabalar.
01:25Tarihte yürüyen adam olarak vakıf eserlerimizi yerinde görmeye devam ediyoruz.
01:29Efendim şu an Eminönü Yeni Cami'deyiz.
01:32Eminönü Yeni Cami tarihi yaramada İstanbul'un en önemli süliyet yapılarından bir tanesi.
01:37Yeni Cami bugünkü Mısır Çarşısı yani Arastası, Sıbyan Mektebi, Türbesi, Dar Kurası ile beraber bir yapılar topluğu yani bir külliyeden bir şekil.
01:47Eminönü Yeni Cami'nin tarihi yaramada İstanbul'un süliyetinden öte Osmanlı iktisadi ve sosyal hayatının da önemli dönüm noktalarından bir tanesiydi.
01:58Bugün Ramazan'ın, bayramın ve diğer takvimlerinin birlediği yerdi Eminönü Yeni Cami.
02:06Eminönü Yeni Cami ta Orta Asya'dan Hindistan'dan buraya kadar gelen hacıların buluşma yeriydi.
02:12Eminönü Yeni Cami iktisadi ve sosyal olarak İstanbul'un kalbinde pek çok sosyal ve iktisadi değişimlerinde merkeze olmuştur.
02:291598 tarihinde Safiye Sultan yani 3. Mehmed'in annesi buradaki Eminönü Yeni Cami'nin temellerini attırıyor ve mimar başı Davut Ağa vardır.
02:44Davut Ağa'nın Nisan 1598'te temellerini yaptırıyor.
02:50Ve bu koy İstanbul'un oluşumundan itibaren önemli bir liman bölgesiydi.
02:56Ve tam o koyun ağzına Eminönü Yeni Cami'nin inşası başlatılır.
03:01Kazıklama sistemiyle yapılır.
03:03Ve Davut Ağa 1598'te temellerini yaptırıyor.
03:09Ve tam o koyun ağzına Eminönü Yeni Cami'nin inşası başlatılır.
03:14Kazıklama sistemiyle yapılır.
03:16Ve Davut Ağa sedir ağaçlarından müteşekkil getirilen o kazıklı sistemle bir drainage yapılır.
03:24Ve bu drainage'ın üzerlerine kurşun dökülerek Rodos'tan getirilen taşlar temel olarak oluşturulur.
03:32Yani bir su basmanı inşa edilir.
03:36Tam o esnada mimar başı Davut Ağa vefat eder.
03:41Ve yerine yeni bir mimar başı gelir.
03:44Ahmet Ağa su yolcusudur.
03:46Yani bugünkü anlamda İSKİ Genel Müdürlüğü vazifesini yürüten önemli bir insandır.
03:51Ve drainage konusunda muhteşemdir.
03:53O yüzden de kendisine dalgıç denir.
03:56Ve inşaat devam ederken bu sefer Sultan III. Mehmet vefat eder.
04:03Ve Safiye Sultan da Eski Saray'a gönderilir.
04:06Temeller bu şekilde kalır.
04:08Yaklaşık olarak su basmanı yapılmıştır.
04:33Su basmanı inşa edilmiştir.
04:35Ve pencere seviyesine kadar yapılar tamamlanmak üzereyken yapı inşaatı durur.
04:42Yaklaşık 57 yıl boyunca bu şekilde kalacaktır.
04:47Ve üzerine bir Yahudi mahallesi teşekkül ettirilir.
04:50Çünkü burası limandır.
04:52Ve limanda her türlü emtiyan olduğu bir yapıya müsaittir.
04:57Ve bu yüzden de Yahudiler burada hemen bir Yahudi mahallesi teşekkül ettirilir.
05:02Ta ki Büyük İstanbul yangınına kadar.
05:041660 Büyük İstanbul yangınında büyük bir tahribat yaşanmıştır.
05:10Ticari hayat durmuş ve sefalet bir anda diz boyu hale almıştır.
05:16Ve iktidarda o dönem içerisinde tarihte adını altın harflerle yazdıracak olan Hatice Turhan Sultan vardır.
05:25Sultan İbrahim'in eşi.
