Türkiye Cumhuriyeti 101 yaşında. 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilan edilmesiyle Türk milleti için yeni bir devir başladı. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim'i en büyük bayram olarak nitelendirdi. İşte CNN TÜRK Muhabiri Ümit Uzun'un hazırladığı Cumhuriyet'e giden yolun hikayesi...
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Jenerik müziği
00:15Uçurum kenarında yıkık bir ülke
00:19Tüm düşmanlarla kanlı bir uçmalar
00:23Yıllarda süren savaş
00:25Ondan sonra dışarıda ve dışarıda saygıyla tanılan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet
00:37Ve bunları başarmak için arasız derinler
00:43Jenerik müziği
00:51Herkes yakını görür, bazıları çok uzağı
00:54Herkes bugünü ve yarını düşünür, bazıları yıllar sonrasını
00:59Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ayak bastı
01:04Ve o gün kurtuluş ateşini yaktı
01:07İşgal altındaki bir ülkeyi bağımsızlık meşalesi altında topladı
01:11Zafer üstüne zafer kazandı
01:14Aklındaysa hep cumhuriyet vardı
01:17Bugün cumhuriyetimizin onuncu yılını doldurduğu en büyük bayramdır
01:27Kutlu olsun
01:29Bu anda büyük Türk milletinin bir terbiye olarak
01:34Bu kutlu güne kavuşmanın en derin sevinci ve heyecanı içindeyim
01:42Jenerik müziği
01:49Paşanın öyle anlaşılıyor ki
01:52Bu fikri ortaya atışı çok geç gibi görülürse de çok erkendir
01:59Yani benim düşündüğüm 2. Meşrutiyet ve 2. Abdülhamid'in hallinden sonraki
02:07Tahttan indirilmesinden sonraki kısa periyottu bu kanaat oldu
02:13Mustafa Kemal Paşa halkı ve orduyu bir araya getirdi
02:16Düzenli bir ordu oluşturdu
02:1823 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni kurdu
02:22Ve başkomutan olarak Kurtuluş Savaşı'nı bizzat yönetti
02:261922'de zafer kazanılmış, düşman orduları geldikleri gibi gitmişti
02:31Hareketin başındaki Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurucusu, ilk kurucu başkanı
02:39Dolayısıyla provizuar konvansiyonel hükümetin reisi
02:44Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk marşalı
02:48Yani Sakarya mağribesinde bu ünvanı kendisine o meclis verdi
02:53Gazi ünvanıyla birlikte
02:55Şeyde perçinlendi bu başkumandanlık beydan mağribesinde
03:00Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti milli egemenlik esasına dayanıyordu
03:101921 anayasasında hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir deniyordu
03:15Bu adı konulmamış bir cumhuriyet yönetimiydi
03:19O yüzden cumhuriyet fikri ortaya atıldığında sık konuşurlardı
03:24Yani birinci meşrutiyet, birinci cumhuriyet
03:29Bir istiklal mücadelesi döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin içindeki bazı kadrolar
03:38Hilafetçi, saltanatçı doğru ama bazıları artık cumhuriyeti tartışıyor
03:44Cumhuriyetin ilanının önündeki en büyük engel saltanattı
03:481 Kasım 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla bu engel aşıldı
03:53Osmanlı Padişahı hakikaten Avrupa'nın en pasif sadece törensel, seremonyal bir hükümdar tipi haline dönmüşken
04:03Vazgeçti, haklıydı çünkü iddia ettiler ki Triumvira bir diktatoryaya dönüştü
04:11Çok açık ve orada bu işin olmayacağını bu tarzla, bu zihniyetle, bu kafayla
04:18Cumhuriyet fikrini özlemiş ve benimsemişe görünüyor
04:29Milli mücadelenin zaferle sonuçlanmasında tarihi bir görev üstlenen birinci dönem meclis üyeleri yeni seçim kararı alarak dağıldı
04:36Yeni kurulan meclis Lozan Barış Antlaşması'nı onayladı
04:40Bu milli bağımsızlıktı
04:43Mudanya mütarekesiyle Lozan'ın yolu açıldı
04:46Lozan muahidesi bittikten sonra saltanat 22'de kendi kendine lav etmişti
04:54Vahdettin o fırsattan istifade İstanbul hükümeti Lozan'a çağrılmadı
05:02İtilaf devletleri istediler İngiltere falan
05:08Ankara hükümeti ayrı dedi temsilcimiz biziz bizim elimizde iktidar her şeyimiziz
05:141922'de padişah bazı olaylar üzerine artık kendini emniyette hissetmedi
