Antalya'nın İbradı ilçesine bağlı Ormana köyü, düğmeli evleri ile tanınıyor. Manavgat çayını besleyen derelerin arasında kurulmuş ve kendine özgü mimarisini koruyan bu köy, Dünya Turizm Örgütü tarafından 2024 yılının dünyadaki en iyi 55 köyünden biri seçilmiş. Çevresini kuşatan ormanı, şelale, mağara ve yaylaları ile de bir doğa harikası olan bu köyün hikayesi, Yeşil Doğa'da ekrana geldi.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00MÜZİK
00:05KUŞ SESLERİ
00:08MÜZİK
00:29Merhaba ben Güneş İstamoğlu Yeşil Doğa programıyla yine karşınızdayız.
00:33Çok güzel bir yerdeyim.
00:35Torosların zirvesine yakın bir yerdeyim.
00:37Yaklaşık 1500 metre rakımdayım.
00:40İbradı Ormana.
00:42Burası Dünya Turizm Köyü ilan edildi 2024 yılında.
00:46Çok güzel bir yer.
00:48Ben yola çıkarken günlük güneşlik olacağını düşünmüştüm.
00:51Şu anda havaya bakmayın Nisan ayındayız.
00:54Bu hafta bu köyü ekrana taşımak istiyorum.
00:56Gerçekten çok güzel bir yer.
00:58Dünya Turizm Köyü ilan edildikten sonra gezginlerin uğrak yerlerinden bir tanesi oldu.
01:04Ben aslında buraya yaklaşık 10 yıl önce gelmiştim.
01:08Sonra duydum ki giderek gelişmeye başlamış.
01:11Bu gelişmeyi görmek için tekrar İbradı Ormana'dayım.
01:15Yeşil Doğa başlıyor.
01:17MÜZİK
01:23İbradı'ya bağlı Ormana köyüne ilk 2015 yılında gelmiştim.
01:27Antalya'ya 1,5 saat uzaklıkta eski bir yörük köyü.
01:30Manavgat çeyini besleyen derelerin arasına kurulmuş ve kendine özgü mimarisini korumuş bir yerleşim.
01:36O zaman küçük bir köydü.
01:37Sadece bir tane restore edilmiş düğmeli ev vardı.
01:40O nedenle fazla kalmadım ama şu anda bambaşka bir yer olmuş.
01:44Dünya Turizm Örgütü tarafından 2024 yılında dünyanın en iyi 55 köyünden biri seçilmiş.
01:52MÜZİK
01:55Antalya'ya bağlı Akseki İbradı ve Ormana düğmeli evleriyle tanınıyor.
01:59Duvarın gücünü arttırmak için yığıma duvar işçiliğinde yapılan bir teknik bu.
02:03Bu yörede yetişen katran sedir ağaçlarından yapılan kalaslar taşların arasından geçmeli olarak yerleştirilirken dişleri dışarıda bırakılıyor.
02:11Böylece duvar uzun yıllar boyunca yıkılma riski olmadan ayakta kalabiliyor.
02:17MÜZİK
02:20Sokaklar yenilenmiş. Ben gelme birkaç tane böyle ev restorasyon görmüştüm.
02:25Ama sayıları giderek artmış. Gerçekten çok değişik bir yer olmuş. Hoşuma gitti.
02:30MÜZİK
02:35Ormana'da yaklaşık 300'e yakın düğmeli ev var. Bunların sadece 60 tanesi tescilli yapı.
02:40Geri kalanı koruma amaçlı imar planında geleneksel yapı olarak geçiyor.
02:45Ancak henüz 50 kadar ev restore edilmiş.
02:48MÜZİK
02:52Tolga Özgüven ormanalı bir iş adamı. Köydeki ilk düğmeli evi yapan kişi.
02:56Yıkılan evleri görünce üzülmüş örnek olsun diye bir evi alıp restore edip turizme kazandırmış.
03:02Onun başlattığı süreç hızla büyümüş.
03:05Ben son geldiğimde burası yoktu gibi hatırlıyorum.
03:08Evet burası bu Çekül Vakfı ile yaptığımız, daha doğrusu Tarih Kentler Birliği üzerinden projesini aldığımız
03:16ve yapımı Vanilik tarafından üstlenilmiş sokak sağlıklaştırma projesi kapsamında restore edilmiş bir sokak.
03:23Hayvancılık da var mı burada?
03:25Hayvancılık da var.
03:26Devam ediyor.
03:27Aslında hayvancılık tabi eskiden gelme.
03:30Evlerin altında ahırlar var mıydı?
