Cumhuriyet fikri nasıl doğdu? Süreç nasıl başladı? Cumhuriyete giden yolda Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün rolü çok büyük. Cumhuriyetin olmazsa olmazı nedir? Atatürk bize emanet etti, bu emanete nasıl sahip çıkmalıyız? Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Furkan Kaya anlattı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Tabi biliyorsunuz Osmanlı'nın yıkılış süreci aslında 1789 Fransız Devrimi ile başlatabiliriz.
00:06Çünkü o dönemki ulusçuluk akınları Osmanlı Devleti üzerindeki daha doğrusu Osmanlı İmparatorluğu sınırlarında yaşayan ulusları
00:13kendi ulus devletleşme yani kendi kaderlerin tayin etme hakkı olduğunu baskılayarak bunu siyaseten de uygulayarak
00:20o meşhur Sırp isyanları, Yunan isyanlarının başlaması hatta biliyorsunuz Tripoliçe gibi katliamların gerçekleşmesi
00:27ve yavaş yavaş Anadolu'nun işgaline hazır hale getirilecek bir Osmanlı hayal edildi.
00:311789'dan sonra 1815 Viyana Uyumu dediğimiz Viyana Kongresi Napolyon Savaşları'ndan sonra aslında hedefin
00:37Avrupa içindeki savaşın bitip artık hedefin Anadolu toprakları ve hatta Mezopotamya olduğunun ilanı.
00:43Bununla ilgili 1800'lerde İngiltere Başbakanı Glaston'un sözleri var.
00:46Türklere ait olduğu yere Orta Asya steplerine süpüreceğiz diyor.
00:50Ne diyor biz yani? 1071 ile siz sonradan bu topraklara girdiniz diyor.
00:53Halbuki 1071'den önce de Anadolu Türk hakimiyetindeydi. Bunları kısa kısa geçiyorum.
00:57Yani şunu vermemiz lazım. Biz Anadolu'nun gerçek sahipleriyiz. 10.000 yıldır biz Anadolu'dayız.
01:01Dolayısıyla bizi burada göçebe gibi görenlere karşı diyoruz ki biz vatanın gerçek sahipleri olarak
01:06Osmanlı Devleti'ni 1914'ten sonra işte Balkan Harpleri, Trabluskar cepheleri sayabiliriz uzun uzun ama
01:121914 Bininci Dünya Savaşı esasında Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti'nin topraklarını paylaşmak
01:19özellikle İstanbul'u işgal etmek, Türk Boğazı'nı hakim olmak çünkü Türk Boğazı'nı hakim olan
01:24Anadolu'ya, Anadolu'ya hakim olan 3 kıtaya hakim olur. Bu önemli bir teoridir.
01:28İkincisi Türkiye'nin Karadeniz ve Akdeniz havzalarına hakim olmak.
01:33Üçüncüsü belki en önemlisi Mezopotamya dediğimiz bu kadim coğrafyaya hakim olmak,
01:37bağımsız kuracakları İsrail Devleti'ni hazır hale getirebilmek ve petrol kaynaklarının kontrol edilecek bir mekanizmayı tesis etmek.
01:44Aslında işin özeti bu ve Osmanlı Devleti 1914'den 1918'e kadar vermiş olduğu cephe savaşlarında
01:51maalesef ki Filistin Cephesi, Kanal Cephesi, Kafkas Cephesi, Çanakkale Cephesi bizim en büyük nişanımızdır, en büyük gururumuzdur.
01:58Ama sahada kazandığımız maalesef savaşı masada kaybettikten sonra İstanbul işgal altına alındı
02:03ve Kanal Cephesi dediğimiz Filistin Cephesi'nden sonra Gazze düştü.
02:07Bakın çok önemli Gazze diyorum çünkü bizim Gazze hattımız vardı, Mantartepe müdafaamız vardı.
02:11İki defa biz Gazze'yi İngilizlere karşı savunduk.
02:14Üçüncüsünde General Falkenhaym, Alman Generali'nin maalesef Bağdat Cephesi'ni asker sürmesi sebebiyle Gazze düştü.
02:20Gazze düşünce Kudüs düştü ve zaten buradaki hakimiyetimizi kaybettik.
