"Ciddi İşsizlik ve İflaslar Geliyor" İktisatçı Bayram Başaran uyardı!
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhaba değerli izleyiciler, Cumhuriyet TV'ye hoş geldiniz.
00:11Bugün İktisatçı Bayram Başaran'la beraberiz ve kendisine küresel piyasalarda oluşan
00:18bu dalgalanmayı soracağım.
00:20Türkiye'de yaşanacak, daha doğrusu içinden geçmekte olduğumuz bir ekonomik kriz var.
00:24Bunun önümüzdeki dönemlerde nereye evrileceği ile ilgili fikirlerini alacağım.
00:28Öncelikle hoş geldin Bayram Bey.
00:30Hoş bulduk Can Bey.
00:32Şununla başlamak istiyorum.
00:36Küresel piyasalarda Amerikan borsaları, Türkiye borsası ve dünyanın birçok farklı bölgelerindeki borsalarda,
00:42hatta MTA piyasalarında, kripto paralarda geçtiğimiz günlerde çok ciddi düşüşler yaşandı.
00:48Dün bir miktar bu toparlandığı gibi bir görüntü oluştu.
00:52Fakat hala bir endişe devam ediyor, sürüyor.
00:56Ne yapacağı ile ilgili fikirler, analizler var.
01:00Nasıl görüyorsunuz bu tabloyu, neden böyle bir hareket yaşandı sizce?
01:04Şimdi Can Bey, yaklaşık 30 senedir bütün piyasalarda çok ciddi stres var.
01:12Bu stresin dozu da giderek artıyor, birileri de arttırıyor stresi.
01:16Bunu neye bakacaksınız?
01:18Geleceğe yönelik yapılan yatırımlara bakmanız lazım.
01:24Milton Friedman'ın sözleri var bununla ilgili, ünlü iktisatçı Keynes'in var.
01:30Şu an dünya piyasaları gerçekten bir kumara dönmüş durumda.
01:34Finansal piyasalar özellikle kumara dönmüş durumda.
01:37Bu çok ciddi sıkıntı.
01:38Şimdi bunun gerçekleşmesi için, geleceğe yönelik yapılan yatırımlar gerçekleşmesi için,
01:42bazı rakamlar oluşması lazım.
01:44Mesela şöyle örnek vereyim, değişik bir bakış açısıyla.
01:47Yılbaşında dünyanın en ünlü yatırım bankaları, dünyada birçok devleti finanse eden yatırım bankaları altın için ne fiyat veriyordu?
01:573400 dolar yıl sonu için diyorlardı.
02:003000'e 3400 dolar arası olur.
02:02Altın o zaman kaç paraydı?
02:051000'li rakamlardaydı.
02:08Şimdi ne oldu?
02:102450, 1700, 1800 dolar seviyesinin altının olsun.
02:14Şimdi ne oldu?
02:172500 dolara doğru gitmeye başladık.
02:20Zaman zaman 2500 doları geçiyor.
02:22Mesela adamlar istediği rakama doğru altının olsun gidiyor.
02:26Dolayısıyla şimdi 3400 dolar için adam vadeli kontrat yaptıysa, bunun gerçekleşmesi lazım.
02:36Şöyle düşünün, altın için 3 aylık, 6 aylık, 9 aylık, 2 yıllık satın alma kontratları var.
02:43Bu altında da petrol piyasalarında da ve benzer evtiya piyasalarında da geleceğe yönelik yapılan küçük işlemler var.
02:51Bu işlemleri iyi takip etmek lazım, geleceği okumak için.
02:54Kimler ne yapıyor diye iyi bakmak lazım.
02:57Şimdi petroller olarak da daha rahat anlaşılıyor olsun diye,
03:01mesela 5-5,5 trilyon dolarlık dünya petrol ticareti var, real gerçekleşmiş, gemilere yüklenip giden.
03:07Ama 50 trilyon dolardan fazla vadeli işlemler yapılıyor.
03:13Şimdi 50 trilyon mu büyük, 5 trilyon mu büyük?
03:15Piyasayı 50 trilyon mu belirler, 5 trilyon mu belirler?
03:19Buna iyi bakmak lazım, tamam mı?
03:22Bunlar çok önemli şeyler.
03:23İki, bundan gerçekleşmesi için bir sürü siyasal etken de gerekiyor.
