Doğanın sesine kulak veren Güven İslamoğlu ile Yeşil Doğa, bu hafta Denizli’deydi. İslamoğlu; Türkiye’de ilk defa dikey tarım yöntemiyle üretilen safranı ve kurutulması özenle yapılan cennet hurmasının hikayesini ekrana getirdi.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhaba, ben Güneş İstamoğlu, Yeşilova programıyla yine karşınızdayız.
00:28Bu hafta çok güzel bir hikayeyi ekrana getireceğiz.
00:31Şöyle göstereyim.
00:33Safran.
00:35Ben yıllardır bu hikayeyi yaparım.
00:38İlk 2002 yılında yaptığım zaman bayağı meşakkatli bir iş.
00:41Güneşin doğuşunu bekleyeceksiniz, hava şartlarını bekleyeceksiniz.
00:44Yılda bir kere açıyor, açtığınız anda aynı anda toplamanız lazım.
00:48Çekimi bile çok zor çünkü beklemiyor.
00:51Beklediği anda arılar geliyor, formunu bozuyor.
00:53Anında toplamanız gerekiyor.
00:55Gerçekten meşakkatli bir iş.
00:57Denizli'ye geldim. Denizli'de serada üretiliyor.
01:00Hollanda'dan almışlar tohumlarını.
01:02Çünkü Türkiye'de tohumu yok.
01:03Biz hep Safranbolu olarak biliriz ve
01:06belli kış aylarında belli hasat günleri olur.
01:08O hasat günlerine yetişmemiz gerekir.
01:10Ama burada öyle bir sorun yok.
01:11İşte bu hafta bu hikayeyi ekrana getireceğiz.
01:13Gerçekten çok ilginç bir hikaye.
01:15Çünkü Türkiye'de ilk defa dikey tarım yöntemiyle
01:19Safran üretiliyor ve topraksız.
01:21Bakın, toprak yok.
01:25Tamamen kendi şartlarında, doğal şartlarında bir üretim yapılıyor.
01:30Bu üretimi merak ettiğim için bu hafta bu konuyu ekrana getireceğim.
01:33Arkasından da biraz arka tarafta da Cennet hurması var.
01:37Cennet hurması kurutuyorlar. O da bu bölgede.
01:40Trabzon'un da hurma ama Denizli'de Cennet hurmasına sahip çıktılar.
01:45Çünkü kurutmayı başardılar.
01:49Dünyanın en pahalı baharatı olarak bilinen safran
01:51çoğunlukla parfüm, ilaç ve tekstil sektöründe kullanılıyor.
01:54Ancak son zamanlarda şifa verici özellikleri de ön plana çıkmaya başladı.
01:59Çiğdemle yakın akraba olan soğanlı bir bitki.
02:02Ekim ayında çiçek açar, toplanır.
02:04Çiçeği, tepecikleri, yaprak sapı ve erkek organları ayrı ayrı kurtularak pazarlanır.
02:12Dişi organları özellikle gıda boyası ve tat verici olarak kullanılır.
02:15Pahalı olan da safranın bu kısmıdır.
02:18Yarım kilogram safran için 80 bin çiçek olması gerekir.
02:22Kendi ağırlığının 100 bin katı kadar suyu sarı renge boyar.
02:26Sadece endüstride değil, sağlık alanında da kendinden sıtça söz ettiren bir bitki safran.
02:35Denizli'de daha önce mantar üreten iki girişimci genç,
02:38safranı da aynı yöntemle üretebilir miyiz diye denemeye başlamışlar.
02:42Ve sonunda topraksız tarım yöntemiyle başarılı olmuşlar.
02:48Amacımız sadece tekstil sektöründe kullanmak değil, çok katma değerli bir ürünü.
02:53Aslında ülkemizin geçmişinde olan ve unutulan bir ürünü,
02:57ekonomik yeni bir modelle, ihracat odaklı, enerji ve su verimli odalarla
03:02çok daha farklı bir boyuta getirmek.