05:29Hatice Turhan Sultan buraya geldiğinde bu yapının tamamlanması gerektiğini
05:33ve hatta burada bir araçların inşa edilmesi gerektiğini
05:36buradan artık mesken olarak buranın kullanılmaması gerektiğini
05:41ve soğuğu sebeplerinden tamamen bu bölgenin yani Eminönü bölgesinin
05:45bir ticari faaliyet bölgesi olarak inşa edilmesine karar verir.
05:50Hatice Turhan'ın talimatıyla beraber başlayan inşaat 1665 yılının ekiminde tamamlanır.
05:57Ve cuma namazı kılınır.
05:59Bugün gördüğünüz Eminönü Yeni Camii Osmanlı geleneği,
06:04İslam geleneği içerisindeki farklı bir külliye olarak inşa edilmiştir.
06:08Bunun farklılığı nedir biliyor musunuz?
06:11Efendim İslam mimarisinde merkezde camiyeden mescit yer alır.
06:17Onun etrafında kamu binaları yani medreseler, kervansaraylar, arastalar,
06:21sübyan mektepleri ve onun etrafında da mahalle teşekkül ettirilir.
06:27Eminönü Yeni Camii külliyesi inşa edilirken bu unsur değiştirilmiştir.
06:31Artık merkezde cami ve ticari yapılarla beraber diğer kamu yapıları inşa ettirilmiştir.
06:39İşte bununla beraber, Eminönü Yeni Camii ile beraber inşa ettirilen
06:44en önemli yapı da bugünkü Mısır Çarşısı'dır.
06:47İnşa ettirildiği dönemlerde ki ismi Valide Çarşısı, Yeni Çarşı olarak ifade edilirken
06:53daha sonra Mısır Çarşısı olarak ifade edilir.
06:56Neden biliyor musunuz?
06:57Çünkü Valide Sultan'ın Mısır'da oluşturduğu akarların geliriyle inşa ettirildiği için Mısır Çarşısı'dır.
07:06Yoksa ürünlerinin Mısır'dan gelmesinden dolayı değildir.
07:09Turhan Valide Sultan çok ilginç ve çok başarılı bir kadındır ki
07:14en uzun süreli Valide Sultanlardan bir tanesidir.
07:17Bugün tarihte Hürrem'le, Kösem Sultan'la mukayese edilemeyecek kadar
07:22derin bir tecrübeye ve ahlaka sahip bir insandır.
07:26Bugün kanun döneminden dolayı belki Hürrem Sultan'ın ismi çok daha çıkmıştır ama
07:31iktidar hırsıyla beraber devletin bekasını tehlikeye atabilecek kadar
07:38şahsi hırsın ürünü olan Kösem Sultan'ın ardından gelen Turhan Valide Sultan
07:44esasında Eminönü Yeni Camii'nin sülüeti gibi, berraklığı gibi, inşası gibi sağlam bir karakteri ifade eder.
08:08Eminönü Yeni Camii'nin sahip olduğu karakteristik mimari,
08:12Mimar Sinan'dan beri başlayarak bugüne kadar gelen o karakteristik yapının
08:18en zarif halini temsil ettiğini ifade edebiliriz.
08:22Yukarıya doğru sivrilen o piramidal halin, o zarif kubbeler ve yarım kubbelerle beraber bütünleştiği
08:30o mimari bugün Haliç sülüeti içerisinde kendini arz etmektedir.
08:36Eminönü Yeni Camii sadece mimari bir değer olarak değil,
08:40bulunduğu inşa edildiği konumu itibariyle Osmanlı İstanbul'un iktisadi yapısından öte
08:48Osmanlı kültürel yapısında merkezine yer alacaktır.
08:52Peki bu nasıl olmuştur?
08:54Eminönü Yeni Camii'nin olduğu yer hacıların buluşma yeriydi.
08:58Bugün Eyüp'e gittiğinizde, Aksaray'a gittiğinizde, Üsküdar'a gittiğinizde
09:02Özbekler, Afganlar veya Kaşgari tekkelerle karşılaşırsınız.
09:07İşte bütün Orta Asya'dan, Hindistan'dan gelen Müslümanlar
09:11Türkmenistan üzerinden İran'a, İran'dan Trabzon bölgesine,
09:16Trabzon'dan deniz yörüyle İstanbul'a geliyorlardı ve İstanbul'dan itibaren de
09:21burada konaklayıp Eyüp Sultan Hazretleri'ni ziyaret ediyorlar,
09:25İstanbul'u ziyaret ediyorlar, görebiliyorlarsa cuma selamlığını izliyorlar
09:30ve buradan da gemilere binerek Kudüs'e ve daha sonra Hicaz'a doğru devam ediyorlardı.