02:24Şimdi 30 Ekim 1918 neden önemli?
02:2630 Ekim 1918 itiraf güçlerinin Osmanlı Devleti'nin topraklarını işgal ettiği sürecin başlangıcıdır.
02:3230 Ekim 1918 7. maddeye göre itiraf güçlere ihtiyaç gördüğü anda
02:37ve istedikleri yerleri tehdit altında göstererek işgal edebilir maddesinin olduğu bir anlaşmadır.
02:42Mondros Ateşkes Anlaşması yani tamamen gayri hukuki bir anlaşmadır.
02:46Peki 1918'den sonra 1920 Serva Anlaşması dediğimiz ve toprakların tamamen atomize edildiği
02:53burada Büyük Ermenistan, Büyük Kürdistan adı altındaki bugünkü siyasete çok benzerdir bu süreç.
02:58Paylaşım mücadelesinin başlatıldığı Saypiko, Sanwarin, Sanremo konferansları, İstanbul Anlaşması gibi
03:05tamamen bu toprakların gizli anlaşmalarla paylaşıldığı sürecin başlangıcıdır.
03:09Peki ne oldu aslında ilk direnişi? Burada çok güzel aslında kronik olarak anlatmışsınız.
03:14Fakat şunu söylememiz lazım.
03:16Yıldırımoğulları komutanlığına Limon San dersten sonra Mustafa Kemal Paşa'nın getirildiğini görüyoruz.
03:22Çünkü 1918'den sonra Osmanlı Savaşı kaybedince Almanya olan biliyorsunuz ittifakı sona erdi
03:28ve Mustafa Kemal Paşa Yıldırımoğulları komutanı olarak Adana şehrine gönderildi.
03:32Ve aslında ilk direniş nerede başladı biliyor musunuz Burçak Hanım? Adana'da başladı.
03:36Ve Yıldırımoğlu komutanları gelen Mustafa Kemal Atatürk'e o dönemde evinde onun karargahında ziyaretler başlıyor.
03:42Çünkü Mustafa Kemal Atatürk diyor ki artık devlet çökmüştür.
03:45Yeni bir Türk devletinin kurulması lazımdır ve bunun çalışmalarına başlıyor Adana'da.
03:49Ve Çukurova'dan gelen Adanalılar buradan da selam olsun bölgedeki insanlarımıza
03:54şunu söylüyorlar Mustafa Kemal Paşa'ya, Çukurova'nın işgal edilmesini istemiyoruz.
03:59Ve Mustafa Kemal Paşa'nın oturduğu masaya bölgenin muhtarları, belediye başkanları geliyor.
04:05O bölgenin kasasını, anahtarlığını bırakıyor.
04:08Al Paşam diyor bütün paramız sana emanet senin olsun buranın direnişi örgütle diyor.
04:13Ve Mustafa Kemal Paşa o tarihten sonra Adana müdafazasının Adana'da hazırlıklarına başlıyor.
04:20Peki ondan sonra ne oluyor?
04:22Tabi İstanbul hükümeti bu haberi aldıktan sonra derhal Mustafa Kemal Paşa'yı İstanbul'a çağırıyor.
04:28Yani buradaki görevine son verdiriyor.
04:30Ve yerine Nihat Paşa'yı atıyor.
04:32Fakat burada tabii önceden önemli olan şu, Mustafa Kemal Paşa İstanbul'a giderken şunu söylüyor.
04:37Bakın Adanalılara şunu söylüyor.
04:38Savaş bitmemiştir. Asıl savaş bundan sonra başlayacaktır. Silahlarınıza hakim olunuz diyor.
04:44Şimdi şunu da söyleyeyim Ali Fuat Paşa'ya özellikle o da önemli.
04:47Ali Fuat Paşa'ya İskenderun körfezinden saldıracak İngiliz ve Fransız askerlerine de ateş emri veriyor Mustafa Kemal Atatürk.
04:53Ve bu tabii ki büyük bir rahatsızlık uyandırıyor İngiltere tarafında.
04:56Şimdi bu milli mücadelenin başladığı ve daha sonra Mustafa Kemal Paşa, biliyorsunuz Haydar Paşa garına geliyor, gemiden iniyor.