05:22En başta sadrazamı damat Ferid'in kaçıp gitmesi falan
05:27Kendi de iltica etti ve bunu İngiltere hükümetinden istedi Malaya diye bir zırhlı ile gitti
05:35Kuvvetin kaydığını hisseder iktidarın başındakiler kan dökülmesin diye çekilirler
05:42Sultan da buna uydu son sultan ve tahttan çekildi
05:47Bitince cumhuriyetin yolu açık zaten
05:49Yeni Türk devletinin adı henüz konulmamıştı
05:52Şimdi siyasi rejime uygun devlet şeklini bulmak zorunlu hale gelmişti
05:57Sistem artık işlemez olmuştu
05:5925 Ekim 1923'de hükümet istifa etti
06:06Bazı bakanlıklar çok kötü yani hariciye bakanlığı, hariciye nezareti
06:15Çok Ankara'nın aleyhinde olmasa bile hiç umuru değil Ankara
06:20Ve İngiliz işgal kuvvetleri ile Harington'la çok iyi ilişkide
06:26Ve bütün herkese diyorlar ki kabine toplanıyor
06:29Bütün memuriyetlere tebliğ ediliyor bu bakanlıkların yüksek memurlarına
06:34Ve kabine kendini dağıtıyor toplanmıyor bir daha bitti
06:38Hadise bu
06:39Cumhuriyet adım adım geliyordu
06:4128 Ekim gecesi Mustafa Kemal Paşa Çankaya Köşkü'nde bir yemek düzenledi
06:46Aklında tek bir fikir vardı
06:48Kurtuluş savaşını kesin bir zaferle taçlandırmak
06:51Ve arkadaşlarına şöyle seslendi
06:54Efendiler yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz
06:59İstediğin cumhuriyet oluyor demiş yakın dostlarına
07:03Çünkü zaten daha Ankara'ya gelirken
07:06Kongoyalardan sonra not tutturuyor bunu
07:10Rejim cumhuriyettir diye
07:13Çok önemli bir şey bu
07:15Ve o akşam da dostlar arasında böyle bir şey geçiyor
07:20Ve pürüzsüz oradaki tartışma
07:23Ve pürüzsüz oradaki tartışma
07:26Meclisteki konuşma tarzı belli zaten
07:30Karşı çıkana fırsat verilmeyecek havası var
07:33Geliyor
07:34Ama burada çok büyük bir iç savaş büyük bir kavga
07:39Giyotinler kanlı bir inşaat yok yani
07:42Mustafa Kemal Paşa hükümet krizini anayasa değişikliğiyle çözecekti
07:46Formül ilk maddede yazılıydı
07:49Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir
07:53Anayasa değişikliği 158 üyenin 158 oyuyla kabul edildi
08:03Bütün milletvekilleri ayaktaydı
08:05Salon yaşasın cumhuriyet sesleriyle inledi
08:08Ve alkışlar arasında cumhuriyet ilan edildi
08:12Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın yıllardır aklında olan milli sır artık gerçekleşmişti
08:17Yurttaşlarım az zamanda çok ve büyük işler yaptık
08:23Bu işlerin en büyük temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyeti'dir
08:35Sırada cumhurbaşkanlığı seçimi vardı
08:37Gizli oylama yapıldı
08:39158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Paşa
08:43Yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi
08:46Kürsü'ye gelen Mustafa Kemal Paşa konuşmasını
08:49Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır sözüyle bitirdi
08:55Böylece Türk milletinin tarihinde yeni bir devrin kapıları açıldı
08:59Son veliat diyoruz biz ona
09:03Osman Ertuğrul Efendi'nin dediği şu
09:06Ailemiz için pek hoş olmayan bir olay Türkiye için hayırlı olmuştur
09:12Monarşi tanımış şeyi zaten Cumhuriyeti
09:15Bizzat Sultan Vahdettin'in son sultanı kızı Sabiha Sultan
09:20Aydın bir kişilikti Türkçesi falan çok iyiydi Avrupa ne bilir
09:25O Türklerin imparatorluğudur bu da Türklerin Cumhuriyeti dedi nokta
09:30Cumhuriyetin ilanı sonrası yurdun dört bir yanında 101 pare top atışı yapıldı
09:35Tüm ülke bu büyük zaferi bayram coşkusuyla kutladı
09:39Cumhuriyetin ilanı ile başlayan devrimler sayesinde
09:42Türk toplumuna çağdaş uygarlık yolu açıldı
09:50Türk milletinin karakteri yüksektir
09:54Türk milleti çalışkandır
09:57Türk milleti şekildir
10:01Çünkü Türk milleti birlik ve beraberlikle
10:06Çiftlikleri yenmesini bilmiştir
10:10Ve çünkü Türk milletinin hürmette olduğu teneffüsü ve medeniyet yolunda
10:17Elinde ve kafasında tutkulunaşarak müstahdelimdir
10:23Ne mutlu Türküm diyenler