“Dostum Trump” kazandı: Ankara için fırsatlar ve riskler
Türkiye ile Avrupa yaklaşır mı?
Ukrayna’da arabuluculuk için iyi bir başlangıç olur mu?
Gazze’de zıt görüşler; Orta Doğu nasıl etkilenir?
Barçın Yinanç ve Özgür Ünlühisarcıklı yorumladı.
Türkiye ile Avrupa yaklaşır mı?
Ukrayna’da arabuluculuk için iyi bir başlangıç olur mu?
Gazze’de zıt görüşler; Orta Doğu nasıl etkilenir?
Barçın Yinanç ve Özgür Ünlühisarcıklı yorumladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhabalar ben Barça İnanç. Bugün 7 Kasım 2024 Dış Politikayla İçli Dışlı programıyla karşınızdayım.
00:06Bugünkü programda Trump'ın seçilmiş olmasının ve ikinci bir Trump döneminin hem dünyaya ama asıl önemlisi Türkiye'ye doğrudan ve dolaylı etkilerini konuşacağız.
00:18Bugünkü programda konuğum, General Marshall Fund Türkiye Direktörü Özgür, ünlü hisarcıklı Özgür hoş geldin.
00:25Şimdi ilk olarak Trump'ın ikinci dönemindeki yönetim biçiminden başlamak istiyorum.
00:32Çünkü ilk kez seçimleri kazandığında ihtimalen kendisi de biraz şaşırdı kazanmış olmasına.
00:38Ve ihtimalen biraz hazırlıksızdı, tam ekibi yoktu, elindeki mevcutlarla çalışmaya çalıştı, sözünü tam dinletemedi.
00:46Yardımcıları zaman zaman istifa edip gittiler sonra arkasından bin türlü hakaretler vs.
00:53Ve dediğim gibi her zaman istediğini bürokrasiye dikte ettiremedi.
00:57Şimdi ise daha hazırlıklı geldiğini anlıyoruz.
01:01O nedenle de önümüzdeki dönemde nasıl bir dış politika izleyeceğine dair elimizde bir takım ipuçları var mı?
01:09Ekibine dair ipuçları var mı?
01:11Biraz bunları konuşmak istiyorum.
01:13Şimdi elimizde özellikle 900 sayfalık bir belge var.
01:17Project 2025 adında bir belge bu.
01:22Ve tam da işte Trump'ı ikinci dönemine hazırlamak için ona yakın olduğu söylenen şeyler tarafından hazırlanmış.
01:30Danışmanlar, yetkililer, eski birinci dönemden kalan yetkililer tarafından.
01:35Ve burada da Türkiye'ye dair bir önemli bir paragraf var.
01:39Onu birazdan daha detaylı konuşuruz ama genel anlamında ne diyor bu paragraf?
01:45Türkiye'yi güçlü bir müttefik olarak NATO içinde tutmalıyız.
01:49Çin'e doğru kaymasına engel olmalıyız.
01:52Bu bağlamda Amerika'nın YPG'ye verdiği desteği gözden geçirebiliriz vs.
01:57Birincisi, acaba bu belgeyi ne kadar ciddiye almalıyız?
02:02İkincisi, ekibine dair olası kimler olabilir buna dair elimizde bir veri var mı?
02:09Ve üçüncüsü, Trump bu kez istediği gibi yönetebilecek mi?
02:14İstediklerini yaptırabilecek mi?
02:17Bu noktalardan başlayalım Özgür.
02:20Tabii Bahar Çınar, öncelikle teşekkürler beni programına davet ettiğin için.
02:24Önce aslında son sorudan başlayalım.
02:26Trump bu sefer istediği gibi yönetebilecek mi?
02:29Cevap evet.
02:30Şimdi ilk döneminde şöyle bir durum vardı.
02:33İlk döneminde Trump kendi partisinin senat odaki ve temsilciler meclisindeki üyelerine bile sözünü tam olarak geçiremiyordu.
02:42Kendisini hatta çevresindeki insanlar, odadaki yetişkinler olarak kendilerini adlandırıp zaman zaman Trump'ı hafife de aldıkları oluyordu.
02:54Trump'ın uygulamak istediği politikaları bürokrasi koridorlarında imkansızlaştırıyordu.
03:01Dolayısıyla Trump birçok şeyi ilk döneminde yapamamıştı.
03:04Ama tabii şunu da unutmayalım.
03:05Birçok şeyi de yaptı.
03:06Yani İran'la olan nükleer anlaşmayı sona erdirdi, ticaret anlaşmalarından çekildi.
03:14Dolayısıyla birçok şeyi aslında Trump gerçekleştirmeyi de başardı.
03:18Tabii şimdi şöyle bir durum var.
03:19Bir, Cumhuriyetçi Parti kongrenin her iki kanadına da hakim.
03:23Ve Trump da buradaki temsilcilere büyük ölçüde hakim.
03:27İlk seçildiği zaman çok uzun süre kurumları şey yapamamıştı, dolduramamıştı.
03:32Kurumlardaki pozisyonları dolduramamıştı.
03:34Şimdi isim listeleri hazır.
03:36Her pozisyon için birden fazla alternatif var.
03:40Senat odada çoğunluğu olduğu için bunları göreve getirmekte zorluk da yaşamayacak.
03:46Şimdi o senin bahsettiğin Yaratıcı Vakfı'nın proje 2025 aslında hazırlıklardan en görünür olanı.
03:54Yani muhtemelen o böyle çekici, çarpıcı bir belge olduğu için en çok o konuşuldu.
04:00Ama tabii hazırlıklar bundan da ibaret değil.
04:04Tabii bu arada çevresinde güçlü isimler de oluşmuş durumda.
04:08Trump'ın bu güçlü isimlerle ortak noktalarına baktığımız zaman zaten aslında belli ipuçları elde edebiliyoruz.