05:03Ve o Haydar Paşa'dan Sarayburnu'na gittiğinde şöyle bir bakıyor Boğaz'a.
05:0755 tane o düeli muazzamının zırhları İstanbul'u işgal etmiş.
05:1355 gemi. Bakın 55 gemi İstanbul Boğaz'ı işgal etmiş.
05:16Bu müthiş bir şey. Yani büyük bir sendrom.
05:19Ama Mustafa Kemal Paşa şöyle bakıyor.
05:21Geldikleri gibi gidecekler diyor.
05:23İşte bağımsızlık meşalesinin o direnişin yeniden ayağa kalkmasının en büyük sembolüdür.
05:29Geldikleri gibi giderler diyor.
05:31Ama Mustafa Kemal Paşa gücünü nereden alıyor biliyor musunuz?
05:33Çanakkale'den alıyor.
05:35Çanakkale Savaşı'ndaki o kahramanlıktan alıyor.
05:37Çanakkale Savaşı'ndaki o Türk milletinin can siperhane.
05:41Merminiz bittiyse süngünüzü takın.
05:44Ben size savaşmaya değil ölmeye emrediyorum demesi.
05:4857. alay biliyorsunuz bir alayımız orada şehit oldu.
05:52Gerçekten göğsünü siper eden Türk milleti sayesinde o düeli muazzamının yenilmez armadası Çanakkale Boğazı'nı geçemedi.
05:59Ama nasıl geçtiler? Masada geçtiler.
06:01Ve imzalarla anlaşmayla İstanbul işgal altına alındı.
06:04İstanbul uluslararası bir şehir haline getirilmeye çalışıldı.
06:07Ve işte Mustafa Kemal Atatürk 16 Mayıs 1919 tarihinde Şişli'deki evinde karargahın almış olduğu kararla arkadaşlarıyla beraber 16 Mayıs'ta Bandırma Vapuru'yla beraber Samsun'a doğru seyahate çıktılar.
06:23Samsun'a çıkış müacerası çok çetrefillidir, çok zordur.
06:26Çünkü Sultan Vahdettin'in bu anlamda Mustafa Kemal Paşa'yı görevlendirmesi ve İngiltere'nin bunu çok yakından takip etmesi
06:35ve bu vapur çok kötü bir vapurdu biliyorsunuz.
06:37Yani vapur her an batabilirdi dönemiş şartları itibariyle.
06:40Ama hem tabii Allah'ın yardımı hem tabii ki arkadaşlarıyla beraber Mustafa Kemal Paşa'nın inanışıyla beraber azmıyla Samsun'a çıkıldı.
06:48Peki neden Samsun'a çıkıldı? Çünkü İstanbul artık işgal altında.
06:51Ve biliyorsunuz İzmir'e de Yunanlar tarafından işgal edildi.
06:56Ve o paylaşımda biliyorsunuz işte Güney Bölgesi, İtalyanlar, Fransızlar, İngilizler arasında paylaşıldı.
07:01Burada Ermeni çeteciler saldırılara, faaliyetlere devam ediyor.
07:04Taşnak ve Hınçak terör örgütleri burada katliamlara devam ediyor.
07:08Ve biz diyoruz ki Anadolu direnişini Samsun'dan başlatacağız.
07:12Havza Genelgesi, Amasya Kongresi, Sivas Kongresi, Erzurum Kongresi gibi milli kongrelerle şu mesaj verildi özetle.
07:21Manda himaye kabul edilemez ve tam bağımsız Türkiye.
07:25Kuvayi Milliyet'in kurulması ve artık direniş çetelerinin bir araya getirilerek merkezi otoriteyle yönlendirilmesi.
07:33Aslında Kurtuluş Savaşı'nın Samsun'dan yani Adana'da yakılan meşale, Adana'da yakılan belki de küçük bir kıvılcım Samsun'da büyük bir meşaleye dönüşüyor.
07:42Dolayısıyla Adana'yı hiç gözden kaçırmamamız lazım.
07:45Çünkü Limon von Sanders, Alman general ünlü onun da anılarında bu geçiyor.