09:37İşte bütün bu hacıların o dönemki noktada tabii haberleşmenin olmaması ve
09:44artı o dönem içerisinde farklı kafirleler şekline geldikleri için
09:48onların buluşma yeri Eminönü Yeni Camii'ydi.
09:51Çünkü gemi buradan kalkıyordu.
09:53Hemen Eminönü Yeni Camii'nin ön tarafından kalkacak hacı gemileri
09:57onlar için Eminönü Yeni Camii'nin buluşma noktasıydı.
10:00Tabii ki Eminönü Yeni Camii'nin sadece hacıların buluşma noktası değildi.
10:05Bir defasında İstanbul'daki vaktin, Ramazan'ın, bayramın birilendiği bir yerde.
10:12Bu nasıl mı oluyordu?
10:13Eminönü Yeni Camii'nin hemen karşısına baktığımızda orada bir müze binasıyla karşılaşırız.
10:20O müze binası esasında Osmanlı döneminin ilk ulaştırma bakanlık binasıydı.
10:27Ve bütün haberleşme ve bütün atlı ulaşım, posta teşkilatı buradan hareket ediyordu.
10:34Yani bugün Eminönü'ndeki büyük postanın inşa edilmeden önceki
10:38nafiye yani haberleşme bakanlığı orasıydı.
10:41Bu yüzden de Eminönü Yeni Camii kilit bir nokta teşkil etmekteydi.
10:46Bugün Eminönü Yeni Camii'nin önünde yer almakta olan bir muvakkatane binası
10:50bütün bu zaman dilimlerinin ayarlandığı yerde.
10:54Ve o muvakkatanenin üzerinde iki tane saat bulunmaktaydı.
10:58Biri Alaturka saat, biri Arafranga saat.
11:01Arafranga saat dediğim bugünkü zaman dilimini kullanan
11:04Alaturka'da Osmanlı döneminden beri uygulanmakta olan saat dilimiydi.
11:09Bunların ayarlanması bu muvakkatanede gerçekleşiyordu.
11:13Ve bu yüzden İstanbul Limanı'ndan kalkacak her gemi,
11:19Sirkeci tren istasyonundan hareket edecek her tren bu saatlere bağlıydı.
11:25Ve bu yüzden de Eminönü Yeni Camii'nin muvakkatanesi çok önemliydi.
11:29Artı Eminönü Yeni Camii'ne doğru geldiğimizde
11:32yarım kubbelerin ve köşe kubbelerin yanında bir kuleler görürüz.
11:37İşte o kulelerde Ramazan ayının hilali o kulelerde takip edilir muvakkitler tarafından.
11:44Ve orada o muvakkitler tarafından hilal tespit edilir.
11:49Ve Ramazan'ın başlangıcı, bayramın başlangıcı oraya bağlıydı.
11:53Yani İstanbul Müslümanlarının ve İstanbul çevresi bütün Marmara bölgesi Müslümanlarının
11:59hepsinin namaz vakitleri, Ramazan ve bayram vakitlerini ayarlaması
12:04Eminönü Yeni Camii'nin o kuleciklerinin de yapılan tespitlerle gerçekleşiyordu.
12:10Efendim Eminönü Yeni Camii sadece zaman değildi.
12:15İbadetin ötesinde sosyal hayatında merkez noktasıydı.
12:20Bütün İstanbulluların bir noktada temel aldığı bir yerde.
12:25Yani ticaretin sıfır noktasıydı.
12:40İzlediğiniz için teşekkür ederim.
13:10Efendim Eminönü Yeni Camii bir mimari teşkilatın güzel bir organizasyonu.
13:38Yıllar önce tarihçi Necdet İşli ile bugün Karacaahmet Cem Evi'nin yeni binasının olduğu yeri gezerken
13:45daha o bina inşa edilmemişti.
13:47O orası Ruznameciler sofasının olduğu yerde.
13:50Ve orada çok ilginçtir.