04:16Öncelikle şunu istersen girelim, öne çıkacak politikalara.
04:21Kimler var? Tekrar onun üzerinden bir geçebilir miyiz isim olarak?
04:25Yine de bir takım isimler havalarda dolaşıyor.
04:28Tabii çok fazla isim var ama en dikkat çekici olanları ki bunlar özellikle dış politikada rol alması söz konusu kişiler.
04:37Mesela Robert O'Brien var.
04:39Daha önce Ulusal Güvenlik Danışmanlığı da yapmıştı.
04:42Onun bir görev alması bekleniyor.
04:45Mike Pompeo, daha önce CIA direktörlüğü de yaptı.
04:48Dışişleri Bakanlığı da yaptı bir süre.
04:51Onun da bir görev alması olası.
04:54Marco Rubio, senatör Marco Rubio var.
04:57Şimdi tabii senatoda sandalye sayısı farkı Cumhuriyetçi Parti'nin yüksek.
05:04Dolayısıyla senatörlerden bazı bakanları seçmekte çok fazla tereddüt etmeyecektir.
05:10Marco Rubio'yu yönetime aldığı zaman hala senatodaki çoğunluğunu koruyor.
05:15O olabilir.
05:16Tabii daha aslında ilginç isimler de var.
05:18Mesela Richard Grenell var.
05:20Bir süre önce Trump yönetiminde Almanya büyükelçiliği yapmıştı.
05:25Ve Avrupa'daki sağ ve popülist partileri desteklemiş.
05:28Almanya'nın iç işlerine karıştığı gerekçesiyle Almanya tarafından çok eleştirilmişti de.
05:35Bu ve benzeri isimler var.
05:38Aslında Mike Pompeo'nun olması beni biraz şaşırttı.
05:42Çünkü aslında araları da çok iyi değildi diye hatırlıyorum özellikle son dönemde.
05:48Fakat Ankara'nın aslında çok da sevmediği bir isim.
05:51Özellikle evangelik bir figür olduğu için giderayak Türkiye'ye geldi ama Türk yetkililerle hiç konuşmadan sadece Fener Rum Patriği ile görüştü diye hatırlıyorum.
06:04Dolayısıyla bu isim herhalde Ankara'da biraz Ankara'dakileri diken üstünde oturtacaktır diye düşünüyorum.
06:12Ama çok kısaca yayın öncesi konuşmuştuk.
06:16Bu ikinci Trump döneminde tabii eminim asıl Türkiye'nin arkasını dayanacağı şey Erdoğan ile Trump'ın kişisel diyaloğu olacaktır değil mi?
06:28Kesinlikle öyle olacak.
06:30Yani birinci Trump yönetiminde zaten bu ilişkiyi gördük ve ben samimi de olduğunu düşünüyorum.
06:35Yani Trump'ın son kertede Türkiye'de haklı olarak saygısızca algılanan şeyleri de oldu, tavırları da oldu Cumhurbaşkanı Erdoğan'a karşı.
06:44Ama aslında ikisini kameraların önünde gördüğümüz zaman ben samimi olarak aslında birbirlerine karşı sıcak duygular beslediklerini gördüm.
06:54Şimdi şu da önemli, Trump'ın yönetim tarzı da aslında Türkiye'deki yönetim tarzına benziyor.
07:02Yani şu anda Türkiye'de Cumhurbaşkanı etrafında odaklanmış, merkezileşmiş bir yönetim var.
07:08Bu aslında Amerika'da her zaman böyle değildir.
07:11Ama Trump döneminde Amerika'da da Beyaz Saray'da yoğunlaşmış bir dış politika yapım süreci göreceğiz.
07:18Bir sorun mu olacak?
07:20Evet, oradan istersen hemen konulara geçelim.
07:23Hemen de tabii şu hatırlatmayı da yapalım.
07:26Trump Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan gelen tebrik telefonunu aldı.
07:34Yani eminim dünyanın bütün liderleri sıraya girmiştir.
07:38Ve benim tahminim Erdoğan Trump'la seçildikten sonra görüşebilen ihtimalen ilk 10 liderden biri olmuş olabilir diye düşünüyorum.
07:48Gördüğüm kadarıyla Hindistan lideri Modi vardı.
07:52Yanılmıyorsam Birleşik Arap Emirlikleri vardı.
07:54Macron, Olaf Scholz'a baktım Fransa, Almanya liderleri.
07:58Onların tweetlerinde bir telefon görüşmesine dair bir şey göremedim.
08:03Dolayısıyla daha ilk aşamada tebrik telefonunu erkenden alması da bize bir şeyler söylüyor diye düşünüyorum.
08:11Şimdi istersen konu bazında gidelim.
08:15Dış politikada en belirgin söylemi Trump'ın savaşları bitirme söylemi.
08:22Bu anlamda da Rusya-Ukrayna savaşını kendisi 24 saat içinde bitirebileceğini söylüyor.
08:29Ama tabii söylemesi yapmasından daha kolay.
08:33Ben bu anlamda Rusya-Ukrayna sürecinde Türkiye'nin bir rol oynayabileceğini, ara bulucu rolü oynayabileceğini
08:40bu bağlamda da ilk etapta Trump'la iyi bir çalışma ilişkisi gerçekleştirebilmek için de
08:49Erdoğan'ın özellikle diyaloğunda ben Zelenski'yle de aram iyi, Putin'le de aram iyi
08:56bu bağlamda elimden gelen ne varsa yaparım diyeceğini düşünüyorum.
09:00Tabii burada soru Trump'lı bir Amerika Türkiye'nin bu türden bir kolaylaştırıcı ya da ara bulucu rolünü kabul eder mi?
09:07Topu sana atayım, ne dersin bu Rusya-Ukrayna savaşı konusunda?
