Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhaba değerli izleyiciler, Cumhuriyet TV'ye hoş geldiniz.
00:12Bugünkü konuğum ekonomist Atilla Özkan ve kendisiyle Türkiye'de beklenen çok acayip
00:17bir rapor yayınlandı.
00:18Bu rapora göre Türkiye'de çok ciddi bir iflas patlaması yaşanacağı gösteriliyor.
00:24Tabii bunun yanında zombi şirketler konusu gündemdeki yerini koruyor.
00:28Ekonomiye dair bu başlıkları konuşmaya çalışacağız.
00:30Ardından da son olarak geçtiğimiz gün yayınlanan faiz kararı bununla alakalı
00:36kendisinin yorumlarını alacağım.
00:37Atilla Bey hoş geldiniz.
00:39Merhabalar Ömer Bey, hoş bulduk.
00:41Alliance Trade şöyle bir küresel iflas raporu yayınlamış.
00:46Ben hemen kısaca okuyayım sizlere.
00:48Rapora göre 2024 yılında küresel ticari iflaslarda %11 oranında keskin bir artış
00:54bekleniyor.
00:55Türkiye'de ise yüksek finansman maliyetleri ve ekonomik yavaşlama nedeniyle iflas oranının
01:00%20 artması bekleniyormuş.
01:02Şimdi bu iflas konusu son aylarda sıklıkla konuşuluyor.
01:07Büyük şiddet arasında dahi konuşulmaya başlandı.
01:09Sanayide kez aynı şekilde.
01:11Sizler de birçok iş insanıyla bir araya geliyorsunuz.
01:14Hem bu rapor özelinde hem de Türkiye'ye baktığımızda nasıl görüyorsunuz bu durumu?
01:18Yorumlarınızı alayım.
01:21Tabii şimdi konuyu biraz önceden almak zorundayız bu durumu incelerken.
01:26Çünkü ciddi bir paradigma değişikliği yaşıyor.
01:28Tüm dünya yaşıyor bunu.
01:29Biz de bu paradigmadan aslında biraz daha böyle kendimizi ayrıştıran politikaları
01:33da izledik.
01:34Şimdi pandemiden sonraki dünyada inanılmaz bir parasal genişleme gördük.
01:38Biz sadece Amerika tarafında bir 10 trilyon dolar civarı yine AB bölgesinde 10 trilyon
01:43euro civarı bir parasal genişleme sonrasında bütün piyasalarda ve ticarette şey açma
01:48oluştu zaten.
01:49Tabiri caizse ne iş yapsanız kar edebileceğiniz bir ortam oluşmaya başladı.
01:54O işte açıklanan devlet teşvikleri pandeminin zararlarından korunmak adına yapılan bazı
01:59hamlelerde de nasıl diyeyim kredi oranlarının çok uygun olması işte görece vadelerin
02:04uzun olması gibi sebepler.
02:06Küresel anlamda aslında bütün işletmelerin elini finansmanı erişimde ciddi anlamda
02:11kolaylaştırdı.
02:12Bu sürecin sonunda biz ayrıştık.
02:14Sadece buradan dünyanın geri kalanı 2022'nin başı gibi bir faiz arttırım sürecine
02:18girdi.
02:19Biz orada ayrışarak daha da böyle faizleri düşürüp iyice negatif faiz ortamını
02:23arttırdık.
02:24Şimdi gördüğümüz resim şu oluyor.
02:26Biz de bu nasıl diyeyim hatadan diyeyim işte Mehmet Şimşek ve ekibiyle dönmeye
02:31çalışıyoruz.
02:32Ortaya konulan tabloda bu dönemin standart bir çıktısıdır.
02:36Bu Ömer Bey yani bu inanılmaz yaparınca yoğun gerçekleşen parasal genişleme durumunda
02:41piyasada özellikle birazdan da konuşacağımız bu zombi şirketlerin sayısını arttırırsınız.
02:46Firmaların mali disiplinini de zayıflatırsınız.