13:52Eminönü Yeni Camii'nin taç kapısının, cümle kapısının yapan mimarın mezar taşı
13:58ve onun da hemen yanında da o mimarın eşinin mezar taşı yer almaktaydı.
14:04Biraz ötesinde de bu bölgenin diranajını yapan ekip başının mezar taşı bulunmaktaydı.
14:10Bu çok ilginçti.
14:12Eminönü Yeni Camii'nin inşası bir mimari organizasyonun güzel bir veri tabanı gibiydi.
14:19Efendim Eminönü Yeni Camii'nin merdivenlerden yukarıya doğru çıktığınızda şunu düşünün.
14:24Halic'in en dolgu alan bölgesinde siz bir diranajla yapı inşa ediyorsunuz.
14:31Ve bu yapı İstanbul'un pek çok büyük depremlerinin geçirdiği bir yapı.
14:37Ve bu yapıda hiçbir şekilde bir zarar görülmüyor.
14:40Bugüne kadar bütün sağlamlığıyla devam ediyor.
14:43İşte bu temellerde kullanılan o sedir ağaçlarının bir noktada rolüdür.
14:48Sedir biliyorsunuz suyu yedikçe şişer ve bugün beton ayaklardan çok daha sağlam ve esnektir.
14:55O yüzden de teknolojik hareketlerden dolayı temeldeki o sedir ağaçlarının biçimlenmesinden dolayı da
15:01yukarıdaki yapılarda herhangi bir çatlama veya yıkılma söz konusu olmaz.
15:08İşte o dönem, o yüzyıl içerisinde bu başarıyla gerçekleştirilmiş önemli bir temel yapı sistemidir.
15:15Efendim hemen Eminönü Yeni Camii'nin Mısır Çarşısı kapısından yukarıya doğru çıktığınızda merdivenlerde
15:22kapıdan içeri girdiğinizde o Mimar Sinan'la beraber başlayan o piramidal üst örtüyü,
15:29o kubbenin, yarım kubbenin ve köçe kubbelerinin o ahengini muhteşem bir şekilde görebilirsiniz.
15:35Hemen avludaki, hemen arkamda yer alan maksemin ya da çeşmenin, o sebilin, süliyetininle beraber
15:45kapının iç avlusundaki ahengi, o bütünlemeyi bir antik heykelde bile göremeyeceğiniz bir estetiği burada gözlerinizle şahit olabilirsiniz efendim.
15:55Benim en çok sevdiğim Eminönü Yeni Camii'nin hemen Mısır Çarşısı'na bakan merdivenlerden yukarıya bu iç avluya girmektir.
16:03Buraya girdiğimden itibaren bu süliyetle beraber esasında benim en çok dikkatimi çeken
16:11duvarda yer alan o istifli, sülüslü Çin'li panolardır.
16:1617. yüzyılın önemli sıraltı tekniğiyle yapılmış en güzel ve son örneklerden bir tanesidir.
16:22Eminönü Yeni Camii'ni ve artı Eminönü Yeni Camii'nin hünkâr mahfilini sırf Çin'li bezebelerini görmek için gitmeniz, gelmeniz gerekiyor.
16:31Efendim hele burada bu hatları oluşturan, bu Çin'li hatlarını yazan teknik cizadı İbrahim Efendi'yi de hatırlamadan geçmemek gerekiyor.
17:01Efendim Eminönü Yeni Camii'nin oluşturan külliyelerden en önemli parçası olan Mısır Çarşısı,
17:28Mısır Çarşısı dünyanın ilk AVM'lerden bir tanesi diyebiliriz.
17:32Kapalı Çarşısı ve Mısır Çarşısı dünyanın en eski alışveriş merkezlerden bir tanesi.
17:38Turhan Valide Sultan'ı yaptırmış olduğu Mısır Çarşısı'nın bir de kardeşi var, Kiev'de.
17:43Bugün Kiev'e giderseniz hemen Kiev'in dışında iki katlı bir Valide Sultan, Turhan Valide Sultan Çarşısı'yla da karşılaşırsınız.
17:52Efendim Mısır Çarşısı, Mısır'dan gelen akarlarla teşekkür ettirildiği için Mısır Çarşısı olarak ifade edilir.
