48 days bago ang eleksyon, hand ana ba ang mga boboto? Ang mga tanong ninyo, sasagutin natin sa E-leksyon! Panoorin ang video.
Hosted by the country’s top anchors and hosts, 'Unang Hirit' is a weekday morning show that provides its viewers with a daily dose of news and practical feature stories. Watch it from Monday to Friday, 5:30 AM on GMA Network! Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
Hosted by the country’s top anchors and hosts, 'Unang Hirit' is a weekday morning show that provides its viewers with a daily dose of news and practical feature stories. Watch it from Monday to Friday, 5:30 AM on GMA Network! Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
Category
😹
FunTranscript
00:00Mga kapuso, exactong 48 araw na lang bagong eleksyon 2025.
00:0648 days to go. Ang mga tanong para sa matalinong pagboto, sasagutin natin dito sa ELEKSYON.
00:20Handa na nga pong lahat sa eleksyon. Tignan natin kung handa na ang mga kapuso natin.
00:27Kailan ang eleksyon?
00:28May 12.
00:29May 5.
00:30May 12.
00:31May 5.
00:32Wala pa po akong sure kung kailan po yung eleksyon.
00:34Kailan at pwedeng i-vote ang party list?
00:36One.
00:37Mga lima.
00:38Apat lang siguro.
00:39Hindi ako sure, isa lang po.
00:41Ano ang trabaho ng Senado?
00:43Nagpagpayapa ng mga kaguluhan ba?
00:47Nagagawa ng batas.
00:48Not familiar.
00:50Magbigay tulong sa mga kamangakabataan.
00:52Magbigay ng mga batas.
00:54Ano po ang trabaho ng party list?
00:57Hindi po rin matandaan.
00:58Gumagabay sa mga, para sa akin, sa mga mahihirap.
01:01Nagbigay tulong sa mga tao.
01:04Pinapakinggan nila yung hinahing ng masa.
01:08Ilan po ang umutong Senado?
01:10Twelve.
01:11Twenty-four.
01:12Twenty plus.
01:13Parang twenty-four.
01:14Twelve.
01:15Kailan ang pwedeng i-vote ang Senado?
01:17Twelve.
01:18Twelve.
01:19Twelve.
01:20Mga anim o bito.
01:22Ilang taon ang termino ng mananadong mayor?
01:26Three years.
01:27Three years.
01:28Three or five?
01:29Six.
01:30Two?
01:35Parang matatawa ko sa ibang mga sagot.
01:37Pero yan, huwag natin pagtawanan yung mga kapuso natin.
01:40Dahil marami po tayo sasagutin.
01:42Para tulungan tayo, mga kasama natin kayo umaga,
01:44Atty. Nesrin Cali, Election Officer ng Commission on Elections.
01:48Atty. Nesrin, welcome back.
01:50Maraming sarapat muli sa pagpapaunlak sa unang hirit.
01:53Atty., nakita mo yung mga tinanong natin sa mga kapuso natin.
01:56Mukhang marami-rami pa talagang kailangan linawin.
01:58Para naging well-informed ang lahat.
02:00Unahin natin, Atty.
02:02Kailan nga bang midterm elections?
02:04Si Atty mukhang mamapapaano siya na isang linggo.
02:07Kailan nga bang election?
02:09Okay. So, ang upcoming elections po natin is May 12, 2025.
02:14Ilagdag ko na din, Sir, yung ating voting hours para alam din nila
02:18kung anong oras sila pupunta sa ating voting centers.
02:21So, our regular voting hours po is from 7 a.m. to 7 p.m.
02:26Pero meron din po tayong tinatawag na early voting hours.
02:30Ito po ay para sa mga ating senior citizens, PWD, and pregnant voters.
02:36So, as early as 5 a.m. to 7 a.m.,
02:38pwede na po bumoto ang ating senior citizens, PWD, and pregnant voters.
02:43Recap natin. May 12.
02:45Huwag kayong pupunta ng May 5 sa presidyo ninyo.
02:48Tapos 7 a.m. to 7 p.m., may early voting 5 a.m. magsisimula na.
02:53Para naman sa kalaman na lahat, ano ang mga posisyong ibuboto sa election na ito?
02:57Okay. So, for these elections po, for the national positions,
03:0112 senators po, 1 party list,
03:04and then sa mga probinsya po, mag-ielect po sila ng isang governor,
03:081 vice governor, and then sa city or municipality,
03:131 mayor, 1 vice mayor, and then 1 member po ng House of Representatives.