03:04Asıl nihai amacımız bu.
03:06O kadar ürün varken, o kadar şey varken böyle hassas bir konuya girdiniz.
03:10Bunun altyapısını nasıl oluşturdunuz?
03:12Üretim ve teknik bilgi konusunda ortağım Mehmet Köseoğlu
03:16bu konuda gerçekten çok donanımlı.
03:18Dolayısıyla bu dünyada zaten yapılan bir model.
03:22Topraksız dikey tarım dediğimizde,
03:25ama Türkiye'de safran özelinde bunu ilk oda olarak kuran biziz.
03:29Bu bir ARGE değil, gerçek anlamıyla yeni modeli ortaya koyan bir üretim çalışması.
03:34Bunu büyütmek ve ülkeye katkıyı arttırmak adına gerçekten ciddi çalışmalarımız var, devam ediyor.
03:41Yaklaşık 40-50 odaya, 10 dönüm gibi kapalı bir alanda çıktığımızda
03:45yeni ARGE ürünlerimizle birlikte birbirini 12 ay destekleyen bir döngüyü oturtmak için bir modelleme yaptık.
03:52Çalışmamızı bu yönde sürdürüyoruz.
03:54Bir apartman alt katındasınız, orası yetmez herhalde.
03:57Muhtemelen yetmeyecek ama verimliliği, denemeyi, üretimi ve bu yatırımın geri dönüşünü kurmak için
04:04bunu neticelendirebilmek için ilk adımı atmamız gerekiyordu.
04:10Safranbolu'da yeterince soğan bulamayan gençler, Hollanda pazarına yönelmişler.
04:14Hollanda'dan 100 bin soğan ithal ederek bu sistemi kurmuşlar.
04:19Gramaj büyüdüğünde hasat performansı, yani verimi çok daha yüksek oluyor.
04:24Yani bir 18-20 gram soğanda daha çok çiçek alabiliyorsunuz.
04:30Bu bir 18 gramlık bir soğan.
04:33Ben şeyi çok merak ediyorum, bu yılda bir kere açıyor.
04:36Yılda bir kere açınca bu gördüğümüz soğan kaç tane çiçek verecek?
04:40Her bir sprout'tan bunun bir tanesinden 3 çiçek çıkıyor.
04:44Buradan da 3 çiçek çıkıyor.
04:46Her bir çiçeğin içinde de, mesela bu normalde bu çiçeğimiz aslında bizim hasat edebileceğimiz bir çiçek.
04:52Bunu açtığımızda içinde şu kırmızı stigmalarımız oluyor.
04:56Bunlardan da 3 tane, her birinden 3 çiçek.
04:58Biz bunu kopardığımızda içinden bir çiçek daha geliyor arkasından, 3 gün sonra.
05:02Onu da hasat ediyoruz, sonra bir daha çıkıyor.
05:05Bütün yıl bekliyorsunuz 3 tane çiçek için.
05:07Evet, aynen.
05:08Sonra bu ölecek.
05:10Evet, bu soğan ölecek.
05:12Ne yapacaksın sonra tohumu?
05:14Burada yavru soğanlar çıkacak.
05:16Evet, yavru soğanlar çıkacak.
05:18Bu bir soğanımız 3 soğan olacak gibi düşünüyorum.
05:20Burada şu anda kaç soğan var?
05:22100 bin adet soğanımız var.
05:24100 bin adet soğan var.
05:25Peki ben bu 100 bin adet soğanı tarlaya eksem, bahçeye eksem ne kadar bir alanı kaplar?
05:31Aşağı yukarı 15-17 dönüm arasında bir alan.
05:34Burası şu an 17 dönümlük yer.
05:36Evet.
05:37Burada sevdiğim bir hikaye, toplamaya gittiğimizde güneşin doğuşunu beklerler.
05:41Tam açılmadan toplanır falan.