18:00İlk yapıldığı tarihlerde Valide Sultan Çarşısı, Yeni Çarşı olarak ifade edilen bu yapı,
18:06L Planı ile beraber Eminönü Bölgesi'nin ilk kapalı çarşısıydı.
18:12İlk inşa edildiği tarihten itibaren eczacılık tarihinde önemli rolünü üstlenecek.
18:18Çünkü bütün aktarlar bugün eczacılığın temellerini oluşturan ilk ilaç yapan dükkanların ilk açıldığı yerde Mısır Çarşısı'ydı.
18:29Ve yorgancılar o dönem içerisinde en önemli mesleklerden bir tanesiydi.
18:35Yastığın, yorganın ilk imal edildiği, ilk organize olduğu, ilk loncasının kurulduğu yerde Mısır Çarşısı'ydı.
18:41Daha sonraki tarihlerde Mısır Çarşısı'nın fonksiyonları değişmeye başlayacaktır.
18:46Çarşı geleneğindeki en önemli unsur da bir esnafın ürettiği ürünün dışında tekel oluşturmamasıydı.
18:55Çarşı geleneğinin en önemli şeyi şuydu, balcılar balı satar, yağcılar yağı satar, yorgancılar yorganı yapar.
19:02Çerezciler de çerezini devam ettirirdi.
19:05Ama hem çerez satayım hem bal satayım hem de yanında lokum satayım diye bir unsur yoktu.
19:11Çünkü sosyal adalet ekonomik yapıyla oluşturulmaya çalışılıyordu.
19:16Ve dünyadaki belki de araştırıldığı takdirde sizleri de hayrete içerisine sokacak.
19:22Beni çok hayrete içerisine soktu.
19:24Osmanlı ekonomik sistemi dünyadaki en adil ekonomik sistemdi.
19:30İşte Mısır Çarşısı'nı incelerken bir de Mısır Çarşısı'nın bu iktisadi yönüne bakmak lazım.
19:35Mısır Çarşısı'na girdiğinizde maalesef 1940'ların başında meydana gelen yangından dolayı pek çok özelliğini kaybetmiştir.
19:43Ama Mısır Çarşısı yapıldığı tarihten beri hala mevcud edildiği koruyan içeride bir müezzin mahfili vardır.
19:51Yani çarşı meydanı, kubbesinin olduğu yer.
19:54Bugün hemen arka tarafa açılan tam bütün çarşının birleştiği yerde orta kubbe, dua kubbesi denilen yer vardır.
20:02Orası çarşı sabah namazının akabinde açılır.
20:05Orada çarşıda dua yapılır ve hemen orada ahşap bir mahfel vardır müezzin mahfili.
20:11O müezzin mahfilinden sabah ezanı okunur ve sabah duası yapılır.
20:15Çarşının kapanması, çarşı mensuplarıdaki oluşacak cenaze, bayram, düğün, nişan gibi bütün duyuruların yapıldığı yerde orasıydı.
20:24Mısır Çarşısı'na giderseniz muhakkak o mahfili görmenizi tavsiye ederim efendim.
20:31MÜZİK
20:58Eminönü Yeni Camii'nin iç mekanı mimarlar kadar, sanat arşivleri kadar, restoratörlere kadar her türlü malzeme sunan nadir yapılardan bir tanesi.
21:08Fil ayakları, beden duvardan yarısına kadar 17. yüzyıl Çinlileri sır altı tekniği yapılmış.
21:15Çinlilerin son örneklerini giriyorsunuz.
21:18Bilhassa 16. yüzyıl yapıları için şunu söyleyebiliriz ki kadınlar mahfili diye ifade eden yer esasında kadınlar mahfili için hiçbir zaman yapılmadı.
21:26Yani kadınlar için yapılmamıştır.
21:28İlk defa 17. yüzyılda artık yeni cami ile beraber kadınlar mahfili mantığının yerleşmeye başladığının göstergesi.
21:36Tabi ki bu caminin bahanesi olan Turhan Valide Sultan'ın kendi şahsıyla alakalı ve 17. yüzyıl yani Turhan Sultan döneminden itibaren camilere kadınların gitmesi ve kadınlar mahfili geleneğinin artması demek oluyor.
21:53Bu Turhan Valide Sultan'ın teşvikiyle oluyor.