03:19Yung congressman.
03:20Yes po, yung congressman per district.
03:22And then yung members po ng ating sangguniang, panlalawigan, panlungsod, and bayan.
03:28So, yung number po ng members ng sangguniang,
03:31depende po yan sa charter ng city or municipality.
03:35Yan yung mga tinatawag na bukal o kaya konsihal.
03:38Yes.
03:39Attorney, ilan po ba yung uupong senador? May sagot kanina.
03:4320 plus? Hindi sila sure e. 6 or 7?
03:47Yes po.
03:48Fixed number po yan. Hindi siya open-ended.
03:51Yes, that's right po.
03:52So, for the upcoming elections po, 12 senators po ang ating i-elect.
03:5712 senators. Okay. Walang lalampas. Pwedeng magkulang, pero maglalampas.
04:02Yes po, that's right.
04:03Eto attorney, may narinig ako kanina e.
04:05Tagapagpamayapada. Parang ginawa polisyong senadora.
04:08Ano ba ang trabaho talaga ng isang senadora, attorney?
04:10Para mag-guide din sila sa kanilang voting decision.
04:12Yes po. Okay. So, ang ating mga senador po ay elected public official.
04:18Once elected po sila, magiging member sila ng upper house ng congress or legislative department.
04:25And ang term po nila is 6 years.
04:28And ang primary function po nila is yung paggawa ng batas.
04:34Ayan.
04:35Ayan. Paggawa ng batas, tagapapamayapa, hindi magbigay ng ayuda pag mag-legislate.
04:40That's right.
04:41Ilan ba ang pwede i-vote ang senador, attorney?
04:44So, for the upcoming elections po, 12 po ang maximum.
04:48Pero pwede po sila mag-undervote.
04:50So, ibig sabihin kung 5 lang yung type nila dun sa candidate for senate, pwede pong 5 lang.
04:56Alright. Basta waglalampas.
04:57Yes.
04:58Waglalampas.
04:59Usapang party list naman tayo, attorney.
05:00Ang dami kasing pagpipilihan pagdating sa party list.
05:03Pero para maaintindihan ng mga kapuso natin, ano ba ang trabaho ng party list representative?
05:08Okay. So, yung party list po is an organization po.
05:13Ine-elect po natin sila.
05:14And once elected po, they become a member of the lower house naman po ng congress.
05:20And ang trabaho po nila is yung pag-pass din ng laws.
05:24Yung mga party list organizations po natin, they represent yung marginalized,
05:30underrepresented sectors ng society.
05:32Katulad po ng mga mangingisda, senior citizens, women, youth. Yan po.
05:38Ideally, ganun ang party list representative.
05:41Pero we know how that works out.
05:44Ilan naman, attorney? Pwede i-vote ang party list.
05:46Alright. Isa lang po.
05:48And i-remind ko din po ang ating voters, yung candidates po for our party list,
05:53nandun po siya sa likod ng ballot.
05:55So, huwag po natin kalimutan na mayroon pang tayo i-vote dun sa likod ng ating ballot.
06:00So, yan. Baligtaran pala to. Okay, may front and back.
06:03Mamaya makikita natin yung itsura ng balota at magde-demo din tayo
06:06ng ating automated counting machine.
06:09Attorney Nelson Cali ng COMELEC, maraming salamat.
06:12Babalikin po tayo mamaya. Sasagutin natin ang iba pa ninyong katanungan.
06:16Ipapakita rin natin ang tamang proseso ng pag-vote.
06:18Dito lang sa e-lection.
06:21Kailan ang eleksyon?
06:23May 12.
06:24Wala pa po akong sure kung kailan po yung eleksyon.
06:26Kailan pwede i-vote ang party list?
06:28One.
06:29Hindi ako sure.
06:30Ano ang trabaha ng Senado?
06:32Daga pagpayapa ng mga kaguluhan ba?
06:37Magbigay tulong sa mga kabataan.
06:39Magbigay ng mga batas.
06:45Yang mga tanong na yan, yan ang sasagutin natin dito sa e-lection.
06:51Ang eleksyon ang inyong gabay sa matalinong pag-voto.
06:5548 days na nga lang po, election na.
06:58Para tulungan tayo sagutin at bigyan kaalaman ng mga votante,
07:01makakasama natin muli,
07:02Atty. Nelson Cali, election officer ng COMELEC.