05:43Şimdi burada devamlı ışık var.
05:45Bizim ışığımız da mesela şu anda güneşin doğuşu 7.30'da ışıklarımız açılıyor otomatik.
05:50Siz de 7.30'da açıyorsunuz.
05:52Evet, akşam 5'de kapanıyorlar.
05:54Mesela şöyle oluyor.
05:56Sabah geliyoruz, daha bu çiçekler açmamış.
05:59Şu formatta, şuradaki formatta ışıklar açılıyor.
06:031 saat sonra bu çiçek bu hale geliyor.
06:061 saatte gözlemleyerek görebiliyorsunuz çiçeği nasıl açtığını.
06:10Burada bulut, bulut duygusu yok.
06:12Hiçbir şey yok.
06:14Hepsi bizim kontrolümüzde.
06:15Nasıl bir canlı hemen kanıyor.
06:17Evet, aynen.
06:20Prof. Dr. Hüseyin Akdebir, son 10 yılını safran üretiminin geliştirilmesi için harcamış bir ziraat mühendisi.
06:27Safranbolu'da sözleşmeli tarım uygulamalarını başlatan kişi.
06:31Şu anda Eskişehir'de üretime devam ediyor.
06:33Teknik destek için Denizli'ye gelmiş.
06:36Safran çok su isteyen bitki değil.
06:39Kurak yerlerde olabilen ve toprak yapısının kumlu tınlı olduğu.
06:44Gevecek topraklarda olur.
06:45Çünkü soğanlı bir bitki bu.
06:47Ve de çok da su istemiyor.
06:48Yağmurlama istemiyor.
06:49Su istemiyor.
06:50O yüzden geçit kuşaklarda yaklaşık 300-400 milimetrelik bir yağış olan yerlerden rahatlıkla yetişebiliyor.
06:56Safran bir kere veşnatif üretiliyor.
06:58Soğanla üretiliyor.
06:59Bunun gerçek tohumu yok.
07:01Çünkü bu çiçekler kısır.
07:03Bu açtıktan sonra bu tohum bağlamıyor.
07:05Biz bu soğanları alıyoruz.
07:07Toprakta istersek hem dışarıda açık tarlada istersek böyle içeride üretim yapabiliyoruz.
07:12Ve çiçeklerimiz için çok önemli olan bir özellik var.
07:15Hava sıcaklığı çok önemli.
07:16Eğer hava çok sıcak olur ise gece bir günün sıcaklık farkı olmaz da çok yüksek olur ise problem yaşayabiliyoruz.
07:23O nedenle ideal çiçeklerimiz sıcaklığı gün düzeyinin 16-18 derece.
07:28Geceliğin ise 6-7 derece olması gerekiyor.
07:31O yüzden Ekim ve Kasım ayı ideal çiçeklenme zamanı.
07:34Ve bu çiçekleri biz her gün hasret yapıyoruz.
07:37Sabah erkenden açan ilk çiçekler toplanır.
07:40Eğer biraz öğleden sonraya kalırsak bu çiçekler çok açılacağı için arılar gelip buradan bütün polenleri hatta stikmayı götürüp zarar verebiliyor.
07:49O yüzden sabalin genelde bu bitkilerin safranın hasratı iki aşamalıdır.
07:55Sabalin bir tanesini böyle çiçeğe koparıyoruz.
07:58Ve öğleden sonra da ayıklama yapmamız lazım.
08:01Çiçek yapısına gelir isek çiçeğin dışında 6 tane şöyle yaparsam.
08:066 tane ne var işte.
08:10O yapraklar bir işe yarar mı?
08:12Yapraklar tabi bu yapraklardan ancak reçel pekmez imalatı da kullanılabilir.
08:17Kulağın imalatı da kullanılıyor.
08:19Bunun içerisinde çok da etkili madde yok.
08:22İçeride olan şu gördüğümüz sarılar 3 tane sarı da bunlar da erkek organ.