21:55Şu an kadınlar mahfilindeyken bu 17. yüzyıl Çinlileri arkamdaki o muhteşem mihrap duvarının ihtişamı karşısında Turhan Valide Sultan'ın da anlatmak gerekiyor.
22:07Efendim Turhan Valide Sultan Ukrayna bölgesinden gelen ve Osmanlı Sarayı'na konulan cariyelerden bir tanesi.
22:15Kendisi Kıpçak kökenli ve bugün Türk Adası diye Kiev'in hemen açıklarında yer alan bu bölgeden getiriliyor kendisi ve Kösem Sultan'a veriliyor.
22:25Kösem Sultan'ın kızları tarafından eğitiliyor ve çok daha ilginci Sultan İbrahim yani tarihte maalesef Deli İbrahim olarak geçen ama panik atak hastalığı bugünkü ifadesiyle panik atak hastalığından muzdarip.
22:39Sultan İbrahim ki o dönemlerde kolay bir şey değildir.
22:42Hele ki Kösem Sultan döneminde insan ruh sağlığını koruması çok daha zor bir dönemde.
22:48Sultan İbrahim'in ilk eşidir ve Sultan İbrahim'in panik atak hastalığında tedavi eden bir noktada o dönemin mantığını şifacı olarak ifade edilen,
23:00bugünkü anlamda bir noktada psikolojik danışmanlık ve fizyoterapistlik yapan Turhan Valide Sultan'ın aileden gelen bir şifacı özelliği var.
23:10Ve Sultan İbrahim'in kadınlara yaklaşamama özelliğini tamamen gideriyor ve 4. Mehmed'e 15 yaşında hamile kalmalısıyla beraber Valide Sultan oluyor.
23:21Ama Kösem Sultan'ın o iktidarı döneminin sonrasında Valide Sultan'lığını elde ediyor.
23:28En uzun Valide Sultan kalan Turhan Valide Sultan'ın asıl özelliği şudur.
23:33Hani tarihte Osmanlı Devleti'nin kuruluşu tekrar tekrar ifade ediliyor.
23:38Biliyorsunuz Çelebi Mehmed de Osmanlı Devleti'nin yeni bir kurucusu olarak kabul edilir.
23:43Fatih Osmanlı Devleti'nin yeni bir kurucusu olarak kabul edilir.
23:46Turhan Valide Sultan Osmanlı Devleti'nin yeniden kurucularından bir tanesidir.
23:50Bu nasıl oluyor?
23:51Kösem Sultan döneminde Osmanlı ekonomisi, siyasi yapısı, bürokrasi artık darmadağın bir vaziyettedir.
23:59Osmanlı Devleti'nin yıkılmaması söz konusu değildir.
24:03Ve o dönem 17. yüzyıl mini bir buzul çağının olduğu bir dönem bütün Anadolu ve Balkan coğrafyasının ciddi bu noktalarda kuraklar söz konusu.
24:12Bundan dolayı pek çok ayaklanmalar ve iktisadi bir kaos var.
24:17İstanbul'da meydana gelen maalesef Mercan, bugünkü Eminönü bölgesi, Beyazıt'ı, Gedikpaşa'yı yer alan o yangınlar sonucunda İstanbul ekonomisi vahim bir durumdadır.
24:30Ve Turhan Valide Sultan'ın ilk yaptığı Eminönü Yeni Camii ve bu bölgenin iktisadi altyapısını kurularak tamamen ticaret alanı olduğunu dönüştürdü ve buradaki iskanı uzaklaştırdı.
24:43Sonuçta da Mısır Çarşısı'nın tekrardan faaliyet sokmasıyla beraber Mısır Çarşısı'nın etrafındaki iktisadi teşekkülleri yeniden canlandırdı.
24:52Bunlardan bir tanesi de Çiçek Pazarı idi.
24:54Ve Çiçek Pazarı sadece çiçek pazarı olarak görmeyelim pek çok küçük baş hayvanın da ticaretin yapıldığı bir yerdi burası.
25:03Tekrardan bunu canlandırdı Mısır Çarşısı ile beraber.
25:13MÜZİK
25:26Bugünkü Tahtakale olan bölgelerde bugüne kadar uzanan o iktisadi bölünmeleri yani bir nokta iktisatlaşmaları sağladı.