07:50Dolayısıyla Amasya'da, Samsun'da başlayan milli mücadele daha sonra 1919, hem kongreler ve daha sonraki savaşlarla beraber yani Sakarya Meydan Muhaberesi,
08:01büyük taarruz ve artık 9 Eylül'e giden süreçte düşmanın denize dökülmesiyle bu milli mücadelemiz sağlanmış oluyor.
08:08Tabi burada detaylar var. Burada tabi hep kronolojik olarak anlatıyorsunuz 22 Haziran'daki ön söz.
08:13Amasya genelgesi 23 Temmuz 1919'da Erzurum kongresi ve daha sonraki savaşlarda Sivas kongresi.
08:20Ama meclisimizin açılması belki bunların en önemli taçlandırılması.
08:24Biz diyoruz ki yenilmiş İstanbul hükümeti değiliz artık.
08:27Biz milli mücadeleyi yöneten Ankara hükümetiyiz ve Mustafa Kemal Paşa'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı seçilmesiyle beraber
08:35hem başkomutanlık hem de tabi ki meclis başkanlığı yetkisiyle işin siyasi yönünü hem askeri yönünü yönetecek
08:42tek merci tek otorite olarak bu mücadeleye devam ediyor.
08:45Ve işte burada kronolojik olarak yine görmüş olduğumuz gibi 30 Ağustos arkasından İzmir'de Yunan ordusunun denize dökülmesi ve Cumhuriyetimizin ilanı.
08:54Şimdi tabi zamanımız dar bunları tek tek anlatmak çok çok önemli ama şöyle ifade edeyim.
08:59Bir Mustafa Kemal Atatürk'ün Sakarya meydan muharebesi ve büyük taarruz sürecinde bütün yetkilileri üzerine alarak
09:07biliyorsunuz bir de çok ciddi muhalefet var Mustafa Kemal Paşa'ya yani bu savaş kazanılamayacak.
09:12İşte Sakarya o meşhur Sakarya meydan muharebesinde ve büyük taarruz sürecinde düşmanı yanıltmak üzere işte biliyorsunuz bir çay partisi düzenliyorum diyor.
09:20İşte şurada bir futbol müsabakası seyredeceğim diyor.
09:23Düşman hattını dikkatini dağıtıyor ama Mustafa Kemal Paşa aslında büyük taarruza hazırlanıyor.
09:27Yani Karloçya'dan beri 1699 hatta 2. Viyana kuşatmasındaki hezimetten beri geri çekilen Osmanlı Türkler Sakarya büyük taarruza beraber artık saldırıya geçiyor.
09:38Şimdi bu süreçte büyük bir hazırlık olduğunu bu süreçte özellikle İngiltere'nin büyük bir entelejans faaliyetiyle istihbarat faaliyetiyle
09:46Atatürk karşıtı Mustafa Kemal Paşa karşıtı grupları da tetikleyerek bu mücadeleyi engellemek istiyor.
09:53Peki biz 9 Eylül'de düşmanı denize döktükten sonra her şey bitti mi? Bitmedi. Bu sefer bir Lozan süreci başlıyor.
10:01Lozan Anlaşması Türkiye'nin önemli bir anlaşmadır Lozan Anlaşması ve hep şunu söylüyorum.
10:06Biliyorsun Lozan hezimettir deniyor. Lozan çok büyük bir zaferdir deniyor.
10:10Ben şunu savunuyorum Lozan kesinlikle bir hezimet değildir ama Lozan önemli bir kazanımdır.
10:15Zafer olarak niye nitelendiremiyorum?
10:17Bir Serf haritası var bir Lozan haritası var. Bugün kurduğum Misak-ı Milli Lozan Anlaşması sayesinde çok büyük başarıdır.
10:23Ama bizim hedeflediğimiz Mustafa Kemal Paşa'nın hedeflediği Misak-ı Milli dediğimiz Musul, Kerkük, Süleymaniye, Hatay daha sonra kazanıldı biliyorsunuz.
10:32Kıbrıs, 12 Adalar, Batı Trakya. Mustafa Kemal Paşa'nın hatta şöyle bir tarihi not düşeyim.