03:28İşte Orta Doğu Kıyısı savaş, Ukrayna'daki savaş, birçok ülkede bazı çatışmalar, içsel çatışmalar, terör yaratılması.
03:35Hepsi bunlar, bu işin bir parçası.
03:38Özeti bu.
03:39Dolayısıyla uzun süreden beri dünyayı ekonomik ve siyasal stres altına sokup fiyatların yukarı doğru gitmesi isteniyor.
03:47İnsanların doğruları görmesi istenmiyor.
03:50Şu anda yaşanan bu.
03:52Orta Doğu'da çok ciddi bir savaş var, değil mi şu an?
03:54Çok ciddi bir stres var.
03:56İşte Lübnan'a saldırdı İsrail, Yemen'e saldırdı İsrail, Suriye'ye vurdu İsrail.
04:00Şimdi dönüyor İran'a, operasyon çökeği İsrail, Filistin'e darmadağın etti İsrail.
04:06Buradaki aktörler kim?
04:07Baktığınız zaman yine bu işi besleyen aktörler.
04:12Birisi gidiyor, İsrail'e füzeler fırlatıyor.
04:15İsrail de gidiyor, o ülkeyi işgal ediyor.
04:17Peki füzeyi fırlatan o ülkenin işgal edileceğini bilmiyor muydu?
04:21Belki biliyor.
04:23Aynı şey Ukrayna'da yaşanıyor.
04:25Ukrayna'daki, Ukrayna devletinin başındaki kişi.
04:28Eğer NATO'ya girmeye kesin karar verirse, kesin müracaat yaparsa, Rusya'nın tepesine bineceğini bilmiyor mu?
04:34Biliyor.
04:35Rusya diyor ki ona, girme, ben sana dünya petrol piyasasının yarı fiyatına petrol vereyim, yarı fiyatına da gaz vereyim diyor.
04:42Peki sen buna rağmen niye gidiyorsun?
04:44Rusya da tepene bineceğini biliyorsun, yüzde milyon binecek.
04:48E niye yapıyorsun bunu?
04:51Ha demek ki bir takım parasal oyunlara ortam açılması lazım, siyasi oyunlara ortam açılması lazım.
04:58Şimdi bu nedenden dolayı yapılıyor.
05:00Şimdi bu durumda stresin dozu şu an giderek artıyor.
05:03Dünyadaki ekonomik krizler de aynı sebepten.
05:06Şimdi Amerika Birleşik Devletleri'ne bakın.
05:08Amerika Birleşik Devletleri'nde neden enflasyon yükseliyor?
05:12Tek sebep tüketici mi?
05:14Ya da Amerikan Federal Merkez Bankası'nın başarısız olması mı?
05:18Değil.
05:20Bakın orada senato sürekli Amerikan yönetiminin bütçesini kısmaya çalışıyor.
05:27Orada da devlet çok büyük paralar harcıyor, çok büyük borçlanıyor.
05:30Borçlanmanın karşılığında bir dönem sonra Amerika tahvil satmakta, bu faizlerle tahvil satmakta zorlanacak.
05:38Niye?
05:39Çin elindeki üç trilyon dolarlık tahvili sattı.
05:42Altı yüz altı yüz seksen beş milyar dolar tahvil kaldı.
05:45Üç trilyon dolar da artık ben bir Amerikan devletini finans etmeyeceğim diyor.
05:49Benzer bir operasyonu diğer ülkeler de yapmaya başladı.
05:52Rusya da yapmaya başladı.
05:53Hindistan'da Rusya zaten satmıştı.
05:55Japon yapacak şimdi.
05:56Hindistan yapıyor.
05:57Şimdi bunlar çok ciddi işler.
06:00Çünkü Amerika cihara açıkla beslenip bunu dışarıdan aldığı ucuz fonlarla finans eden bir devletti.
06:10Şimdi bu tersine dönmeye başlayınca iş zorlamaya başladı.
06:13O zaman ne oldu?
06:14Amerika enflasyonu düşüremeye başladı.
06:17Çünkü devlet hala orada.
06:19Siyasal kriz yaratmak için.
06:21Silah sanayi inanılmaz destekliyor.
06:23Çok büyük paralar veriyor.
06:25Şimdi bunu bir şekilde Amerikan halka yansımasında enflasyonlu olacak.
06:30Kısa vadede enflasyonun düşmesi mümkün değil.
06:32Bu devleti neye sokacak?
06:34Resesyona sokacak.