09:12Kabul etmemesi için herhangi bir sebep olduğunu düşünmüyorum.
09:16Çünkü Trump yönetimi ve Erdoğan yönetimi arasında yeterince güven ilişkisi olacaktır.
09:21Bir de şunu da söyleyeyim, Türkiye burada aslında rüştünü ispat etti.
09:25Karadeniz-Tahıl anlaşmasının kolaylaştırıcılığını yaptı.
09:28Daha önce bir tutukluların değişimine ara buluculuk yaptı.
09:34Daha yakın bir zamanda da daha çok MİT'in yönetiminde aslında Rusya ve Batılı ülkeler arasındaki tutuklanmış olan casusların değişimindeki zor bir lojistik işti.
09:47Orada da rüştünü ispat etmiş oldu.
09:49Ve senin de belirttiğin gibi hem Ukrayna ile hem Rusya ile diyaloğu olan bir ülke.
09:54Dolayısıyla tek başına olmasa da, burada tabii yine rol almak isteyecek Hindistan gibi Türkiye'den daha büyük ülkeler de var.
10:01Ama Türkiye'nin bir rol alması oldukça olası.
10:04Peki o zaman Rusya-Ukrayna savaşı Trump'ın gelmesiyle birlikte Türkiye açısından belki bir fırsat kapısı açabilir diye bakabiliriz.
10:15Çünkü özellikle Türkiye'nin bu yaptırımlara uymaması ve sanki Rusya'nın yaptırımları delmek için Türkiye'yi kullanıyor iddiaları, Batı ile arasının açılmasına neden oluyordu değil mi?
10:30Şöyle Barçın aslında burada iki şekilde bakmak lazım.
10:35Rusya ile Ukrayna arasında bir ateşkes olması durumunda bu Moskova'nın önerdiği şekilde olacaktır.
10:42Bu da şu anlama geliyor.
10:44Rusya, Kırım'ı en azından bir süreliğine daha elinde tutuyor olacak.
10:48Bu tabii Karadeniz'deki dengeleri Türkiye'nin aleyhine değiştirir ve uzun vadede aslında Türkiye'nin bir Rusya problemi olur.
10:55Ama hemen kısa vadede bakacak olursak evet yani Türkiye'nin üzerindeki Moskova ile arasına mesafe koyma baskısı en azından hafifleyecektir kısa vadede.
11:05Peki şimdi Amerika-Rusya Türkiye üçgeninde bir S-400 meselesi de var.
11:11Bu tabii daha fazla Türkiye ile Amerika arasında bir mesele ama hazır Rusya-Ukrayna savaşından girmişken bir Avrupa'ya uzanalım istiyorum.
11:20Çünkü bu hafta işte Orban ve birkaç lider haricinde herhalde Avrupa'daki liderler çok kötü bir sabaha uyandılar.
11:29Çünkü işte Trump'ın Avrupa'ya, Avrupalı liderlere böyle tepeden bir bakışı var.
11:36Kendi savunmaları için elini taşın altına koymamaları, buna bütçe ayırmamaları nedeniyle Trump çok ciddi eleştirdi Avrupa'yı.
11:46Hatta şu kadar ileri bile gitti.
11:49Eğer Avrupalı bir ülke kendi savunması için yeterli harcamayı yapmazsa ben Putin'e söylerim gitsin ona saldırsın türünden cümleler kullandı.
12:00Eminim Avrupalı liderler bu hafta uyandıklarında bu cümleleri hatırlıyorlardır.
12:04Ki bu da bize ne diyor?
12:07İhtimalen Avrupa başkentleri kendi savunmaları konusunda özellikle de işte buna kimisi stratejik otonomi arayışı diyor ama
12:17Avrupa'nın kendi güvenlik mimarisine dair yeni bir takım gelişmeler olacaktır beklentisinde yol açar diye düşünüyorum Trump'ın gelmiş olması.
12:28Peki bu durum işte Türkiye ile Avrupa'yı yakınlaştırır mı uzaklaştırır mı?
12:34Bahçeli öncelikle çok kısaca şunu söyleyeyim Trump'ın başkan olmasından bağımsız olarak
12:39Yani burada önümüzde bir takvim yok ama öngöremediğimiz bir zamanda zaten Amerika'nın Avrupa'dan ve kısmen Orta Doğu'dan da güçlerini Asya Pasifiye'ye kaydırması zaten büyük olasılık.
12:51Ve Avrupa bunu biliyor ve buna hazırlanmaya çalışıyordu.
12:54Trump'ın gelmesi bu süreci hızlandırmış durumda.
12:58Bir de şu da var yani Trump birinci döneminde de böyle sözler söyledi ama Avrupa'daki Amerika'nın askeri varlığı hiç azalmadı Trump döneminde.
13:07Ve şuna da bakmak lazım Trump'ın birinci döneminden geldiğimiz noktaya kadar geçen süreye bakacak olursak zaten Avrupa ülkelerinin hemen hepsi Trump'ın istediği gibi savunma acamalarında artırmış durumdalar.
13:20Dolayısıyla aslında ortada bizim düşündüğümüz kadar veya Avrupalı ülkelerin düşündüğü kadar dramatik bir durum olmayabilirdi.
13:26Ancak her halükarda algı bu yönde olduğu için senin de belirttiğin gibi Avrupa üyesi ülkeler kendi savunmalarını kendi ellerine almak için çalışacaklar.
13:37İşte buna Fransa gibi bazı ülkeler stratejik otonomi arayışı şeklinde bir çerçeve getiriyor.
13:43Ben de sana katılıyorum eğer Avrupa Birliği Amerika'nın katkısının daha azaldığı bir ortamda kendi stratejik otonomisini sağlamak istiyorsa bu konuda Türkiye'nin katkıları çok önemli olacaktır.