10:40Mustafa Kemal Paşa ABD Genel Kurmay Başkanı Mac Arthur'u 1930'lu yıllarda makamında kabul ediyor.
10:46Mac Arthur çok önemli bir isim ve Mustafa Kemal Paşa şunu söylüyor.
10:50Bu Türk Silahlı Kuvvetleri dergisine yer alan bir yazıdan ben bunu referans alıyorum.
10:54Ve diyor ki Paşam çok büyük bir zafer kazandınız. Kısaca söylüyorum. Bundan sonraki hedefiniz ne?
10:59Mustafa Kemal Paşa şunu söylüyor. Musul, Kerkük, Süleymaniye, Kıbrıs, 12 Adalar ve Batı Trakya'yı Misak-ı Milli sınırları içerisine dahil etmek diyor.
11:09Bakın Mustafa Kemal Paşa bununla yetinmiyor. Yani tamam devleti kurduk ama bizim hakkımız olan, bize ait olan topraklar var diyor.
11:18Belki konferatif, belki o anda içe bölünmediğiyle dışa toparlayıcı bir buradaki Irak, Suriye, bugün Türkiye'nin yaptığı gibi buradaki etki alanları oluşturarak,
11:27buradaki merkezi hükümetleri kendine bağlamak, kendisi Ankara merkezinde, Ankara'nın karargahına bağlamak üzere projeleri olduğunu görüyoruz Mustafa Kemal Paşa'nın.
11:36Belki Atatürk'ün ömrü vefa etseydi İkinci Dünya Savaşı'nda farklı bir tablo karşımıza çıkabilirdi.
11:41Bunların hepsi tabii ki tartışmalı ama şöyle toparlayabiliriz. Mustafa Kemal Atatürk'ün siyasette üç tane ülküsü var Burçak Hanım.
11:49Bir tanesi vahdeti milliye, milli birlik. İkincisi iradeyi milliye, milli irade. Üçüncüsü hakimiyeti milliye, milli hakimiyet.
11:57O zaman egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ve bugün biraz evvel ilk başta bizim TUSAŞ'ımızı ve Milli Eşit Havumu'muzu konuşurken,
12:05milli iradeye karşı darbelerle bizi çökertmeye çalışanlara karşı biz iradeyi milliyemizi 1923'ten hatta 1919'dan beri bu mücadeleyi veriyoruz.
12:17Dolayısıyla bu da bugünkü yaşadığımızda aynı zamanda bir kuruluş mücadelesi ve ikinci yüzyılın ilk senesine bu şekilde şahitlik etmekte
12:25bence Türkiye'nin artık ikinci yüzyılda daha güçlü, daha müreffeh ve daha siyaseten ağırlığını hissedildiği bir sürecin bence başlangıcı olacak.
12:33Öyle, adım adım bakıyoruz nasıl bugüne geldik, 101 yıl önce neler yaşandı. Bugün cumhuriyeti kutluyoruz, 101. yaşını kutluyoruz,
12:43konuşmayı da devam ediyoruz. Kısa da bir zamanımız kaldı Sayın Kaya. Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı dedik,
12:49tarih tarih haritamızdan da anlatmaya devam ediyoruz. Son soru olsun, cumhuriyetin olmazsa olmazını sorsam size.
12:57Cumhuriyetin olmazsa olmazı millet ve devlet, tabi ki. Cumhuriyet fazilettir ve Türk milletine bunu hak etmiştir.
13:04Bu Mustafa Kemal Atatürk'ün ifadesidir. Çünkü uygarlık ve medeniyet ama medeniyet tek dişi kalmış olan medeniyet değil,
13:10Türk medeniyeti, Türk töresi. Bizim kendimize ait bir medeniyetimiz var. Medeniyet batı demek değil, medeniyet Türk'lük demek,
13:15medeniyet Türk töresi demek. Ondan diyorum, bizim 10 bin yıllık derin bir tarihimiz var, bir töremiz var ve bu derin tarihimiz,
13:22bu derin Türk tarihimiz aslında geleceğimize de ışık tutuyor. Dolayısıyla devletimizi ayakta tutan milletimizdir, milletimizi ayakta tutan devletimizdir.