08:26Bunların da bir ekonomik çok fazla değeri yok.
08:30Yine bahsettiğim gibi kolonya yapımında lokum yapımında kullanılıyor.
08:34En kıymetli olanları 3 tane stikma dediğim dişi organ.
08:38Bunlar asıl red gold, kırmızı altın bu.
08:41En pahalı olan bu.
08:43Bu şöyle 150 bin çiçekten 1 kilogram kuru stikma elde edebiliyoruz.
08:49Ve bu çok yıllık bir bitki.
08:51Birinci yılda en fazla dekardan 100 gram.
08:54İkinci yılda 500 gram.
08:56Üçüncü yılda ise 1000 gram safran alabiliyoruz.
08:59Ve dördüncü yılda da aşağıda birikmiş olan soğanları bu soğandan
09:04birinci yılda 3-5 tane, ikinci yılda 10-15 tane,
09:07üçüncü yılda da 20 tane soğan elde ediyoruz.
09:10Ve bire 10 soğan veriyor.
09:13Dünyada yıllık 500 ton safran üretiliyor.
09:16Bunun 420 tonunu tek başına İran üretiyor.
09:19Türkiye'de yıllık üretim sadece 80 kilogram.
09:23Türkiye'de her derde deva 131 adet tıbbi aromatik bitki üretiliyor.
09:28En pahalısı safran.
09:30İnsan sağlığı için oldukça faydalı olduğu söyleniyor.
09:36Bunun özellikle Alzheimer hastalığına iyi geldiğini,
09:39özellikle mod düşüklüğü olarak, antidepresyon olarak kullanıldığını biliyorum.
09:44Kanser cürelerine durdurduğunu, şekeri regüle ettiğini,
09:49immun sistemini güçlendirdiğini ve en önemlisi de
09:53gözlerde yaşlarda görülen sarı leke hastalığına çok iyi geldiğini
09:57bunu tıpçılar söylüyorlar.
09:59Ve bu yönde de tüketimler devam ediyor.
10:0180 kiloyu hangi sektöre paylaştıracaksınız?
10:03Ama Türkiye ithalat yapıyor.
10:07Zaten çok enteresandır.
10:09500 tonluk bir üretim var ama dünyada.
10:11Ama bunun ticari hacmi 3000 ton.
10:14Nasıl oluyor diyeceksiniz.
10:16Bir ülke alıyor başka ülkeye, o ülke başka ülkeye.
10:19Bir kilogram safran 5-6 kez dünyada tur ediyor bir yıl içerisinde.
10:23Bu kadar çok kıymetli.
10:25Hatta yurt dışı fiyatını söyleyeyim.
10:27İnanın listelere girdiğimiz zaman bir gramın 30 euro satıldığını biliyorum ben.
10:39Şimdi ne yapıyorsunuz?
10:41Şimdi işte stik mallarını ayırıyoruz.
10:46Ondan sonra bunları böyle diziyoruz.
10:49Oğlum akşam eve götürüyor bunları.
10:51Evde daha kurutma makinemiz olmadığı için evde kurutuyoruz.
10:56Siz burada neyi üstlendiniz?
10:59Ben arada işte böyle geliyorum.
11:01Yardım olsun oğluma diye.
11:04Sizin eliniz hızlı biraz.
11:06Evet Ayşe teyzemiz öyledir.
11:08Ben her işimi öyle hızlı yapmaya çalışırım.
11:10Siz Safran'la ne zaman tanıştınız?
11:12Ben Safran'la televizyonda gördüm.
11:14Böyle dağda yapıyorlardı.
11:16Safran olduğunu ben bilmiyordum.
11:18Bir kardeşimiz yardım amaçlı hem de iş amaçlı yardım eder misin dedi.
11:26Ne acaba Safran, ne acaba Safran?
11:28Geldik bunu gördük yani.
11:30Neymiş şimdi?
11:31Neymiş kırmızı güzel bir çiçek yani.