13:56Bu çerçevede Türkiye'nin de hala sırtta entegre olamadığı Avrupa'nın güvenlik mimarisine entegre olma meselesi sadece Türkiye için değil Avrupa Birliği için de bir hedef haline gelebilir.
14:09Şunu da tabii söylemek lazım. Zaten son dönemde birçok önemli Avrupa Birliği ülkesinin Türkiye'ye yönelik tavırların da başta Almanya olmak üzere değişiklik olduğunu görüyoruz.
14:20Birçok ülke Türkiye'ye yönelik silah kısıtlamalarını kaldırdı.
14:25Türkiye'nin Eurofighter Tayfun uçakları alabilmesi hatta belki bir valide projeye dahil olması konuşulur hale geldi.
14:33Burada en büyük engel Almanya'dan geliyordu ama sanırım Almanya'da artık sıcak bakmaya başladı.
14:40Dolayısıyla önümüzdeki dönemde Türkiye'nin Avrupa Birliği'nin üyelik sürecinde veya Gümrük Birliği Modernizasyonu vize serbestlisi gibi konularda çok olumlu gelişmeler görmesek de stratejik işbirliğinde olumlu gelişmeler görebiliriz.
14:54Evet bu tabii bir ihtimal. Bu ihtimalin tabii Avrupa'daki liderlerin ne kadar stratejik vizyona sahip olduklarına da bağlı olacak.
15:06Çünkü şunu da biliyoruz özellikle Fransa Türkiye'ye çok takıntılı bir ülke haline gelmiş durumda.
15:13Türkiye'nin bölgesel liderliğini çok böyle rahat hazmedemediği için Avrupa Güvenlik Mimarisinden dışlamaya çalışıyor Türkiye'yi.
15:20Bu anlamda da aslında her ne kadar bir fırsat olsa da Avrupa Güvenlik Mimarisinde Türkiye'nin oynayacağı rolün ayırımına varıp yakınlaşmaya çalışsalar da
15:33Fransa gibi bir takım ülkelerin tabii bunu frenlemesi Türkiye'nin Avrupa'da güvenlik anlamında işte marjinalize olması sürecine de yol açabilir.
15:41Yani orada ben böyle bir iyimser senaryo dışında olumsuz olabilecek senaryolar da görüyorum.
15:49Çünkü bir taraftan da Avrupa içinde o kadar bölünmüş ki karar alma süreçleri hani bir şeyleri rayına oturtup o doğrultuda gitme yeteneklerin de biraz kaybettiklerini düşünüyorum.
16:01Ama çok kısaca benim bu yorumumla hemfikir misin değil misin onu bir duyayım ve oradan başka bir yere geçelim.
16:07Yorumunla kesinlikle hemfikirim Türkiye Fransa arasındaki sorunlar aslında öncelikli bir mesele haline gelmiş durumda.
16:15Ancak Rusya'nın Ukrayna'daki savaşı galibiyetle bitirmesi durumunda Rusya'nın Avrupa'ya yönelik tehdidi o raddeye gelecektir ki o sorunlar ikincili hale gelebilir.
16:26Çünkü senaryomuz tabii şunun üzerine kurulu.
16:31Putin'in yani Trump'ın öncülük edeceği bir senaryoda Ukrayna'nın bu süreçten çok güçlü çıkması pek beklenemez.
16:45Tam tersine Rusya biraz daha tabii özgüvenle çıkacağı için bu Avrupa'da endişeleri yükseltecektir diye düşünüyorum.
16:54Ama şimdi biraz daha tekrardan Türk-Amerikan ilişkilerine dönersek çok önemli bir sorun o da S-400 meselesi.
17:04Tabii Amerika'nın YPG'ye verdiği desteğe de geleceğim ama hazır Rusya'dan aşağı inersek ve Türkiye S-400'leri de Rusya'dan aldığını hatırlarsak bu meselenin çözümüne dair neler söylersin?
17:17Çünkü eğer gerçekten olumlu tarafından baktığımızda Türkiye bir ateşkes konusunda ara bulucu rol oynarsa işte ne bileyim o ateşkesin kalıcı olmasına dönük elini altına koyacak şekilde
17:33örneğin Ukrayna'ya bir takım güvenlik garantileri verilmesinde bir rol oynarsa vesaire
17:39Amerika'yla ilişkilerinde de olumlu bir düzlüğe çıkarsa belki bu S-400'leri çözmek için iki taraf karşılıklı olarak sert tutumlarını yumuşatabilirler mi?
17:51Ya da Rusya'da Rusya-Ukrayna ateşkesi olmasa da yine de bir çözüm mümkün olabilir mi?
17:59Önce nelerin mümkün olmadığını konuşursak neyin mümkün olduğu zaten ortaya çıkıyor.
18:06Bir kere Türkiye'nin bu S-400 sistemlerini üçüncü bir ülkeye göndermesi veya satması zaten Rusya bunu açıkladı. Aradaki anlaşmaya aykırı.
18:15Türkiye'nin bunları üçüncü bir ülkeye göndermeden yok etmesi falan da zaten vergi gelirleriyle satın alınmış bir sistem düşünülebilir bir şey değil.
18:25Dolayısıyla Türkiye bunların mülkiyetini elinde tutacak. Bunu bir kenara yazmak lazım.
18:30Şimdi Amerika açısından da Türkiye'nin bunları aktive ettiği bir ortamda Türkiye'ye yüksek teknolojili silah sistemleri satması mümkün olmayacak.
18:41Kaldı ki şunu da söyleyelim Amerika'nın savunma bütçesi yasası işte NDIA dedikleri bu yasada bir madde var.
18:52Diyor ki Türkiye S-400'leri kendi mülkiyetinde bulundurduğu sürece Türkiye'ye uygulanmış olan katsa yaptırımları kaldırılamaz.