07:05Good morning ulit, Atty.
07:06Good morning ulit po.
07:07Kanina, Atty., napag-usapan natin yung mga national positions,
07:10gaya ng Senador, party list.
07:12Ngayon naman, pag-usapan natin, local elections.
07:15Kamilang dyan, yung mga nabagiti rin kanina,
07:17Mayor, Vice Mayor.
07:18Ilang taon po ba ang termino ng mananalo on the local level?
07:21Okay. So, ang term po nila is 3 years.
07:23And may term limit po na 9 years.
07:26So, pwede po silang tumakbo for 3 terms pa.
07:29Ayan. So, yung voto ninyo, kung magaling, kaya di maganda.
07:333 years silang masisipin ng maayos.
07:36Pero pag-sablay, 3 years din kayo sablay.
07:39Pilihin po natin ng maigi.
07:40May mga tanong din ng mga kapuso natin online.
07:43Basahin natin.
07:45Asa na yung tanong yan?
07:46Mula kay Lara Gueron Flores.
07:49Paano raw po nakakatulong ang online voting para sa mga OFW?
07:52At paano raw nasisiguro ang security nito?
07:55O yun, ito yung internet voting.
07:56Yes, this is the internet voting.
07:58So, ito po ay bagong i-implement ng COMELEC for the upcoming elections.
08:03So, nandun po sa ating Overseas Voting Act ng 2013,
08:10ang COMELEC po may authority po siya na i-determine yung means ng voting ng ating OFW.
08:17So, either in person, by mail, and ngayon po internet.
08:20So, bakit tayo nag-implement ang internet voting?
08:24Kasi accessible, convenient, less costly.
08:28So, less po yung gastos ng government.
08:31And masisigurado po natin na mas maraming baboto.
08:36Actually, I think that is what has prevented OFWs from voting.
08:39Yung pumunta pa sila sa post, sa diplomatic post.
08:43Yes, that's right.
08:44So, meron po tayong 77 posts in the Middle East, Asia, Europe, and U.S.
08:50na selected ng COMELEC na magpaparticipate sa internet voting.
08:54Ayan, sana ma-exercise sa mga kapuso natin abroad yung kanilang right of suffrage.
08:59Galing naman kay Ry Kristan, pwede bang sumama ang kapamilya kung matanda ang boboto?
09:05Para umalalay daw. Pwede ba yan?
09:07Yes, pwede po.
09:08So, pwede po magdala ng assister ang ating senior citizens, PWD, and even yung illiterate po natin na voters.
09:16So, yung assister po, sino po ba yung pwede na mag-assist sa kanila?
09:20Number one, yung relative po nila by consanguinity or affinity within the fourth civil degree.
09:26So, let's simplify that.
09:27Imbig sabihin lang po yung mga kamag-anak nila within the fourth civil degree.
09:31Pinsan, anak, pamangkin, yan. Covered po yan.
09:35Number two po, kung wala silang relative, pwede rin po nila isama yung kanilang caregiver or nurse.
09:41And kung wala naman po silang kasamang nurse or caregiver, pwede po yung members ng ating electoral board.
09:48Yung teachers natin, yung mismong mag-assist sa kanila.
09:50Paul Watcher hindi pwede ah?
09:51Hindi po.
09:52Nako.
09:53Yung kunwaring nagma magandang loob.
09:55No, no. Hindi po pwede.
09:56Atty., napag-usapan na rin natin ang proseso ng pagboto.
09:59Ano ba ang dapat tandaan ng mga botante natin?
10:02Madalas kasi kapag araw na ng eleksyon.
10:04Iba, eto laging problema dito sa eleksyon.
10:07Hindi mahanap ang presinto nila.
10:09Nawawala yung pangalan nila.
10:10Anong pwedeng gawin?
10:11Yes po.
10:12So, prepare po tayo ahead of time.
10:14So, 30 days before the elections po,
10:17ang local Comelec offices magdi-distribute po ng tinatawag natin na V.I.S.
10:23or Voters Information Sheet.
10:26So, nakalagay po doon yung pangalan ng voter,
10:29yung kaniyang assigned voting center,
10:32and yung kaniyang assigned polling precinct.
10:35Now, just in case, for whatever reason po,
10:37hindi niya natanggap, powede po tumawag
10:40or i-contact yung local Comelec office.
10:43Pwede po kayo mag-email or landline call
10:46or even Facebook po.
