Türkiye'de pek çok üründe maliyet artmasa da bir şekilde satış fiyatları artıyor. Peki, bu artışlar neye göre yapılıyor? Türkiye'de serbest piyasa yanlış mı anlaşılıyor, fahiş zamlar için fırsata mı çevriliyor? Ve ticarette ahlaki çöküşe mi neden oluyor? CNN TÜRK Muhabiri Ümit Uzun, hazırladığı Vizör'de uzman isimlere sordu.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Ticarete ahlak bitti mi?
00:11Bitti şimdi kim neyi tutturursa ona gidiyor.
00:15Serbest piyasa olunca İstan'ın istediği gibi oynuyor fiyatlarla.
00:18Özellikle gıdada maalesef fiyat ihlalleri var.
00:22Gıda terörü var.
00:23Olmaz olsun böyle bir serbest piyasa.
00:25Bunun adı serbest piyasa değildir.
00:27Bunun adı tas tamam vurgundur, soygundur.
00:30Stokculuktur, kara borsacılıktır.
00:32Serbest piyasa vatandaşın hakkını yemek, vatandaşın malına çöreklenmek değildir.
00:38Bu kul hakkıdır ve İslam'da haram kılınmıştır.
00:41Biz çünkü ahlaksız olmuşuz artık.
00:43Gerçekten yani acayip bir ahlaksızlık olmuşuz.
00:46Kimse doymuyor.
00:48Yani göz aç.
00:49Çoğu üründe maliyet aynı ama fiyatlarıysa sürekli olarak artıyor.
00:58Serbest piyasa Türkiye'de yanlış mı anlaşılıyor?
01:01Eğer bir serbest piyasa varsa malın fiyatı özgürce belirilebilir.
01:05Ancak bu aşırı kar hırsız noktasına gittiyse ve vatandaşın cebinden para çalma noktasına gittiyse
01:11bunun engellenmesi gerekiyor.
01:12Devletimizin yaptırımların daha ağır olması gerekiyor.
01:15Hiçbir serbest piyasa vatandaşı soymaya müsaade etmez.
01:20En kaliteli ürünü en ucuza vatandaşa yedirmektir.
01:24Bizim bildiğimiz serbest piyasa budur.
01:26Ama bunların serbest piyasa anlayışı farklı.
01:30Bunlar serbest piyasa adı altında üreticiyi soymak, tüketicinin cebindeki bütün parasını almaktır.
01:37Serbest piyasa çok fena.
01:39Eskisi gibi değil yani.
01:41Şimdi alıyor adam 500'e satıyor 1,5 milyara.
01:44Biz 500'e alıyoruz, 700'e, 800'e satıyoruz.
01:47Artık bundan sonra fırsatçılıktır. Başka bir şey değil yani.
01:50Bu ürünün üzerine fiyat etiketi konulabilir.
01:53Müşteri bunun üstündeki fiyatı görünce bu fiyattan alacak.
01:575 lira yazıyorsa 10 liraya ben bunu satamam.
01:59Fahiş fiyata mal satmak, stokçuluk yapmak, kara borsacılık yapmak bunlar haram olan şeylerdir.
02:05İslam hukukunda da bu yasaklanmıştır.
02:11Ürün fiyatlarına yapılan fahiş zamlar vatandaşı mağdur ediyor.
02:14Peki bu zamlar neye göre yapılıyor?
02:17Büyük güç derler bunlar, büyük güçlüler.
02:20Şöyle söyleyeyim, bir ürünü yoka bile düşürürler ülkede.
02:23Alır, kaldırır raflarından atıyorum yağ, atıyorum şeker.
02:28Kaldırır, şeker kalmadı der.
02:30Saklar.
02:31Fiyat artar.
02:32Fiyat artar, fiyat arttığında da çıkartıp ürünün rafına koyar.
02:36Toptancı üstüne koyuyor, manav koyuyor.
02:38Herkes birbirine o zam koydu, o da koyuyor.
02:41O zam yaptı, bu da yapıyor.
02:42Maliyet aynı.
02:43Değişen bir şey yok.
02:44Büyük firmaların deposunda o mallar var.
02:46Adam bir ay sonradan çıkarıyor piyasa.
02:48İstediği gibi oynuyor.
02:49Küçük esnaf istediği gibi yapamıyor.
02:51Altta kalıyor.
02:52O şekilde işte piyasa biraz dengesiz oluyor.
02:55Yumurta fiyatlarının WhatsApp gruplarında belirlendiğini gördük.
02:58Bu demek oluyor ki büyük üreticiler ve buradaki mağda sahipleri
03:02kendi aralarında bir grup oluşturup malların fiyatını kartel şeklinde belirleyebiliyor.
03:07Bu işte büyük bir suç.
03:083 sene önce birisi çıktı, ayçiçek yağı sıkıntısı var dedi.
03:12%300, %500 ayçiçek yağı fiyatı arttı.
03:17Milyonları vurdular, çekildiler kenara.
03:20O gün artan fiyatta bile değil şu anda ayçiçek yağı.
03:24Kavurmaya biz alıyorduk 550 liraya.
03:27Bu sabah aldık 750 lira.
03:29Niye göre değişiyor?
03:30Niye değişen bir şey yok.
03:31Yıl atladı diye.
03:32Zam geldi diyor adam.
03:34Aliyet aynı.
03:35Tabii tabii.
03:36Aynı.
03:37Salçayı alıyorduk biz kovasını 1000 liraya.
03:39Bu sabah aldık 1400 liraya.
03:41Niye göre arttı?
03:42Piyasayı diyor.