19:00Zaten dananın kuyruğunun koptuğu nokta da bu.
19:02O zaman aslında yapılacak olan şey şudur Amerikan kongresinin bu yasada bir değişiklik yapması.
19:09Yani Türkiye'nin S-400'leri mülkiyetinde bulundursa bile pasif halde aktive etmeden Amerika'ya da teminat vererek bulundurması durumunda katsa yaptırımlarının kaldırılmasının önünü açması Türkiye'nin de böyle bir mekanizma kurması sorunun çözülmesinin önünü açar.
19:26Peki Türkiye bunu yapar mı?
19:29Bakın yakın zamanda Türkiye çelik kubbe projesini ilan etti hava savunma sistemi için.
19:35Ama bu çelik kubbenin tasarımında şeye yer yoktu.
19:39Türkiye'nin elinde bulundurduğu en ileri hava savunma sistemi olan S-400 yer almadı.
19:44Bu da şunu gösteriyor zaten Türkiye artık bundan sonraki planlamasında S-400'lere yer vermiyor.
19:50Dolayısıyla böyle bir çözümün Türkiye'nin bunları bir depoda Amerika'nın da gözetiminde bir depoda bulundurmasının karşılığında Amerika'nın da katsa yaptırımlarını kaldırması gibi bir çözümün bence öyle açılıyor çünkü Trump artık kongreyi de kontrol edecek.
20:06Ve tabii şunu da unutmayalım ki aslında Trump'ı biraz ikna etmişti Erdoğan.
20:13Yani bize haksızlık yapıldı aslında biz patriyot almak istiyorduk ama siz satmak istemediniz öyle olunca ben mecbur kaldım Ruslardan aldım diye.
20:21Tabii iş o kadar basit değil yani Türkiye hem daha ucuza almak istedi hem teknoloji transferi istedi Amerika ona yanaşmadı vesaire.
20:30Ama şunu biliyoruz ki bir noktada Trump birinci döneminde ya işte biz aslında patriyot satacakmışız ama satmamışız Türkler de mecbur kalmış diye.
20:40Türk pozisyonunda yakın bir söylem kullanmıştı diye hatırlıyorum açıkçası.
20:46Doğru doğru.
20:48Üstelik yani tabii çok ironik bir şekilde Türkiye'ye dönük Amerika'dan gelen en can yakıcı yaptırımlar da aslında Trump döneminde geldi.
20:59Belki de bunlar Trump döneminde geriye çevrilebilir bilemiyoruz ama ben F-35 programına geri dönüşün o kadar kolay olmayabileceğini düşünüyorum bu arada bir hani ek ek veri olarak.
21:15Orada anladığım kadarıyla hükümetten hükümetin beklentisi de sanki F-35 ortak üretim programına dönmenin çok kolay olmayacağı yönünde gibi anlıyorum.
21:26O türden dolaylı mesajlar veriyorlar kendilerine yakın gazetecilere.
21:32İlk aşamada ama en azından parası ödenmiş F-35'lerle ilgili işte o paranın başka bir şekilde mahsup edilmesi söz konusu olabilir mi ona bakacaklar diye düşünüyorum.
21:44Eğer buna dair özel olarak bir şey söylemeyeceksen oradan ortadan doğuya ineceğiz.
21:50Tabii şöyle bir şey söyleyeyim.
21:52Tabii Türkiye'nin F-35 programına tedarikçi olarak dönmesi artık çok zor çünkü Türkiye programından çıkartıldıktan sonra başka tedarikçilerle anlaşmalar yapıldı.
22:01Amerika Birleşik Devletleri kendisi yeni üretim hatları oluşturdu.
22:05Dolayısıyla şu an için Türkiye'ye bir ihtiyaç yok.
22:08Maalesef bu Türkiye'nin kaçırdığı çok önemli bir fırsattı ama Türkiye yeniden alıcı olarak F-35 programına dönebilir.
22:15Zaten bu kadar önemli bir NATO üyesinin F-35 alamaması oldukça ironik bir durum.
22:22Ben hani Trump yönetiminin bu ironiyi göz ardı etmeyeceğini düşünüyorum.
22:26Peki buradan o zaman Orta Doğu'ya inelim ve tekrar o proje 2025'te yazılan meseleye bakarsak işte tekrar hatırlatmak gerekirse deniyor ki işte bir ikinci Trump döneminde Türkiye önemli bir NATO müttefiki olarak muhafaza edilmesi.
22:45Çin'e doğru kaymasının önüne geçilmeli.
22:48Bu da tabii bizim özellikle işte YPG'ye verilen desteği tekrar gözden geçirmemizi gerektirebilir gibi bir ifade var orada.
23:00Şunu da biliyoruz örneğin Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'da bir iki gün önce yaptığı açıklamada Amerika'nın Irak'tan ve Suriye'den çekilmeyi tartıştığını.
23:15Çünkü Amerikan askerlerinin Irak'ta olduğu sürece Suriye'de olduğu sürece İran'ın etki alanı içinde olduğu sürece saldırıya açık bir pozisyonda olacaklarını.
23:27Dolayısıyla bu iki ülkeden Irak'tan ve Suriye'den çekilmeyi tartışmaya başladıklarına dikkat çekmiş.
23:35Şimdi burada tabii konuyu belki ikiye ayırıp gitmemiz gerekebilir.
23:40Bir tarafta Gazze meselesi var, Filistin davası var ama bir tarafta da İsrail'in bundan sonra İran'a dönük nasıl bir adım atacağı ve bu çerçevede de İran'a dönük stratejinin İran'a vurulacak olan darbenin Irak ve Suriye'deki etkilerini konuşmamız gerekiyor.
24:03Ama istersen önce bir Filistin meselesinden başlayalım.