02:49Çünkü burada bu politikalardan ne zaman dönüleceği işte dönüldüğünde nasıl bir
02:54patika izleneceği gibi konular kestirilemez.
02:57O tabiri caizse dönemin ruhuna kendini kaptıran şirketler bizim böyle nasıl diyeyim
03:02ideal sağlıklı diyeceğimiz bilaç orasyolarının çok üzerinde borçlanmalar yaparlar ki
03:07burada yatırıma çeviren vardır.
03:09O paranın yönetilmesi de ciddi bir konu.
03:12Şimdi bu dünyanın temel sorunu.
03:14Zaten AB tarafında biliyorsunuz da birkaç hafta öncesine kadar bu ilk faiz indirimine
03:19kadar ciddi bir resesyon paniği vardı.
03:21Çin şu ana keza aynı şekilde yıllardır koruduğu büyüme oranının çok altında
03:25o büyüme rakamları tekrar yakalamak için ciddi devlet tarafıyla bir nasıl diyeyim
03:30özel sektör ve devlet diyebileceğimiz ayrımda bir teşvik pazarlığı sürekli masada.
03:36Türkiye tarafına geldiğimizde ise işler ciddi anlamda farklılaşıyor.
03:39Detaylarını da konuşuruz birazdan ama hikayenin özünde bizim resesyon korkusuna yönelik
03:46bir faiz indirim sürecine giriyor olmamız var dünyanın genelinde.
03:54İşin aslındaki temel hikaye bu yüksek tansiyon döneminden bu parasal bolluk döneminden
03:59normalleşmeye giderken arada birilerinin eleniyor olması aslında.
04:04Günün sonunda net olarak karşılaştığımız tabloda Türkiye'de hakikaten bu rapora
04:08göre bahsedildiği gibi büyük iflas dalgalarının bekliyor musunuz siz böyle bir şey?
04:14Bekliyorum.
04:15Demin de işte konuştuğumuz gibi zaten bu sürecin normal bir çıktısıdır ve biz
04:19bu süreci dünyaya göre çok çok kötü yönettik.
04:22Yani biraz Türkiye özelinden bahsetmek gerekirse dediğim gibi dünya faiz arttırım
04:26sürecine girdiğinde biz orada indirimleri sertleştirmeye devam ettik.
04:31Hani her ne kadar resmi rakamlarda bunu göremezsek bile yüzlerin üzerinde bir negatif
04:36faiz ortamı oluştu ülkede ve burada ciddi anlamda verimlilik problemi yaşayan finans
04:41disiplinini oturtamamış onlarca hem yeni işletmeyle karşılaştık hem mevcut işletmelerin
04:46bu disiplinlerini kaybettiğini gördük.
04:48Şimdi faiz arttırım sürecinde de notlarımı da almıştım yayından önce bizim en büyük
04:53problemimiz şu oldu.
04:54Bir halkla maliye yönetimi ya da ekonomi yönetimi arasında bir şey olmuyor.
05:00İş birliği ya da fikir birliği sağlanamıyor.
05:02Şu anda bunun çok haklı sebepleri var.
05:04Halka yansıyan tarafıyla alakalı ikincisi Merkez Bankası politikalarıyla maliye
05:09politikaları bir türlü uyum sağlayamıyor.
05:11Bunun sonucunda karşımıza çıkan tablo şu sanayi tarafında çok ciddi yavaşlama varken
05:16orada enflasyon kısmen kontrol altına alınabilmişken hizmet tarafında hem enflasyon yapışkanlığı
05:21sürüyor hem verimsizlik problemi devam ediyor hem de nasıl diyeyim bu ekonominin
05:27yarınına dair güven bir türlü tesis edilemiyor.
05:30Bunlara baktığımızda açıklanan rakamların eğimsel kalma ihtimali bile söz konusu
05:34onu rahatlıkla aynı fikirdeyim diyebilirim.
05:36Gerçi biraz önce şey yaptınız kısa bir bahsettiniz.
05:40Şimdi zombi şirketler faktörü de var burada.
05:43Onunla ilgili de hemen bir rapor okuyayım.