10:47Pwede po natin i-contact kasi yung mga offices po natin sa local,
10:51meron po yung Facebook pages.
10:53Ayan, eto.
10:55Sa mismong araw naman ng eleksyon,
10:57kapag nandun na sa loob ng polling precinct,
10:59ang mga kapuso natin,
11:00ano ba mga dapat tagdaan?
11:02Okay.
11:03So, number one po,
11:04ingatan po natin yung ating balota.
11:06Ayan, teka muna.
11:07Isa-isayin natin na,
11:08lalo sa mga first-time voters.
11:09Alright.
11:10Demo natin.
11:12Okay, sige po.
11:13Pagpasok natin sa presinto,
11:14ano ba yung dapat gawin?
11:15Okay, so pagpasok.
11:16Ako po si voter Mayrina.
11:18Alright.
11:19So, ang first po na gagawin natin
11:20is approach natin yung ating members ng electoral board.
11:24Olimbawa siya, si sir.
11:25Yes.
11:26So, tatlong members po yan usually.
11:28And then, sabihin natin yung pangalan natin
11:31at yung assigned polling precinct natin.
11:33Okay?
11:34So, si member ng electoral board,
11:36i-identify niya kung siya talaga yun.
11:39So, behihawak siya na election day,
11:41computerized list.
11:43Yung EDCVL ang tawag natin.
11:46May picture dun and biometrics ng voter.
11:48Once satisfied siya na siya ngayon,
11:51then papapirmahin po siya dun sa EDCVL
11:55and then bibigyan na po siya ng baalot.
11:57Okay.
11:58Ayan.
11:59So, si Jim.
12:00So, walang dapat dalhin?
12:02Ang Comelec ang magpaprovide ng papel,
12:05Yes po.
12:06pang marka?
12:07Yes po.
12:08Okay.
12:09Everything po will be provided po by Comelec.
12:11So, i-issuehan na po ang voter ng baalot.
12:16So, before po natin tanggapin yung baalot natin,
12:18i-examine po natin na walang damage or any writing.
12:22Kasi kapag may defect po yung baalot at tinanggap natin,
12:27possible po na hindi na tayo mabibigyan ng replacement baalot.
12:30Alright.
12:31Kasi one baalot po.
12:32So, tingnan nyo, baka may pre-marking yan,
12:34o kung ano man.
12:35Baka may punit, may damage yan.
12:37Yes, that's correct po.
12:38Ayan.
12:39So, may balota na tayo.
12:40Ma'am?
12:41Dito na.
12:42Okay.
12:44Dito na tayo.
12:46Alright.
12:48So, ito ang aking baalot secrecy folder.
12:51Andyan yung aking baalot ha.
12:54So, yan.
12:55No copying ha?
12:56No copying.
12:57Dapat po i-preserve natin yung secrecy or sanctity ng ating baalot.
13:02So, gamitin po natin yung baalot secrecy folder natin habang bumuboto.
13:07So, yung tamang pagboto po is,
13:09ipufully shade po natin yung oval corresponding dun sa pangalan ng kaligas.
13:17May threshold do ba ito?
13:18Halimbawa na...
13:19Yes po.
13:20Di siguro na fully shade.
13:22Yes po.
13:23So, yung machine po natin ngayon nakaconfigure siya to read 15%,
13:28at least 15% na na-shade dun sa oval.
13:31Kaya po niya.
13:32Pero to be safe, minugan na natin ng maayos.
13:34Boto naman natin yan.
13:35So, huwag po natin mag-x or mag-check.
13:38Fully shade po.
13:39Ayan. Pagkatapos makapili ng mga kandidato yung bumuboto at mag-shade na balota,
13:43ano ba ang susunod na gagawin?
13:44Yan. Nakapag-shade na ako. Halimbawa, ano mo yung susunod?
13:48So, the next step po, i-approach natin ulit ng ating electoral board.
13:53Kasi ipapasok na natin yung ating baalot dito sa ating bagong machine.
13:58It's now called the automated counting machine.
14:01Ito yung ACM.
14:03Ilang beses na rin na-ibalita pero pakita natin paano ba siya ginagamit.
14:07Alright. So, ito po yung baalot entry slot natin.
14:11Dito natin siya ipapasok.
14:13So, ang magpapasok po ng baalot is yung voter mismo, personally.
14:19Tuturoan naman kayo kung...
14:22Yes po.