24:06Doğrusunu söylemek gerekirse Trump'lı bir dünyada yani Trump'ın seçimi kazanmasının bana bence en büyük kaybedenlerinin biraz Filistinliler olduğunu düşünüyorum.
24:18Çünkü aslında Hamas'ın 7 Ekim'de yapmış olduğu bu kanlı saldırının arkasında da aslında Trump döneminde İsrail ile bazı Arap ülkeleri arasında yapılan normalleşmeye dönük İbrahim anlaşmaları olduğunu düşünüyorum.
24:36Çünkü bu anlaşmalarda Filistin davası göz ardı edilmişti.
24:40Ve aslında 7 Ekim öncesinde Suudi Arabistan'ın da artık İsrail ile normalleşmeyi düşündüğünü işte Filistin için uğraştığını ama hani çok da belki Filistin konusunda fazla kazanım elde etmeden İsrail ile normalleşmeye gidebileceği şeklinde yorumlar varken 7 Ekim Hamas saldırısı gerçekleşti.
25:02Yani bir anlamda ben böyle düşünüyorum.
25:05Bu saldırıya götüren şey aslında Trump'ın bölgeye bakışı oldu.
25:10Hatırlayalım damadı hatta bu anlaşmaların yapılmasını sağlamıştı.
25:17Dolayısıyla yani Trump'ın hani Filistin davası ile ilgili çok özel ne insani ne de stratejik olarak muazzam bir hani Filistinlileri koruyucu bir bakışı olmadığını düşünüyorum.
25:28Bu da Ankara ile Washington arasındaki en kritik en kırılgan noktalardan biri olacaktır diye düşünüyorum.
25:37Sen ne söylersin?
25:39Yani şöyle söyleyelim Trump yönetiminin bu konuda Biden yönetiminden farklı düşünceler önemli bir konuda veya davranabileceği aslında.
25:48Aslında şunu söyleyeyim yani hani Filistinler için kötü haber de hani Biden yönetimi döneminde de Filistinler için öyle çok iyi haberler yoktu doğrusu.
25:55Ama şunu söylemek lazım Trump'ın ikinci dönemiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri iki devletli çözüm vizyonunu söylem düzeyinde bile bırakabilir.
26:06Yani tek devletli çözüme odaklanmaya başlayabilir ve Orta Doğu'daki Suudi Arabistan gibi diğer müttefiklerin de bu konuda ikna edebilir.
26:18Birinci bence önemli konu bu.
26:19İkincisi gerek Trump'ın gerek dış politika ekibinde yer alması muhtemel kişilerin üzerinde anlaştıkları önemli konulardan birisi de İran'a yönelik sert bir tutum içinde olunması gerektiği.
26:34Dolayısıyla İran'ın üzerindeki baskının artmasını bekleyebiliriz.
26:38Bu arada tabii evet hani şeyden de bahsettik yani Trump yönetiminin Suriye ve Irak'tan asker çekme olasılığı ama aslında genel olarak zaten Amerika Birleşik Devletleri'nde bu Cumhuriyetçi Parti ile de sınırlı değil.
26:53Artık Amerika'nın dünyanın değişik ülkelerindeki askeri varlığı sorgulanır hale geldi.
26:59Dolayısıyla aslında Washington özellikle Trump yönetimi döneminde Orta Doğu'da yeni bir düzen teşkil edip hani kendisinin daha az katkısıyla sağlanabilecek bir istiklal arayışı içinde olacak.
27:13Bunu da bir yandan İran'ın üzerinde baskı kurarken bir yandan da Suudi Arabistan İsrail aksını güçlendirerek yapmak isteyeceğini düşünebiliriz.
27:23Bunun için de sen de zaten aslında kısaca değindin.
27:26İbrahim Antlaşmaları'nın Suudi Arabistan'ı da kapsayacak şekilde genişlemesini bekleyebiliriz.
27:33Tabii böyle bir durumda Orta Doğu'daki denge İsrail'in İran'ın aleyhine Suudi Arabistan İran aksının aleyhine değişmiş olacak.
27:42Ben burada Türkiye'nin de aslında bu ortaya çıkacak yeni dengede Türkiye'nin oyun alanının da daha da azalacağını düşünüyorum.
27:50Çünkü böyle bir ortamda İbrahim Antlaşması'nın imzaları zaten bölgede dominant hale gelecektir.
27:58Şimdi kaçınılmaz bir şekilde Filistinlilerin durumu Trump yönetimiyle Türkiye arasındaki en yakıcı konulardan birisi olacak.
28:06Yani ben iki yönetimin arasında bu konuda bir anlaşmaya varılmasının mümkün olduğunu düşünmüyorum.
28:13Burada belki Türk hükümetini yapabileceği en azından söylemlerinde Amerikan yönetimini,
28:20tabii ki Türkiye'nin burada politikasını değiştirmesini öneriyor değilim ama söylemlerine Türkiye'nin dikkat etmesi önemli olabilir bu ortamda.
28:30Evet, o zaman mümkün olduğu kadar belki bu Filistin meselesinde çok fazla karşı karşıya gelmemeye çalışacaklardır.
28:40Ama özellikle Irak, Suriye bazında çok ciddi bir diyalog ve müzakere sürecine girebilir Türkiye Amerika ile diye düşünüyorum.
28:51Özellikle de bu Amerikanın askeri varlığını küçültmesi ve daraltmasının Suriye ve Irak'ta nasıl etkisi olacak?
29:02Örneğin YPG nasıl davranacak?
29:06Şimdiye kadar bildiğimiz kadarıyla özellikle Pentagon,
29:11biz uzun yıllardır işi de karşı YPG ile omuz omuza çarpışıyoruz, onları Türklerin eline terk edemeyiz şeklinde bir tavırları vardı.