05:46IMF şöyle bir rapor yayınlamıştı.
05:49Geçtiğimiz yıl yanlış hatırlamıyorsam.
05:51Dünyada zombi şirket sayısında Türkiye'nin ilk sırada olduğunu söylemişti.
05:56Yani böyle bir grafik yayınlandı ve bir sırada Türkiye var zombi şirket sayısında.
06:02Tabii bu iflaslarla beraber de değerlendirdiğimizde manalı bir zemine oturuyor mu sizce?
06:08Kesinlikle oturuyor.
06:10Zaten ekonominin zor dönemlerinde aslında böyle başarılı şirketlerle başarısız şirketler çok kolay elimine olabiliyorlar.
06:20Piyasanın getirdiği standart bir dinamik bu.
06:22Ki bunun başında da parayı yönetebilme becerisi vardır.
06:25Yani hani yaptıkları iş bir kenara dursun.
06:27En kritik nokta bu dönemlerde parayı ve borçluluğu zamana göre yönetebilme becerisi çıkar.
06:33Zaten zombi şirket dediğimizin özelinde o var.
06:35Zombi şirketi çok kısaca tanımını yapacaksak bir türlü sağlıklı bir verimlilik üretemeyen,
06:41sağlıklı bir kar marjı üretemeyen ve devamlılığını sürdürmek için dış kaynaklara ihtiyaç duyan şirket diye tanımlayabiliriz çok kısaca.
06:48Türkiye, Pakistan, Afganistan'ı falan aynı likte kabul etmeyeceksek çok yukarıdaki sıralarda yer alır burada.
06:55Bunun tabii birkaç sebebi var Ömer Bey.
06:57Bizim resmi rakamlarımızda, bunu nasıl diyeyim, ülkenin maalesef kronik bir sorunu bu.
07:03Vergiden kaçmak için değil, kaçınmak için değil, resmi rakamlarla nasıl diyeyim ki,
07:09fiili rakamlar arasında bariz bir fark var.
07:11Önce bundan bahsetmek lazım.
07:13Çünkü bunu göz ardı ettiğimizde analizlerin de çok sağlıklı olma ihtimali yok.
07:17Kayıt dışılık çok çok yüksek Türkiye'de.
07:19İkincisi bizim yine coğrafyamızda özellikle COVID düzeyinde şey vardır,
07:24böyle şirketlerin tüzel kişiliği göz ardı edilir.
07:28Yani şirket yönetilirken elde edilen karlar böyle akçe olarak düşünülmez doğrudan patronun şahsi servetine transfer edilir.
07:35Bu zaten şirketlere ekstra zayıf kılmaya başlıyor.
07:38Genel hakim kültür de Türkiye'de böyle özellikle orta seviyedeki ticaretle borçla gemiyi yüzdürme üzerine devam eder.
07:44Yani öz kaynak olsa da olmasa da bu şekilde devam eder.
07:47Şimdi kredi faizlerinin %70'lere kadar çıktığı bir piyasada,
07:51siz bu şirketlere üstüne bir verimsizlik faktörünü ekleyin, rekabet avantajındaki o başarısızlıkları vesaire eklediğinizde,
07:59zaten bu kadar yüksek sayıdaki zombilerin çok büyük bir kısmı zaten batacak.
08:03Yani bu şirketleri bile biz batacak potasında değerlendirsek o bahsettiğiniz oranlara çıkmamız çok mümkün yani.
08:09Onu rahatlıkla söyleyebilirim.
08:11Bir de burada tabii farklı bir şekil daha var.
08:15Şimdi bir zombi şirket, evet zarar ettiğinin, karlılık durumunun vesaire farkında olmayan ve bir şekilde bankaların destekleriyle vesaire,
08:25hatta devletin verdiği teşviklerle hayatını, ticari hayatını devam ettiren şirketler.
08:31Bir diğer tarafta da geçtiğimiz tarihlerde haberlere de defalarca yansıyan farklı bir tip zombi şirketi var.