14:23Ipasok na?
14:24Yes po, ipasok na natin.
14:25So, ang kagandahan po sa ating bagong machine,
14:27meron siyang auto-align feature.
14:29Ibig sabihin po, kung medyo tabing yung pag-insert natin ng baalot,
14:35siya na po yung aayusin na niya para maiwasan po yung paper jam during elections.
14:42So, makikita po natin after natin i-insert yung baalot,
14:46meron tayong two ways to review our vote.
14:50Ito po yung resibo natin.
14:52So, meron na din siyang nagka-cut na po siya na automatically.
14:57And then, pwede rin ninyo po i-review ang inyong vote dito mismo sa screen.
15:02Ba, touchscreen pala siya?
15:03Yes, it's touchscreen po.
15:05So, in-scan niya?
15:06Yes. So, 15 seconds po sa harap ng baalot.
15:10And then, yung likod po ng ating baalot, 4-5 seconds.
15:14Pero anyway, may resibo din naman kayo.
15:16Kung gusto nyong i-verify kung tama yung pagkakabasa ng inyong voto ng makina,
15:22tignan nyo, may resibo din naman, may printout ng resulta.
15:28Attorney, ito, pwede ba itong i-uwi?
15:32Itong folder, marking pen, souvenir.
15:35Kasi kailangan nilang i-flex.
15:36Ipo-post sila sa mga social media accounts nila.
15:39Alright, wag po natin yung gawin ha.
15:41Yung receipt po, hindi po natin yan.
15:43Receipt from grocery store na i-uwi natin.
15:47So, after po natin i-review ang ating voter's receipt, ilagay lang po natin dito sa voter's receipt receptacle.
15:53So, meron na po siya.
15:55Yes po. So, i-deposit natin dyan.
15:58Malay niyo, manalo kayo sa raffle.
16:01Kasi kung kailangan mag-audit.
16:03Yes, that's right.
16:04Attorney, di ba? Yan yung mga babalikan natin.
16:06Attorney, ito pa, syempre yung iba baka iniisip.
16:08Pwede i-post online, pwede mag-selfie ka sa amin.
16:10Ayun, yun yung pinag-usapan natin.
16:12So, bawal po yun.
16:14Huwag po tayo gumamit ng cellphone inside the polling precinct.
16:18So, bawal po natin picturan yung balot.
16:21Bawal natin picturan yung ACM screen, lalo na po pagdini-display na niya yung balot.
16:26And, bawal po natin picturan din yung voter's receipt.
16:30Attorney, mabilis lang, ano, the entire process.
16:32Halimbawa, may listahan na kayo, alam nyo na iboboto nyo.
16:35Yes.
16:36From the time na pumasok ka, venerify yung identity mo, binigyan ka ng balota,
16:40bumoto ka, and then nilagay mo yung, siguro, 5-10 minutes?
16:44Yes.
16:45Kung walang masyadong mahabang pinag sa precincto.
16:46That's right, that's right.
16:47Mabilis po.
16:48And, yung scanning po ng machine, it's 3 times faster than the vote counting machine na ginamit natin noong past elections.
16:57Ito, dito sa actual experience ko, it's 10-15 seconds?
17:00Yes, that's right.
17:01Attorney, baka may final word kayo sa ating mga botante.
17:04Alright.
17:05So, alam na po natin yung step-by-step process ng pagboto natin.
17:09So, ang mga huling, let's say, reminder sa ating voters.
17:15Number one, suriin natin ng mabuting ang mga kandidato na yung ating iboboto.
17:20So, i-research po natin ang kanilang platforms and track record.
17:26And, wag po tayo magpadala sa mga fake news kasi madami po yan sa social media.
17:33So, yun po, maghanda po tayo ahead of time para on election day, smooth and faster po ang experience natin ng voting.
17:43Attorney Nancy Cali, maraming salamat sa pagbibigay ng informasyon mo sa ating mga kapuso.
17:49Thank you, sir.
17:50Para may gabay sa matalinong pagboto, abagaan ng mga tanong, nasunod namin sasagutin dito lang sa e-lection.
17:58Wait! Wait, wait, wait!
18:01Wait lang, wag mo muna i-close.
18:04Mag-subscribe ka na muna sa GMA Public Affairs YouTube channel para lagi kang una sa mga latest kweto at balita.
18:11I-follow mo na rin ang official social media pages ng Unang Hirit.
18:16Thank you! Sige na!