06:35Evet bir resesyon şeyi de var zaten.
06:38Almanya'nın resesyona girdiği iddiası var.
06:41Amerika Birleşik Devletleri'nin arasında resesyona girdiği iddiası var.
06:44Daha önce bunu konuştuk.
06:47Yılbaşına önce girdiği iki dönem üst üste Almanya küçüldü.
06:51Ama enflasyonu artarken küçüldü.
06:54İki dönem üst üste.
06:56Enflasyon yükseliyor ama ekonomi daralıyor.
06:59Buna hep açıklandı zaten.
07:00Almanya kabul etmeyi önlemedi kabul etti.
07:03Ama Avrupa genelinde 3.2-3.3 aralığında bir enflasyon var.
07:09Bu kadar faiz artışın olmasına rağmen düşüyor mu?
07:12Düşmüyor abi.
07:13Kemikleşiyor.
07:14Anlatabiliyor muyum?
07:15Neden?
07:16Avrupa şimdi savunma sanayiine inanılmaz para harcamaya başladı.
07:19Bugüne kadar yapmıyordu.
07:20Şimdi çok büyük para harcamaya başladı.
07:23Bir müthiş bir parasızlık geliştirme var.
07:25Şimdi yüksek faizi.
07:27Şu sıkıntı var.
07:28Yüksek faizi kısa vadeli bir başının ağrısını yedirmek için içtiğin bir ilaca benzer.
07:34Yüksek faizi 2-3 ay yükseltirsin.
07:37Ama o sırada sen o yüksek faizler neden olan ya da yüksek enflasyon neden olan ortamındaki
07:43nebetleri ortadan kaldırırsın.
07:46Yani yapısal reformları yaparsın.
07:49E sen buna hiçbirini yapmadın.
07:51Ama faizi yüksek tuttun.
07:52O faiz gelecek sana iki kat enflasyon dayayacak.
07:55Niye?
07:56E çünkü Türkiye'den örnek verelim bizden.
07:58100 liralık bir fonun var.
08:02Götürüp bankaya verdin.
08:04Senin parasal geliştiren 50 lira oldu.
08:07Bu 50 liranın yaratacağı talep ve enflasyon var.
08:11Anlatabiliyor muyum?
08:133 aylık yapmak başka bir şey.
08:15Uzun vadeli yapmak başka bir şey.
08:17Biz söylediğimiz, bizi iktisatçılar söyledi.
08:192-3 ay faizi merkez bankası şok oluyor.
08:21Yükseltsin.
08:22Narkozu versin hastaya.
08:24Hasta stabil hale gelsin.
08:26O sırada hastayı tedavi edin.
08:28Ama siz yapmıyorsunuz ki hastayı tedavi etmeye yanaşmıyorsunuz.
08:30Hale dönsene talep enflasyonu.
08:32Hayır, Türkiye'deki enflasyon, talep enflasyonu değil.
08:34Niye değil?
08:36Merkez Bankası'nın dün yaptığı açıklama çok önemli.
08:40Ne dedi Merkez Bankası?
08:42Yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar ekonomiye, enflasyona sebep oluyor dedi.
08:48Yönetilen ve yönlendiren fiyatlar.
08:50Yönetilen fiyat ve yönlendiren fiyat, Ankara'nın belirlediği, Hazine'nin belirlediği fiyatlar.
08:57Sıkıntı oradan kaynaklanıyor.
08:59Doğrusu bu zaten.
09:01Hazine, Türkiye Cumhuriyeti hazinesi, harcamasının kısması gerekiyor.
09:07Başka enflasyondan çıkışın yolu yok Türkiye'de.
09:09Kimseye yalan söylemesin.
09:11Çünkü enflasyonun iki tane sebebi olabilir.
09:13Ya maliyetler şişer, kurdan gelmiştir.
09:15Kurdan geliyor mu? Yok.
09:16Kurum zaten bastım duruyor.
09:18Kurdan gelmiyor.
09:19İtalya'da yavaşlattım, tamam.
09:21Yüksek talep olur.
09:23Yüksek talep var mı? Yok.
09:25Çünkü insan cebinde son kuruşa kadar aldım.
09:27Artık yıldızıf karnını doyuracak kadar insanlar para kazanabiliyor.
09:31Hatta bir kısmı kazanamıyor.
09:33Talepten de enflasyon gelmiyor.
09:35Zaten bunu nerede görüyorsun?