08:39Yani bu şirketler kuruluyor, çeşitli mafyatik grupların elinde olan şirketler,
08:45işte çeşitli bankalar aracılığıyla, çeşitli banka, şube müdürleri vesaire, bölge müdürleri aracılığıyla
08:51bu şirketlere hakkının çok çok üzerinde, çok ciddi rakamlarda batık krediler veriliyor.
08:58Ve bu şekilde bir vurgun tabiri caizse bir vurgun sistemi oturtuluyor.
09:04Şimdi bir de böyle bir taraf var, işin böyle bir tarafı da var.
09:07Bilmiyorum burayı nasıl görürsünüz?
09:09Burası çok çok büyük bir problem aslında.
09:13Şimdi buradaki en büyük problemi söyleyeyim ben size, bunun ne oranda gerçekleştiğini bilmiyor olmamız zaten.
09:20Bu haberler açıklanmasaydı biz onu da bilmiyor olacaktık.
09:24Şimdi normalde bir bankanın bir şirkete ufak da olsa kredi verebilmesi için
09:28ya bir bilanço dönemi görmesi lazım ya da arkasında geçmişten gelen bir holdingin uzantısı olduğunu ispatlaması gerekiyor.
09:35Yani bankadan tüzel kişilik adına kredi çekmek için finansal veriyle sizin öz kaynak sağlamlığınız
09:40ya da finansal rasyolarınızın credible olduğunu ispatlamanız gerekiyor.
09:44Şimdi bu bahsettiğiniz örneği ben de okumuştum hatta konuşmuştuk sizinle daha önce.
09:49Öyle büyük bir problem ki bu.
09:51Yani bu kamu kaynaklarının birkaç kişinin görevini kötüye kullanmasıyla resmen suç finansmanına kullanılması anlamına geliyor.
09:59Dediğim gibi olay nevi itibariyle zaten çok sansasyonel.
10:03İşin daha üzücü kısmı bizim bunun ne oranda gerçekleştiğini bilmiyor olmamız.
10:07Belki hani bin katı miktarlarda böyle bir şey var.
10:10Belki işte birkaç tane bunun gibi münferit örnek var.
10:13Ama içinde bulunduğumuz ekonomik güven ve açıklanan verileri olan inancı göz önünde bulundurduğunuzda
10:19insanların aklına çok daha oluksuz senaryolar geliyor.
10:22Bunlar zaten genel ekonomik akış içerisindeki kanser hücreleri diyebileceğimiz yapılar.
10:28Zaten zor bir dönemden geçiyoruz.
10:30Hani bakmayın hani şey diyoruz şirketler elimine oluyor diyoruz.
10:33Ama başarılı şirketlerin de çok ciddi kayıplar vererek geçtiği bir süreçten bahsediyoruz.
10:38Yani %70 kredi maliyeti böyle herkesin kolay katlanabileceği oranlar değil.
10:43Yani talep düşüyor bunun yanında işte ihracatta bile avantajını kaybetmiş bir sanayi kesiminden bahsediyoruz.
10:49Tüm bu beleşenlerin yanında bir de böyle şeylerin yaşanıyor olması bu işin psikolojik boyutunda da çok ciddi zarar veriyor aslında.
10:57Hem ekonomik programına hem ekonomiyi yöneten idareye hem de nasıl dediğim tabiri caizsel bir sebbete toplayacaksak
11:04ülkenin yarınına dair olan ümitleri ciddi anlamda seyrediliyor.
11:07Bu çok çok kritik bir nokta yani.
11:09Evet tabii bir de geçtiğimiz günlerde yayınlanan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası politika faiz oranı var.
11:18%50 de sabit tutuldu.
11:21Tabii bu en son Mart ayında %50'ye yükselmişti.
11:25Onun ardından her kararda sabit bırakıldı politika faizi.
11:29Bununla ilgili beklentiniz nedir?
11:31Yakın dönemde sizce bir faiz indirimi kararı alınacak mı?
11:35En azından 2025'e kadar olan dönemde diyeyim.