25:36Öte nokta da Osmanlı bürokrasisini yeniden canlandırdı.
25:41Ve Köprülüler dönemini başlattı.
25:43Köprülüler döneminin başlatılmasıyla beraber artık Osmanlı ailesinin bilhassa Valide Sultanlarının siyasetin ve iktisadın içerisine bilir bilmez dalmalarını ve o düzeni bozmalarını engellemiş oldu.
25:58Ve Köprülü Mehmet Paşa ile beraber Osmanlı bürokrasisi tekrardan canlılık kazandı.
26:04Ve Osmanlı'nın yıkılana kadar ki o Osmanlı bürokrasinin temellerini attı.
26:09Turhan Valide Sultan'ın Ukrayna'dan İstanbul'a kadar uzanan önemli bir hikayesi var.
26:15Bir defasında türbesini ziyaret etmek gerekiyor.
26:17Hemen Eminönü Camii'nin karşısında yer alan türbesi.
26:20İçerisinde 4. Mehmet'in, 1. Mahmud'un da kabirlerinin olduğu bu türbe.
26:25Esasında bugüne kadar ulaşılamayan iki tane önemli yapıyı da muhafaza etmekteydi.
26:31Bunlardan bir tanesi yanında 1904 yılında yıktırmış olan Sıbyan Mektebi'ydi.
26:37Ve türbenin hemen öbür tarafında yer alan Dar-ı Kurra ve Dar-ı Hadis binasıydı.
26:43Yani birincisi hadis ilminin ve Kur'an tekamül altının eğitiminin verildiği Dar-ı Kurra ve Dar-ı Hadis binası ki kadınlara mahsustu orası.
26:52Ve o oranında son hadis ve Dar-ı Kurra hocası olan Vani Mehmet Bey'in kızıydı.
26:58Sıbyan Mektebi de türbenin öbür yakasında yani bugünkü Mısır Çarşısı'na doğru giden yolun ağzında yer almaktaydı.
27:06Maalesef orada yol açılma sebebiyle 1904 yılında yıktırıldı.
27:10Sıbyan Mektebi ile ve Dar-ı Kurra ile beraber esaslı Osmanlı'nın geleceğine bir noktada mesaj veriyordu.
27:17Bu geleneğinin bir son uzantısını biliyorsunuz.
27:21Eyüp'te Sultan Reşad'ın hemen okulun yanında inşa ettirdiği türbesini görürüz.
27:27Yani bir noktada Turhan Valide Sultan Osmanlı saray kadınlarının ne yapması gerektiğinin bütün akaydını yazmış birisiydi.
27:38Öte noktada devlet yönetimini oturtana kadar da bir demir leydi gibi de olduğunu unutmamak lazım.
27:46Osmanlı iktisadi yapısındaki ruhsuzluklar, usulsüzlüklerle uğraşmıştır.
27:51Çanakkale bölgesindeki tabyaların ihyasıyla uğraşmıştır.
27:55Edirne bölgesinin imar mevzuatlarıyla, imar hepsiyle ilgilenmiştir kendisi.
28:00Ve bu konuda da pek çok devlet erkanına görevden yazılmış mektuplar vardır.
28:05Bunların hepsi devletin bekası ve işleyişi üzerine olması bakımından çok büyük bir önem arz eder.
28:12Yani noktada şunu söylemek gerekiyor.
28:14Bugünkü Osmanlı bürokrasisinden bu yana gelen Osmanlı bürokrasisinin bir noktada tekrardan kurcusudur.
28:25Müzik
28:47Efendim Eminönü Yeni Camii'ye geldiğinizde muhakkak görülmesi gereken yerlerden bir tanesi Hünkar Mahfili'dir.
28:53Hünkar Mahfili 3 katlı olarak inşa edilmiş.
28:56İçerisinde yine bu camide yer aldığı gibi teknolojilerde İbrahim Efendi'nin hattıyla oluşan çini panolar dikkat çeker.
29:04Ve 1700 yıl çinileriyle beraber o vitraylar ve kalem işleri bu yapıda olduğu gibi Hünkar Mahfili'ne de devam eder.
29:11Turhan Valide Sultan'ın yaptırmış olduğu bu külliyenin bir de meydan çeşmesi ve sebili vardır.