09:36Türkiye'de hiç yüce yollarından görüyorsun.
09:38Adet mal satıcı düşmüş.
09:40Eskiden dokuz ekmek alırken insanlar, şimdi altı ekmek alıyor, yedi ekmek alabiliyor.
09:45Düşmüş.
09:46Talepten de gelmiyor.
09:48Peki nereden geliyor enflasyon hala?
09:50Ankara'nın geçmişte yaptığı harcamaların bedelini şimdi ödemeye başladık.
09:54Bunun da para lazım.
09:56Bu para için de en kolay para toplama yöntemine sürekli vergileri artıramayacağına göre enflasyon.
10:03Evet.
10:05100 liralık maldan 20 lira vergi alacağına 200 liralık maldan 40 lira vergeliyorsun.
10:11Dolayısıyla vergi iki katına çıkmış oluyor.
10:13Neyle? Enflasyonu kazandığın için. Bu kadar basit.
10:15Burada Mehmet Şimşek'in açıklamaları nasıl alıyorsun?
10:21Sürekli enflasyonu yeneceğiz şeklinde açıklamalar yapıyor ama yapılan politikalar sizin anlattığınızdan anladığım kadarıyla bunun tam tersini gösteriyor.
10:30Peki şöyle yapalım.
10:32Sayın Mehmet Şimşek ne zaman iktidara geldi?
10:35Yaklaşık 14-15 ay önce değil mi?
10:39Geçen sene Haziran'da geldi.
10:42Mayıs'ta geldi. Doğru mu?
10:44Evet.
10:45Geldiği zaman enflasyon kaçtı?
10:4738-39'du değil mi?
10:49Hatırlayın.
10:51Şimdi kaç enflasyon?
10:53Bugün itibariyle 61.
10:55Yok bugünkü rakamlarla 61.
10:58Dün açıklanan rakamla 61.
11:00Bir önceki ay 72-73'tü.
11:03Gerçeği kaç enflasyon?
11:06%100'ü üzerinde.
11:08Nasıl olacak şimdi?
11:10Ben sana nasıl inanacağım abi?
11:12Şimdi bana şunu söyle. Hatamlar yok.
11:14Ben inanmazsam sen enflasyonu düşünemezsin.
11:16Çünkü ben sana inanacağım ki
11:18senin peşine gireyim ve sana yardım edeyim.
11:20Yani ben derken Türkiye Cumhuriyeti ve
11:22adamdaşları olarak konuşuyorum.
11:23Türkler olarak konuşuyorum.
11:24Çok açık.
11:26Şimdi ben sana inanamıyorum çünkü
11:27verdiğin hiçbir yerin üzerinde durmadın.
11:28Nasıl olacak şimdi?
11:30Enflasyon daha düz çöktü.
11:32Faiz daha düz çöktü.
11:33Sen geldin hepsini artırdın.
11:35Enflasyon patladı gitti.
11:37Sen enflasyona düşecektin.
11:3915 ay önce hiçbir şey yapmadın.
11:41Türkiye'nin enflasyonu düşürmek o kadar zor mu?
11:43O zaman Mehmet Şimşek gerçeği söylemiyor.
11:45Gerçeği söyleyecek.
11:46Diyecek ki ben Ankara'nın
11:48harcamadığını kısamıyorum kardeşim.
11:50Şimdi onu söyleyemiyor.
11:52Söyleyemeyince
11:54zor durumda olan
11:56başarısız olan Mehmet Şimşek görünüyor.
11:58Asıl olan ne?
12:00Hazine masraftan kısmaya
12:02yanaşmayan enflasyon düşmüyor.
12:04Ve uzun sürede düşmeyecek.
12:05Çünkü şu an
12:07gereksiz yere verilen yüksek faizin
12:09bedeli önümüzdeki dönemde enflasyon var.
12:11Bize geri dönecek.
12:12Bir de Ankara'nın enflasyonu var.
12:14Şimdi
12:16Mehmet Şimşek niye ödediyor?
12:18Geçen sene
12:20enflasyonu 9.39'da hafızamızın
12:22yanıltma enflasyonu.
12:24%9'u üzerindeydi. Neden?
12:26KDV ve ÖTV artışlarından gelmişti.
12:28Çünkü KDV ve ÖTV artışları
12:30olmuşsa bu düştü.
12:329.39 üzerinde 3.22
12:3410 puanı bu düşüş göründü.