29:23Öte yandan gerçekten Amerikanın YPG'ye verdiği askeri yardımlar da Ankara tarafından çok ağır eleştiriliyordu.
29:32Eleştirilmesinin en önemli yanlarından bir tanesi de bu silahların sadece bir İslamcı, kökten dinci terör örgütüne dönük silahlar olmadığı.
29:46Ama mesela sanki bir başka devletle savaşacakmış gibi.
29:52Tank savar silahları var.
29:54Tank savar silahları var.
29:56Tank savar vesaire.
29:57Yok bildiğimiz kadarıyla.
29:59Dolayısıyla Türkiye'de her zaman için aslında Amerika YPG'yi bize karşımı bir koz olarak kullanmak üzere, bize karşımı silahlandırıyor diye bir endişesi vardı.
30:12Ama dediğim gibi Pentagon sürekli yok biz bırakamayız, YPG'yi satamayız vesaire derken Trump gibi bir lider ihtimalen onun böyle tırnak içinde,
30:23ben bu ifadeyi kullanmaktan çok hoşlanmıyorum ama bu satış meselesinde çok bir derdi olacağını zannetmiyorum.
30:30Çünkü zaten mesela Biden yönetimi bile gelir gelmez iktidara, Afganistan'dan çekildi, müttefiklerine haber vermedi.
30:38Ve oradaki kendisine destek olan Afganlıları yüzüstü bıraktı bir taraftan.
30:44Dolayısıyla Trump'ın YPG konusunda çok bir vefa borcu olacağını düşünmüyorum.
30:50O nedenle de işte bu önümüzdeki dönem özellikle Suriye bazında Amerika ile Rusya arasında bir müzakere olabilir diye düşünüyorum.
31:00Çünkü unutmayalım Rusya Suriye'ye yerleşmiş durumda, orada üstleri var.
31:05Acaba diyorum hani Ukrayna ile pazarlıklar sürerken Suriye bazında da bir pazarlık olabilir mi Amerika ile Rusya arasında?
31:13Özellikle Rusya'yı Çin'den uzaklaştırmak için, bunu sağlayabilmek için Suriye'de Rusya'nın kalıcı olmasını kabul eder mi?
31:26Bu bağlamda işte YPG ile Şam arasında diyalog artar mı?
31:31Yahut da tam tersine mesela İran'dan destek artık alamayacağı için Şam yönetimi, Ankara ile daha fazla yakınlaşmaya girer mi?
31:40Gibi çok sayıda sorun var kafamda.
31:44Tabi bunlara dair bir takım fikirlerim var ama bu sorulara dair net cevapların oluşması için biraz zamana ihtiyaç var diye düşünüyorum.
31:53Ama yine de senin bütün bu söylediklerime dair eklemek istediklerin var mı merak ediyorum.
32:00Kısaca şunu söyleyeyim, bir kere hani Amerika'nın biraz önce de belirttiğim gibi Amerika'nın Irak'tan ve Suriye'den çekilme olasılığı bu YPG ile ilgili değil.
32:10Yani Amerikan toplumu genel olarak artık bu askeri harekatlara zaten karşı.
32:17İkincisi şu sorgulanıyor, biz Irak'ta ve Suriye'de ne için bulunuyoruz?
32:23Stratejik amacımız nedir? Çıkış stratejimiz nedir? Bu şeyde de yer alıyor zaten.
32:27Senin bahsettiğin Heretici Vakfı'nın proje 2025 adlı raporunda da yer alıyor.
32:33Dolayısıyla bu daha büyük bir tartışmanın bir parçası.
32:38Ancak ben bu koşullarda da Amerika'nın gerek Irak'tan gerek Suriye'den askerlerin çekmesinin öyle çok hızlı olabileceğini düşünmüyorum.
32:48Çünkü yeni bir durum var, o da bölgedeki İsrail-İran eksenli gerilim.
32:53Amerika'nın aslında Suriye'deki varlığının hedeflerinden birisi de İran'ın bu bölgedeki etkinliğini kısıtlamak.
33:00Oysa Amerika'nın Suriye'den çekilmesi öyle Türkiye'nin kolaylıkla dolduramayacağı bir vakum oluşturabilir.
33:07Ve bu vakumu Rusya ve İran'da doldurabilir Türkiye'nin yanı sıra.
33:13Dolayısıyla bunu da göz önünde bulunduracaktır Washington yönetimi.
33:18Ama şunu da tabii söylemek lazım, Türkiye açısından bakacak olursak yine bu oldukça karmaşık bir durum.
33:24Çünkü evet Amerika'nın Suriye'den çekilmesi bir yerde YPG desteğini en azından azalması anlamına gelir.
33:32Ama bu durumda da Türkiye orada Şam yönetimi Rusya ve İran'la baş başa kalma riskiyle karşı karşıya olur.
33:39Ankara da bunları değerlendirecektir.
33:41Ben aslında Türkiye'nin yani artık bir yıla yaklaştı sanırım Şam yönetimi ile diyaloğu yeniden kurma çabasının
33:50hatta işte Bahçeli'nin demeciyle gündeme gelen yeni bir süreç olasılığının bütün bu tartışmaların dışında olduğunu da düşünmüyorum.
33:59Ve hemen tabii ekleyelim özellikle Trump'ın göç konusunda tutunacağı tavır da
34:06hem Avrupa'nın hem Türkiye'nin göçmen meselesine bakışını da etkileyecektir.
34:11Özellikle Trump kitlesel şekilde göçmenleri, yasa dışı göçmenleri sınır dışı etme vaadini yerine getirirse
34:19bu Avrupa'nın kendi yasa dışı göçmenlerine Türkiye'nin göçmen meselesine bakışını nasıl etkileyecek o da ayrı bir tartışma konusu.