03:32Eskiden ahırdı tabi evlerin altı.
03:34Selamlar.
03:36Hayvancılık ancak devam ediyor.
03:38Bizde tabi yörük kültürü olduğundan dolayı ağırlıklı keçi ancak büyük başta mevcut.
03:42Bu evlerin altında ahır da vardı eskiden.
03:44Ahır da vardı tabi tabi.
03:46Hatta biz ilk geldiğimiz zaman köyün çobanı köyün içindeki hayvanları toplardı.
03:50Yani her sabah insanlar saat mesela işte beşte altıda kalkardı keçileri çıkartırdı ahırlarından.
03:57Köyün dışına kadar götürür çobana teslim ederdi.
04:00Akşamda çoban hayvanları salar her keçi kendi evini bulurdu.
04:04Tek tük var herhalde.
04:06Evet düğmeli evler gerçekten de çok ilginç.
04:10Nedir bu şimdi?
04:12Düğmeli evlerde dış dokuda iki tarz doku var.
04:15Bir bu tarz horasan kaplı doku var.
04:18Yani bu sarımtrak özel harç.
04:21Bu bölgeye gelmiş olan Ermeni ustalarının yapımı.
04:26Ancak asıl tam böyle orijinal bir düğmeli ev baktığımız zaman tamamen taş yapısı mevcut.
04:32Gerçi ikisinin de iç duvar yapısı aynı.
04:35Herhangi bir harç sıva yok.
04:36Ve dolayısıyla aslında bütün kitleme mekanizması şuradaki sistem üzerinden yapılıyor.
04:42Yani buraya baktığımız zaman buna hatıl diyoruz.
04:46Bunlara da piştuvan diyoruz.
04:48Alttakilere üsttekilere de kabur diyoruz.
04:50Piştuvanla şöyle bakarsanız bir kertik var.
04:53Bu hatıl o kertiğin içine geçme ve sağa sola kaçmasına engel oluyor.
04:58Dolayısıyla yığıma taşları hatıllar tutuyor.
05:01Hatılları da piştuvan ve kaburlar kitliyor.
05:04Yani şurası nasıl düğmenizi iliklerseniz aslında bütün duvarın ilikleme noktası.
05:08Ve bunların uçlarını kesiyor olsanız kit mekanizmasını bozacağınız an dolayı bütün duvarın yıkılmasına sebebiyet verirsiniz.
05:15O yüzden dışarı çıkık.
05:16O yüzden dışarı çıkık.
05:17Orta akseki ve ibradı da daha ağırlıklı mevcut.
05:22Göç yolu üzerinde.
05:24Çünkü bu aslında baktığınız zaman eski çoban yataklarından gelme bir usul.
05:29Bugün halen çobanlar aynı usulleri kullanır.
05:31Böyle yuvarlak tek göz yığıma taş ev yaparlar bilirsiniz.
05:35Ama bu onun gelişmişi.
05:36Onun gelişmişi.
05:37Kat çıkma ihtiyacı duyunca biliyorsunuz o çoban yataklarında da yığıma taştır.
05:42Kat çıkma ihtiyacı duyunca yığıma taş ayakta duramayacağından dolayı gene bölgenin ağacı olan sedir ağaçları kullanarak harmanlanmış.
05:49Sedir de çok dayanıklı bir malzeme.
05:51Zaten o yüzden de hem de içinden çıkan özü de sürekli doğal bir vernik aslında.
05:57Ham şekliyle bırakılıp bunlar kullanılmış.
06:00Aslında baktığınızda bunları organik ev diyebiliriz.
06:06Restorasyonu ormanadaki ustalar yapıyor.
06:08Böylelikle evlerin restorasyonu köyün istihdamına da katkıda bulunuyor.
06:13Ayrıca bazıları pansiyona çevrilen bu evler alternatif turizm olanağı sunuyor.
06:28Burası yaşam alanı herhalde.
06:30Burası eski zamanda ailelerin ortak buluşma alanıymış.
06:34Eski zamanda tabi alt kat ahır, evlerin alt katları ahır olarak kullanılıyormuş.
06:39Böylelikle hayvanların ısıtacakları üst katta doğal bir yerden ısıtma.
06:43Üst katta da her bir oda bir ailenin bağımsız yaşam alanı.
06:48Mesela diyelim ki bir odada anne baba yaşıyor.
06:51Diğer odada çocuk ve ailesi yaşıyor.
06:53Üçüncü odada dayı ve ailesi yaşıyor.
06:55Bütün aile burada o zaman.