11:35Siz pilavda hiç kullanmadınız ama zerdeşal kullanıyorsunuz.
11:40Evet kullanıyoruz ama bunu hiç görmemiştim.
11:42Buraya gelince televizyonun gördüğümde fark ettim.
11:45Orada gördüm bunu.
11:46Çayı da yeni o zaman. İçinde şey var.
11:48Evet koyduk üç tane.
11:50Üç tane çok.
11:52Baya pahalı olmuştur şimdi bunu koyunca.
11:54Biraz pahalı oldu.
11:56Pahalı oldu değil mi?
11:59Safranı atınca içinde suyun rengini hemen sarılaştırdı.
12:08Ama bu çay herhalde 500-600 lira felandır.
12:12Safran atıldığı için.
12:22Denizin en bir başka değeri de Trabzon hurması.
12:25Ya da cennet hurması.
12:27Trabzon hurması çabuk tüketilmesi gereken bir ürün.
12:29Yoksa dalda kalıyor.
12:31O nedenle pazar payı çok düşük.
12:33Denizli hurmayı kurutarak bir fark yaratmış.
12:37Trabzon hurması olarak biliriz ama denizde cennet elması diyorlar.
12:41Cennet hurması da dedikleri oluyor.
12:43Niye Trabzon hurması?
12:45İpek yolu ile Asya'dan önce Trabzon'a gelmiş.
12:48Trabzon'dan bu tarafa doğru yayılmış.
12:50Genellikle bahçelerin kenarında dikilen ağaçlardan toplanıyor.
12:55Ama zamanla kurutma işlemi gerçekleşince bir anda burada bir sektör oluştu.
12:59Çünkü bu gördüğünüz meyve güneşin tüm enerjisini içine alıyor.
13:05İçine aldıktan sonra kışın size geri iade ediyor o enerjiyi.
13:09O yüzden de bu enerjiye ihtiyacı olan insanların talebiyle giderek gelişmeye başladı.
13:14Şimdi Honaz'dayız.
13:15Honaz'ın evlerinin hemen hemen bütün etrafında, bu çevrede, her yerde bu iş yapılıyor.
13:20Eğer hava soğuksa evin içine giriyorlar, yapmıyorlar.
13:23Güneş açtığı zaman her yer cıvıl cıvıl oluyor.
13:26Özellikle sonbahar ve kış ayları böyle geçiyor.
13:31Trabzon hurması bugün Denizli'de İncir'den sonra en fazla üretilen kuru meyve.
13:35Honaz'da kiraz bahçeleri sökülüp her yere Trabzon hurması dikilmiş.
13:40Niye kirazdan vazgeçtiler?
13:42Bakması zor, yapımı zor.
13:44Yani para etmesiyle ilgili belki belli başlı sıkıntılar meydana gelmeye başladı.
13:49Lakin Cennet Elması böyle değil.
13:51Daha kolay üretiliyor, daha kolay toplanıyor.
13:53Daha kolay pazarlanması da yavaş yavaş tanıtımı yapıldıkça daha fazla olmaya başladı.
13:58Bu da Cennet Elması'nın olan ilgiyi arttırdı açıkçası.
14:01Yani kiraz alanlarında bir daralma olduğu gerçek.
14:04Hala kiraz üretimi tabii ki var bölgede ama
14:06geçmiş yıllara göre yüzde 20 belki yüzde 30 bir azalma kiraz üretiminde var.
14:11Ama Cennet Elması giderek, bu sene 15 bin ton gibi bir rakam söz konusu.
14:16Kutusu iyi para etmeye başladı.
14:18Ekonomik olarak iyi bir girdiri sağladı açıkçası.
14:27Bu haftalık da bu kadar.
14:28Denizli'nin yeni değeri safranı ve giderek değerlenen hurmayı ekrana taşımaya çalıştık.
14:32Haftaya bir başka hikayede buluşmak üzere.
14:35Hoşçakalın.