11:38Tamam orada senaryoları konuşmak durumundayız maalesef.
11:42İşin özünü de çok kısa anlatmaya çalışayım.
11:45O Mart'ta yapılan arttırım aslında çok güzel bir mesajdı piyasa için.
11:49Hani o gün de konuşmuştuk yine yayınlarda.
11:52Bir kararlılık göstergesiydi.
11:54Tam bu seçim arefesine denk geliyordu.
11:56Seçimden sonra her programdan vazgeçileceği düşüncesini ortadan kaldıran bir hamle olmuştu.
12:01Geçtiğimiz aylarda da piyasanın beklentisi şuraya evrildi Ömer Bey.
12:05Eylül enflasyonunu gördükten sonra biz enflasyonda düşüş trendine girdiğimizden emin olacağız tabiri caizse.
12:13Bundan sonrasında ise piyasanın artık daraldığı finansman noktasındaki darlığını gidermek için.
12:19Kasım ve Aralık'ta en azından 250'şer basbonluk bir faiz indirimi beklentisi vardı.
12:23Kaldı ki Merkez Bankası zaten bir önceki ay yaptığı karar metnindeki değişiklikle.
12:29Bunun hani sinyali olarak algılanabilecek bir şeyi piyasaya çıtlatmıştı diyebiliriz aslında.
12:34Ama Eylül enflasyonu beklenenin çok üzerinde geldiği için.
12:38Dün açıklanan faiz kararının karar metnine baktığımızda o tarafta böyle yarı şahin yarı güvercin diyebileceğimiz bir şey görüyoruz.
12:45Benim oradan anladığım şu Merkez Bankası faiz indirmek istiyor.
12:48Ama bunu yanlış bir zamanda yapma kaygısını ve bu enflasyonun düşüş trendinde olduğuna dair belirli bir resim görememesini de çok net vurguluyor.
13:01Zaten en büyük mesaj dünki metinde belirsizlik mesajıydı.
13:04Yani enflasyon düştüğünden tam olarak emin olamıyoruz mesajıydı.
13:07O metinden çıkarabileceğimiz bir diğer anlamda düştüğünden emin olursak da faiz indirmine başlayacağız mesajı.
13:13Çünkü ülkede bir şey sorunu var.
13:16Ciddi anlamda artık adına stakpülasyon değil, resesyon değil, terimlerin de çok bir önemi kalmadı Türkiye'de.
13:21Sanayi kesimi çok çok zor durumda şu an.
13:24Hani bu zombilerden de bahsetmiyorum.
13:27Artık ihracat yapan, daha böyle yatırımla işlerini yürütmeye çalışan piyasa durma noktasına geldi.
13:32Ve burada en büyük problem bu şirketlerin tekrar harekete geçmeleri çok yüksek maliyetlere patlıyor.
13:38Yani bir sanayi firmasının bir müşteri kaybetmesi için, kaybettiği müşteriyi geri kazanması için çok ciddi efor vermesi gerekiyor.
13:45Yani bunun çok teknik detayları var oralara girmeyeceğim.
13:48Buradan ötürü oluşan bir faiz indirim baskısı var.
13:51Sürecin hiçbir aşamasında Merkez Bankası'na destek olmamış bir maliye politikası var.
13:57Maliye politikasının faturası da Merkez Bankası'na çıktığı için artık benim okuduğum 2025 içerisinde aralıkta tek bir indirim de olsa bir indirim yapma isteği var gibi geliyor bana.
14:08Ama Eylül enflasyonundan kaynaklanan belirsizlik devam ettiği sürece bu konuda da kesin konuşmak çok mümkün değil.
14:15Belki Ekim'de beklenen enflasyon veya beklenen bir tık alta enflasyon gelirse o zaman aralık için neredeyse kesin gözüyle bakabilirim ben kendi adıma.
14:25Tabi burada anladığım kadarıyla büyük bir problem yaşanıyor bir ikilik.
14:29İndirsek ayrı dert, sabit tutsak ayrı dert gibi bir sorun var sanıyorum.