03:43Piyasa şartları buna diyor.
03:44Zam geldi diyor.
03:453 liraya limonu 90 liraya vatandaşa sattılar.
03:49Biz portakalı 4 liraya sattık Antalya'da.
03:5345 liraya portakal yiyoruz.
03:5655 liraya portakal yiyoruz.
03:58Şimdi bunun adı da serbest piyasa mı oldu?
04:01Serbest piyasa fırsata mı çevriliyor?
04:03Ticarette ahlaki bir çöküşe mi neden oluyor?
04:06Ticarette kesinlikle ahlak bitti.
04:08Çünkü önceden ticarette sözle ticaret yapılırdı.
04:11Ama şimdi maalesef hiç öyle bir durum söz konusu değil yani.
04:15Ahlaken çökmüşüz yani biz.
04:17Bir doyumsuzluk var.
04:18İnsanlar böyle elindekiyle yetinmesini zaten unutmuş.
04:21Biz şu anda misal veriyorum kıymanın kilosunu 560 liraya satıyorken
04:2520 metre ilerideki kasap 650 liraya 700 liraya da satabiliyor.
04:28Yani insanlar kâr maruzunu ne kadar yükseltebilirlerse o şekilde bakıyorlar olaya.
04:32Bu da ister istemez bir ahlaksızlığa yola çıkıyor.
04:34Bugün aldığımız su işte yarın bugün 50 liraya alıyoruz.
04:37Yarın gidiyoruz 80 liraya alıyoruz.
04:39Bunu ben fırsatçılık olarak değerlendiriyorum.
04:41Halbuki böyle olmaması gerekiyor.
04:43Şu valiz mesela ne kadar?
04:44Bu valiz 600 alıyorsun 800'e sat.
04:461,5 milyar diyor adam.
04:48Yani bunu siz 600'e alıyorsunuz.
04:50200 liraya kâr veriyorsunuz.
04:51Evet.
04:52Bir başkası?
04:53Başkası 1,5 milyara satıyor.
04:55Kur'an-ı Kerim'de Allah ayet-i kerimede açık bir şekilde buyurmuştur ki
04:59birbirinizin mallarını meşru olmayan yollarla yemeyin.
05:04Nedir bu meşru olmayan yollar?
05:06Peygamber Efendimiz anlatıyor işte.
05:08Kara borsacılık, stokçuluk, piyasanın fiyatlarını bozmak, fahiş fiyata mal satmak.
05:15Nitekim bunu yapanların müsnette geçen bir hadis-i şerifte günahkâr olduğunu Peygamberimiz söylüyor.
05:22Tüm bunların yanında hileli gıdalar piyasaya sürülüyor.
05:25Haksız kazanç için vatandaşın sağlığıyla oynanıyor.
05:28Peki, ticarette ahlaki değerlerin korunması için Osmanlı dönemindeki esnaf dayanışmasını
05:34ve ahlaki değerleri temel alan ahilik geri mi getirilmeli?
05:38Bugün ne kazanırsam o kâr.
05:40Yani önceden biliyorsunuz ahilik var Osmanlı zamanında.
05:43Ne diyeyim?
05:44Bir deyimiz de vardı bununla alakalı.
05:46Pabucu dam atılması.
05:47Eğer bir esnaf yanlış bir işlem yapıyorsa, vatandaşa halkı yanıltıyorsa
05:52ya da ürettiği ürün kalitesizse ya da çok fazla fiyatla satıyorsa bunu ne yapıyordu?
05:56Pabucu dama atılıyordu ki gelenler onu görsün, oradan alışveriş yapmasın diye.
06:01Yine bakın serbest piyasaya müdahale yok.
06:03Ancak bunun bir işahsı vardı.
06:05Kendi komşusu veya daha farklı bir mühitte pahalıya satılan bir ürünü baz alarak
06:12onlar satıyor benim ne eksiğim var diyerek aynı şekilde fiyatları yükselterek
06:18piyasayı bozup fahiş fiyata mallarını satmaya başlıyorlar.
06:22Ancak bu bir Müslüman için caiz olan bir şey değildir.
06:27İnsanlarımız aç gözlü olunca şu 10 liralık ürünü 20 lira da diyebilir.
06:32Çünkü serbest piyasa.
06:33Ben bunu 5 liraya da satarım, 10 liraya da satarım, 20 liraya da satarım.
06:37Bu benim kendi ahlakımla ilgilidir.
06:39Herkes kafasına göre bir şeyler yapıyor.
06:41Herkes istediği fiyatı koyuyor.
06:42Ticarette şu anda ahlak bitti hakikaten.
06:44Peki, ürün ambalajlarının üzerine fiyat etiketi koymak çözüm olur mu?
06:482 gün önce bu ürüne belli bir miktarda zam geçişi oldu.
06:52Satışı şu anda bunun 67,5 lira oldu.
06:55Ama bunun üzerinde 55 lira yazdığı için ben bunu müşterime 55 liradan vereceğim.
06:59Mesela bunu da yazmamış olsaydı bu 67'ye mi satılır?
07:02Bunu işte o kişinin ahlakına kalmış bir şey.
07:0667,5'a da satabilir, 87,5'a da satabilir.
07:09Çünkü üzerinde etiket yok.
07:11Uzmanlarsa özellikle temel gıda ürünlerinde fiyat sınırlamasının altını çiziyor.
07:16Devletin bazı ürün kalemlerinde, temel mal gruplarında fiyat sınırlaması,
07:20tavan fiyat uygulaması ya da tavsiye edilen fiyat uygulamasına geçmesi gerekiyor.