06:57Tabi tabi burası da ortak buluşma alanı.
06:59Aslında her bir oda bağımsız bir ev gibi düşünün.
07:03Yani bunlar modern zamanların aile apartmanları gibi aslında.
07:25Mesela burası baş oda.
07:27Şu anda baş oda demek ailenin yani bu evdeki ailelerin en yaşlısının yaşam alanı burası.
07:33Genelde burada bu odalarda, baş odalarda ocaklık da olmaz.
07:37Niye? Diğer ailedeki gelinler bu odaya hizmet ederler.
07:42Burada bir mangal olur.
07:44Evin büyük hanımı yorulmasın diye.
07:48Yer döşeklerinde yatılıyor.
07:50Sabah kaldırılıyor.
07:51Yer döşekleri toplanıyor.
07:52Ve buradaki dolaba kaldırılıyor.
07:55Zaten bakın mekanizması bile eski tarzı mekanizma.
07:58Buraya eski yün yorganlar vesaire her şey buraya istirplemiyor.
08:04Bunlar orijinal mi siz mi?
08:06Yok orijinal.
08:07Biz restorasyon esnasında koruyabileceğimiz her şeyi koruduk.
08:11Her şeyi koruduk.
08:13Dolayısıyla orijinal kalmış olan yerleri bozmayaraktan,
08:17eğer hani hasarlı bölüm varsa oraya rotuşlar yaparaktan ayağa kaldırdık.
08:25Bu cumba aslında biz cumbalara cumba demiyoruz.
08:35Ormanlı geleneksel olarak bunların isimleri Şahnişin.
08:39Osmanlıcadan geliyor Şahnişir'den ama biraz deformasyon oramı Şahnişin'denmiş.
08:45Cumbaların sebebi mahremiyet açısından kafesli sistem.
08:50Mahremiyet açısından kafesli sistem sokaktan geçeni görüyor olmak.
08:55Hatta kapıya gelen olursa cumbadan bir bakılır.
08:58Kim olduğuna ona göre aşağıya inilir.
09:00Çünkü çoğu evde hatta aşağıdaki kapı yukarıdan iple açılır.
09:05Dolayısıyla aşağıya bakmak için.
09:07Geleneksel olaraktan zaten komşuya bakan cephelerde pencere dahi olmaz komşuya saygıdan dolayı.
09:20Buranın yapısı bu şeyi kaldırabilecek pozisyonda mı?
09:30Çünkü bazı gördüğümüz evler var yıkılmış evler görüyoruz.
09:33Şimdi aslında bu işi sağlıklı bir şekilde büyütmek lazım.
09:37Yani sürdürülebilir olmak için benim kanaatimce çok eski bir koruma amaçlı imar planımız var.
09:43Dolayısıyla maalesef tarihi dokusunda ramma söz konusu.
09:49Bunu düzelterekten yani koruma amaçlı imar planımızı düzelterekten eski evleri,
09:54bahsettiğiniz yıkılmış evleri ayağa kaldıraraktan işletmeler kurarsak buranın önü çok açık.
10:01Bir dejenere turizm değil de daha sindire sindire tarihi dokuyu koruyaraktan bir turizm şekli ben hayal ediyorum burası için.
10:13Ormananın en ilginç siması köylerin sincap lakabı taktığı Ceyin Özgüven.
10:24Ceyin Hanım Tolga Bey'in annesi.
10:26Fransa Alplerinden gelip Tolga Bey'in babası rahmetli Mehmet Aydın Özgüven'e aşık olmuş ve burada kalmış.
10:32İstanbul orman arasına mekik dokuyor.
10:35Ormanadan ne kopabiliyor ne de bağlanabiliyor.
10:38Alplerdeki yaşadığınız yerle ki yanılmıyorsam köy, orman arasında bir fark var mı?
10:44Farkı pek yok çünkü hemen hemen aynı rakım.
10:49Ama bizim dağlarımız biraz daha yüksek.
10:52Yaz kuş turizm var buradaki gibi değil.
10:55Ben buraya geldim de hiçbir şey yoktu.
10:58En güzel eğlence bahçede kahvaltı yapmak ve bağda piknik yapmaktı o kadar.
11:06Burada köy halkı size sincap diyor. Niye?
11:09Çünkü çok çabuk işleri hallediyorum.
11:15Hızlı erken yürüyorsun.
11:16Evet hızlı erken yürüyorum.
11:19Peki seviyor musunuz burayı?
11:20Şimdi Alplere baktığınız zaman orada daha hareketli.
11:23Burası daha farklı bir coğrafya, farklı bir kültür.