14:34Atilla Bey teşekkür ediyorum ama son olarak biliyorsunuz ben yaptığım hemen hemen her ekonomi programında yıl sonu dolar beklentisini soruyorum konuklarıma.
14:44Size de daha önce sormuştum.
14:46Bunu sorma sebebim şu yıl sonu yaklaştıkça revize yapıyor musunuz siz de onu öğrenmek.
14:51Sizin bir beklentiniz var mı şu an için yıl sonu dolar beklentinizi?
14:55Şu an için aslında merkezin hedefinden çok farklı bir hedefim yok.
14:59O tarafta şeyi düşünüyorum.
15:01Merkez Bankası hedefini tutturmak için gerekli rezerve sahip.
15:04Yani piyasayı da zaten nasıl diyeyim en başından beri zaten bu şekilde koordine ediyorlar.
15:10Daha önce bu Mehmet Şimşek'in istifa haberine dayalı bir şey olmuştu hatırlarsanız.
15:14Ciddi bir alım baskısı oluşmuştu.
15:16Bir haftada 8 milyar dolar civarı bir parayı yakarak dolar TL paratesinde hedefe ulaşmanın ne kadar önemli olduğunu piyasaya mesajını da verdiler.
15:25Ama bu sağlıklı bir yöntem mi?
15:27Sürekli dolar yakarak sürekli rezerve iterek dolara müdahale edip bir şekilde sabit tutmak sağlıklı mı sizce?
15:37Ehvenişer diyebileceğimiz bir hareket şu an için.
15:40Tabii ki sağlıklı değil. İsteriz ki piyasa kendi dengesini kendi bulsun ama o kadar çarpık bir sistemi düzeltmeye çalışıyorlar ki şu anda.
15:48Ve bunu yaparken sadece bütün yük Merkez Bankası'nın üzerine kaldığı için.
15:52Başka bir yayında da şeyi de konuşabiliriz.
15:54Tüm bu süreçte maliye politikalarındaki hataları da ayrıca bir işleyebiliriz.
15:59Mecbur kalıyorlar aslında.
16:01Çünkü bu ülkenin bir kur şoku travması var.
16:03Yani kurun bugün bir günde 36'ya 37'ye gittiğini gören hem sanayi kesimi hem ticari kesimi hem hane halkı bir hafta içerisinde o panik alımlarıyla 45-50'lere götürme potansiyeli var.
16:15Aslında onu yapmak zorundalardı diyebiliyorum.
16:18Gerekli miydi? O tevatürler o dedikodular dolaşmasaydı keşke gerek olmasaydı böyle bir şey diyebiliyoruz.
16:24Ama tabiri caizse hani oradaki korkunun başını küçükken ezmek için gerekli bir hamleydi diyebilirim ben kendi adıma.
16:33Atile Bey çok teşekkür ediyorum verdiğiniz kıymetli bilgiler için.
16:36Tabii bu yıl anladığım kadarıyla sizin de anlattıklarınızı anladığım kadarıyla 2025 yılında eğer bir şeyler değişmezse en azından Türkiye'deki şirketleri büyük sorunlar bekliyor.
16:48Yani şu ana kadar yaşadıkları sorunlara ek olarak farklı büyük sorunlarla da karşılaşacaklar gibi görünüyor.
16:54Umarız bir şeyler değişir, umarız bir şeyler daha doğru gider diyelim programımızı böyle kapatalım.
17:00Tekrardan teşekkür ediyorum ağzınıza sağlık.
17:02Rica ederim ben teşekkür ederim.
17:04Değerli izleyiciler bugün enflasyonu aslında biraz konuştuk.
17:09Küresel iflas raporunu ve IMF'nin zor bir şirketlerle ilgili raporunu konuştuk.
17:14Ekonomist Atilla Özkan bizlere bunları yorumladı.
17:18Önümüzdeki günlere dair neler yaşanabilir bunlarla ilgili bilgiler aktarmış oldu.
17:22Bir sonraki yayında yine görüşmek üzere diyelim.
17:24Hoşçakalın.