29:17Bugün de o sebil ve çeşmeyi görebiliyoruz ki yazları orada yine hayrat amaçlı soğuk su dağıtımı devam etmektedir.
29:27Efendim Turhan Valide Sultan'ın inşa ettirdiği Eminönü Yeni Camii bölgesi Osmanlı iktisadının da kalbi noktasıydı.
29:35Ki bugüne kadar uzanan hatta bugün tekstil sektöründe dünyada söz sahibi olunan o tekstilin, o giyim sektörünün temellerinin atıldığı yerde bu Eminönü Yeni Camii'nin etrafıydı.
29:49Yeni Camii'nin olduğu hemen yan tarafta yani Hünkar Mahfili'nin biraz ilerisinde bahçe kapısı olarak geçen bir özelliğe haiz idi.
29:58Efendim Osmanlı şehirciliğinde akşam namazından itibaren surlar kapatılır, sabah namaza mütakipte sur kapıları açılırdı.
30:06Ama 24 saat açık olan ve 24 saat içerisinde acil olarak bütün şehrin ihtiyacı karşılanan bir bahçe kapısı vardı ki bugün İstanbul Ticaret Odası'yla Hidayet Camii'nin olduğu bir noktaydı.
30:19İşte o bahçe kapıdan dolayı da her zaman Eminönü Yeni Camii'nin olduğu alan hep hareketli ve hep dinamizmini koruyan bir noktaydı.
30:29Bu sebepten dolayı da 2000 yıllık o ticari birikimin sebebiyeti Eminönü Yeni Camii'de her zaman bu ticareti canlı olarak bugünlere kadar sürmesinin temel sebebiydi.
30:42Efendim Eminönü Yeni Camii'nin inşa tekniğinden bahanelere kadar ve bugünkü misyonuna kadar Osmanlı'nın sadece bir mabed olarak değil Osmanlı iktisadi tarihi içerisinde,
30:55Osmanlı sosyal tarihi içerisinde en önemli rolleri yer almış Eminönü Yeni Camii ve külliyesi bugün İstanbullulara hala hizmet ederek bir vakıf eseri olarak devam etmektedir.
31:12MÜZİK
31:40Efendim yaklaşık 350 yıldan beri bu güzergah Eminönü bölgesinin ana aksarından bir tanesidir.
31:48Şu an hele kışın bu esen rüzgar koridor şeklinde yer alırken yazın da en serin noktası.
31:55Şimdi yayalaştırılan bu bölgede esasında bütün İstanbul'un sosyal kültür hayatı işte bu güzergahta ana hatta oluşuyordu.
32:05Ne atlı tramvaylar gördü burası ne ilk defa Amerikan arabalarının dolmuş duraklarına doğru giderken ki güzergahını izledi.
32:14İşte bu noktada hemen sol tarafta hünkâr mahfili var.
32:18Burası önemli bir ana aks yol İstanbul tarihi aramada Eminönü bölgesinde.
32:24Çünkü bu yolun hemen karşısında bütün ulaşım haberleşme sisteminin yer alan bakanlık binası bulunmaktaydı.
32:32Hemen benim sağımda yer alan köşe başındaki muvakitane binası bütün buradaki vapurların sirkeci trenin hareket saatlerini belirliyordu.
32:43Yani İstanbul'un zamanı buradan Eminönü Camii'nin muvakitanesinden ayarlanıyordu.
32:49Bu koridorun bu uzun koridorun bu yolun hemen bitiminde de cuma namazında yine padişahın katılımı olduğunda cuma alayı yapılmaktaydı.
33:01Ki cuma selamlığı bu bölge için en hareketli noktalardan bir tanesiydi.
33:05Eminönü Yeni Camii'nin Halice Bakan merdivenleri de haccaların buluşma noktasıydı.
33:11İşte burada dünya iktisat tarihini belirleyen bütün emtiyaların insanın geçiş noktasıydı.
33:18Bu yol öyle Hünkar Mahfili ile beraber Eminönü Camii muvakitanesi ile beraber çok sıradan bir yol değildi.
33:24Burası Osmanlı İstanbul'un iktisadının yürüyüş yoluydu.
33:48İzlediğiniz için teşekkür ederim.
34:18İzlediğiniz için teşekkür ederim.
34:48İzlediğiniz için teşekkür ederim.