11:26Benzeri şöyle evler taştan oluyor ve tahta tabii.
11:31Burası ama buraya gelince büyük babanın evine çocuklarla beraber aşık olduk baba evine.
11:40Ve tabii de sedyele yapılması da çok ilginç geldi.
11:44Biz gibi bir eve giriyorsunuz, biz gibi sedye kokar.
11:48Sedye kokusu.
11:49Evet.
11:50Peki bu düğmeyle bir görünce ne dediniz?
11:51İşte o da şaşırtıcı çünkü Fransa'da öyle bir şey yok.
11:56Köy tanınca yerel değerler de ön plana çıkmaya başlamış.
12:00Gılamık dokuması da bunlardan biri.
12:02Bir tür mekikli dokuma.
12:04Gılamık kelimesi yöresel olarak koza ipeği manasına geliyor.
12:08Bu geleneği sürdüren ormanalı kadınlar tezgahlarda şal, masa örtüsü, sehpa örtüsü, yatak örtüsü gibi kumaşları bez ayağı tekniğiyle dokuyorlar.
12:18Bu arada gılamık dokuması Türkiye kültürel mirasına da girdi.
12:23Gılamık dokuma budur. Bir deseni budur.
12:26Diğer bir deseni de budur.
12:28Aralardaki gördüğünüz şeffaf, böyle görünen iplik ipektir.
12:34Anneannelerimiz, babaannemiz kendileri yapmışlar bu ipekleri.
12:37Kazanlarda kaynatarak kendi emekleri, kendi el emekleriyle yapmışlar.
12:42Aralardaki fitil ipleri de pamuktur.
12:44Oluşturduğu bu desenle gılamık dokumayı oluşturur.
12:47Ama siz ipek böcekçiliği yapmıyorsunuz.
12:50Yok yapmıyoruz. Biz ipeğimizi muhalif ettik.
12:52Dışarıdan alıyoruz.
12:53Kaynatma maynatma işleri yok.
12:55Yok. Atalarımız zamanında yapmışlar.
13:03Bir tane tezgah. Atıklardan topladık, yaptık.
13:06Bir tane de bayan Feriha abla vardı burada. O da rahmetli oldu.
13:10O eskiden çocukluğunda annesinden dokurken görülmüşmüş.
13:14Biz ablamla ikimiz buna sahip çıktık.
13:19O zaman kimse zor diye yanaşmadılar yani buna.
13:23İstemediler. Herkes nakış dikiş falan yaptı.
13:26Ondan sonra biz ortaya çıkardık. Hatta demişler yapamazlar o işi falan.
13:30Talep var mı?
13:31Talep yok.
13:32Şimdi geliyorlar, yazılıyorlar. Biraz öğrendik diyorlar.
13:35Yani gelmiyorlar.
13:37Ürettiklerinizi alanlar var mı?
13:39İşte böyle gelen olursa, bir sipariş verirlerse
13:42veyahut böyle bir misafir gelir de alan olursa öyle.
13:47Sadece köy içi değil, çevresini kuşatan orman, şelale, mağara ve yaylalarda
13:52doğa sevenler için bir cennet.
14:03Gerçekten muhteşem bir gün oldu bizim için.
14:06Güneşle başladık. Arkasından kar.
14:08Ve kar giderek de yükseliyor.
14:10Diyeceksiniz ki bu küpler nedir diyeceksiniz.
14:13Bu küpler aslında bu evin sahibi turizm yaparken belki satarım diye bir yerde bulmuş.
14:20Bir amacı yok aslında. Belki satarım demiş.
14:23Ama küplere böyle koyunca gerçekten çok hoş bir manzara oluşmuş.
14:27Bu tür yerlerin giderek fazlalaşması lazım.
14:30Aslında bu tür binaların mutlak suretle koruma altına alınması lazım.
14:35Ama koruma altına almak da fayda etmiyor.
14:38Yıkılmasını engellemek gerekiyor.
14:40Bunların sayısı arttığı zaman ormana gibi köylerimizin sayısı da giderek artacak ki
14:46ormanaya benzer yüzlerce köyümüz var.
14:49Deniz turizmini çok konuşuyoruz ama son zamanlar trend kültür turizmi.
14:54Kültür turizminin de önemli temel taşlarından bir tanesi de bu gördüğünüz yaşanmışlık olan evler.
15:01Hafta bir başka yerde bir başka hikayede buluşmak üzere.
15:04Görüşmek üzere, hoşçakalın.
15:10Veteriner Hekim
15:12Abdullah ŞAH