13:30Ebed müddet diyoruz ya ve ilk Türk Büyük İmparatorluk olarak adladığımız Hun İmparatorluğundan bugüne kadar,
13:3717. Büyük Türk Devleti tarihini hepsini beraber değerlendirerek bir tarih bakışı ortaya koymamız lazım.
13:44Ve Cumhuriyetimizin ilelebet payidar kalabilmesi ve bu gibi işte büyük projelerimizden daha büyük projeler, daha büyük başarılar ortaya koyabilmemiz için,
13:53işte o vahdeti vücut dediğimiz o milli birliğimizi koruyacak muhakkak bir anlayış ortaya koymak lazımdır.
14:00Ama her bayramımızda bir öncekinden daha büyük coşkuyla kutlamamız gerekiyor. Türklüğün bayramı kutlu olsun.
14:06Ne güzel söylediniz. Türklüğün bayramı kutlu olsun. Bize emanet bu Cumhuriyet.
14:11Biz Türkiye'nin çocuklarına emanet. Nasıl sahip çıkacağız Sayın Kaya?
14:15Bir kere çok okuyacağız Burçak Hanım. Ben akademisyenim diye bunu söylemiyorum. Şu kalem kılıçtan keskin.
14:21Bakın bu çok önemli. Kalem kılıçtan daha keskindir. Onların topundan, tüfeğinden daha keskindir.
14:26Daha çok okuyacağız, daha çok anlatacağız. Daha çok gelecek nesillerimize doğru tarihi anlatacağız.
14:32Ve bu okuma oranımız arttıkça, bu yazma oranımız arttıkça ve çok değerli hocalarımız da bu Türk tarihini doğru bir şekilde anlattıkça,
14:40işte o İngiltere Başbakanı Gladstone'un Türklere ait olduğu yere orta asrı isteklerini süpüreceğiz sözü de boşa çıkmış olacak.
14:47Hatta şöyle bir şey de söyleyeyim. 1830'larda American Board of Commissions diye çok önemli bir düşünce kuruluşu var ABD'de.
14:54Ve orada yayınlanan raporda, bakın çok önemli Burçak Hanım, buradaki raporda Anadolu'nun bölünmesi,
15:01Anadolu'nun hatta bir federatif yapıya doğru götürülmesi, yani Osmanlı sonrası hesaplanıyor.
15:07Ve Birleşik Türkiye Cumhuriyeti adı altında, bunu Graham Fuller biliyorsunuz çok önemli bir neyakondur, hala Türkiye aleyhine yazılar yazar,
15:14Michel Rubin gibi, Stephen Cook gibi, Birleşik Türkiye Cumhuriyeti fikrinin 1830'lardan geldiğini görüyoruz.
15:20Şimdi Graham Fuller diyor ki kitabında, Birleşik Türkiye Cumhuriyeti, peki bir şeyi birleştirmeniz için ne yapmanız lazım?
15:27Mantık olarak parçalamanız lazım. Önce Türkiye'ye bölünecek, sonra birleştirilecek.
15:32İşte bugün Türkiye'ye karşı merkezi Ankara hükümetinin baypas edilerek, bölgesel bir ademi merkeziyetçi yapıya doğru yumuşatılarak anlatılmak istenen sebeplerden biri bu.
15:44Dolayısıyla onların 1800'lerden başlayan o Anadolu hayalinin, Napolyon'un İstanbul hayalinin,
15:50Charlie Krusias'ın Katarina'nın ayaklarımı sıcak sularda yıkayacağım demesinin İstanbul hedefli olduğunu söyleyelim.
15:56Yani tek cümle şunu söylemiş Burçak Hanım, İstanbul ana hedeftir.
16:00Filistin'de, Gazze'de, Suriye'de, Irak'ta yapılanların tüm sebebi İstanbul'a yeniden bu düveli muazzamanın hakim olmasıdır.
16:08Biz İstanbul'a sahip çıktıkça evelallah ne Mescid-i Aksa ne Hicaz bir zaval gelir.
16:12O da cumhuriyetle mümkündür, cumhuriyetimize sahip çıkarak mümkündür.