34:28Ama seninle bu sohbetimizi özellikle ekonomik anlamda Trump'lı bir yönetimden ne beklemeliyiz?
34:37Özellikle Türkiye açısından fırsat var mı? Riskler var mı? Onunla bitirelim istersen.
34:44Yani kimse açısından doğrusu pek bir fırsat yok.
34:47Şöyle söyleyeyim Trump'ın aslında ekonomiyle ilgili birkaç vaadi var.
34:52Bunlardan ben üçünü burada ifade etmek isterim.
34:55Birincisi Çin'e yüzde 60, diğer bütün ülkelere de Avrupa Birliği dahil, dolayısıyla Türkiye dahil, yüzde 10 ila yüzde 20 gümrük vergisi koymayı vaat ediyor.
35:09Bunun yanı sıra Amerika'daki şirketler dahil gelir vergisinde 5 puanlık, yüzde 5'lik bir indirim yapmayı vaat ediyor.
35:18Bir de Amerika'da hali hazırda bulunan, yasa dışı olarak bulunan göçmenleri sınır dışı etmeyi vaat ediyor.
35:26Tabii bu göçmenler de aslında Amerika'daki şu anda zaten kısıtlı olan iş gücünün bir parçası.
35:32Bütün bunların Amerika açısından anlamı enflasyonist politikalar, bunların her biri.
35:38Ama Amerika açısından ne anlama geldiğini bir yana bırakacak olursak bu dünyada yeniden ticaret savaşlarını ve yeni bir korumacılık dönemini başlatır.
35:48Türkiye'yi doğrudan etkilemez çünkü Türkiye'nin Amerika ihracatının oranı sanırım hani toplam ihracatının yüzde 6'sı 7'si kadar.
35:57Dolayısıyla Türkiye bunun doğrudan etkisi çok yüksek olmaz.
36:01Ama tabii Türkiye'nin en önemli ihracat pazarı Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği ülkeleri bu işten zarar göreceği için Türkiye'de donaylı olarak zarar görmüş olur.
36:11Kaldı ki diğer ülkelerin Amerika'nın böyle bir politikasına karşılık vermemesi ve kendi gümrük duvarlarını yükseltmemesini de bekleyemeyiz.
36:21Ve açık ticaret politikası izleyen Türkiye gibi ülkeler bu işten mutlaka zararlı çıkar.
36:27Ama ben şunu söyleyeyim biraz hani Trump'ın tarzına baktığımız zaman ben bu vaatlerini hemen hayata geçireceğini düşünmüyorum.
36:35Hatta bir olasılık hiçbir zaman da vade geçirmeyebilir.
36:39İşte bu Çin'le müzakerelerinde Avrupa Birliği ile müzakerelerinde bir koz olarak masada duracaktır.
36:45Ama Çin'den ve Avrupa Birliği'nden istediklerini alabilirse Trump o zaman bu tehditlerini bir kenara bırakabilir.
36:52Bunu geçmişte yaptığını çok kereler gördük veya en azından kademeli olarak yapabilir.
36:58Dolayısıyla bu politikaların etkisi korktuğumuz kadar hızlı ve büyük olmayabilir.
37:05Peki hemen de tabii şunu da hatırlatalım ve ekleyelim.
37:08Çevreciler için iyi bir haber olmayabilir ama Trump'ın gelmesi tabii Türkiye'nin özellikle iklim değişikliğine dair politikaları açısından elini biraz rahat tutmasını sağlayacaktır.
37:19Çünkü biliyoruz ki Trump iklim değişikliği konusunda demokratlara oranla çok daha şüpheci davranıyor.
37:26Özgür Ünlü'nün Sercıklı...
37:27Ama orada benim bir rezervim var.
37:30Türkiye'nin Avrupa Birliği ile gümrük birliği var.
37:33Türkiye'nin önemli ihracat pazarı Avrupa Birliği.
37:37Bu Amerika için bir mesele olmayabilir ama Avrupa Birliği'nin yeşil mutabakatına uyum sağlamak
37:43Türkiye'nin Türk şirketlerinin gelecekte Avrupa Birliği ile yapabilecekleri ihracat açısından kritik öneme sahip.
37:49Dolayısıyla Amerika'nın politikası ne olursa olsun Türkiye politikasını Avrupa Birliği ile uyumlaştırmak zorunda.
37:56Diyelim ve umuyorum Ankara'daki yönetim kademesinde olanlar da senin gibi düşünüyor ve ona göre pozisyon alıyorlardır diye.
38:08Umalım diyorum ve Özgür Ünlü'nün Sercıklı, German Marshall Fund Türkiye direktörü çok teşekkürler programa katıldığın ve yorumlarını paylaştığın için.
38:18Ben teşekkür ederim.
38:20Evet bu noktada radarımızda ne var onunla devam edeceğiz.
38:26Dışişleri Bakanı Hakan Fidan yarın 8 Kasım Cuma günü Atina'ya bir ziyaret yapacak.
38:39Hiç kuşkusuz bu ziyaret özellikle Erdoğan-Mithotakis görüşmesinin altyapısını oluşturacak.
38:48Seçimler döneminde iki taraf arasında büyük gerginlikler yaşanmıştı.
38:51Şimdi o gerginlikler arkada bırakılmışa benziyor.
38:56Onun dışında yine AKP dış ilişkiler sorumlusu Efkan Hala'nın Moskova'ya gidip temaslarda bulunması söz konusu.
39:05Ve son bir not Kasım ayı iklim zirvesi ayı bu sene iklim zirvesi Azerbaycan'da yapılacak ve bu ay çokça iklim zirvesinden bahsedeceğiz.
39:18Yeni bir yayında buluşmak üzere.
39:20İyi haftalar diliyorum ve özellikle de editörümüz Buse Söğütlü'ye ve HİVDA'ya çok teşekkür ediyorum.