12:36Gerçekten enflasyon düşmedi.
12:38Hayat pahalılığı devam etti.
12:40Bu sefer fiyatlar %9
12:42%3.23 attı
12:44veya 5.49 attı.
12:46En an deyimiyle.
12:485.49 daha doğru bir rakam.
12:50Sen %5
12:52%5.49 ile fakirleştin.
12:54Fakirleşmeye devam etti.
12:56Şimdi enflasyon
12:58fakirleşmenin
13:00enflasyonun durması fakirleşmenin
13:02bittiği anlamına gelmiyor.
13:04Çünkü enflasyon hız demek.
13:06Artış hızı demek.
13:08O yüzden fakirleşmenin
13:10durması fiyat artışlarının
13:12durması demek. Fakirleşmeye devam ediyor.
13:14Evet enflasyon
13:16düşüyor.
13:189.9'dan 5.30'a düştü.
13:20Ama sen 9.9
13:22fakirleşmedin bu ayette. 5.30 fakirleştin.
13:24Fakirleşmeye devam etti.
13:26Yemindeki para eksilmeye devam etti.
13:28Burada
13:30yeni vergi paketini nasıl
13:32görüyorsunuz tam bu kısımda? Bir de
13:34şeyi soracağım. Yine
13:36aynı mevzuda. Garanti
13:38ödemeleri. Bu garanti ödemelerini nasıl
13:40görüyorsunuz? Türkiye'nin
13:42borçluluk oranını nasıl görüyorsunuz?
13:44Can Bey.
13:46Asıl Türkiye'nin sıkıntısı bu garanti ödemeleri.
13:48Ve bu garanti ödemeleri yaptığı
13:50projelerin bedelleri.
13:52Garanti ödemeleri ve bu projelerin
13:54bedelleri çok ağır. Faturası çok
13:56yüksek. Yani 1'e 5
13:581'e 6 şeklinde faturalar var.
14:00Hani 1.8
14:02milyar dolara 1.7 milyar dolara
14:04yapılacak inşaattan 12-13 milyar
14:06dolar yapıldı. Maliyette.
14:08Bu bizim çok ciddi sıkıntı. Mesela Osmanlı-Yazıcı
14:10köprüsü. Ben hatırlıyorum. 1 milyar
14:12250 milyon dolar falandı.
14:14En kalmıştı iki hali.
14:16Bir inşaat firması almıştı. Türk firması.
14:18Ondan sonra başka birine verildi.
14:20Uçlu fiyatlar.
14:22Anlatabiliyor muyum? Rakamlar 3-4 katına
14:24çıktı. Dünyanın hiçbir yerinde
14:2658-59 dolara geçiş
14:28ücret olan köprü yok. Dünyanın hiçbir yerinde yok.
14:30Londra'da bile yok. En pahalı
14:32yer Londra'da. Canary Wharf'la
14:34dışarısındaki köprüdür. Orada bile yok bu rakamlar.
14:36Bizde çok yüksek
14:38rakamlar. Şimdi bunu bir şekilde
14:40ödemen lazım. Neyle ödeyeceğim ben onu söyle.
14:42Ne yapacaksın?
14:44Fakirleşmen lazım. Bu da enflasyon yolluyor işte.
14:46Bildiğim kadarıyla bir de dövize bağlı
14:48herhalde bu ödemeleri
14:50artıyor. Evet dövize bağlı.
14:52Allah'tan kuru baskılan. Kuru baskılanmasa
14:54o uçar gider o rakamlar.
14:56Anlatabiliyor muyum?
14:58Uçar gider o rakamlar yani.
15:00Anlatabiliyor muyum? Kuru baskılandı.
15:02Dolayısıyla geçmişte yapılan
15:04büyük hataların bedelini şimdi
15:06ödemeye başladık.
15:08Daha da ödeyeceğiz.
15:10Bu garantilerin
15:12yani Türkiye ekonomisine verdiği
15:14zarar ortada. Bunların
15:16bir şekilde daha makul bir
15:18şekle evrilmesi. Tabi ki
15:20ortada sözleşmeler vesaireler var.
15:22Bir iş yapılmış neticede vesaire ama
15:24böyle bir imkan var mı sizce?
15:26Var.
15:28Şimdi iktisatta
15:30imkansız diye bir şey yok. Hukukta da yok.
15:32Tamam mı?
15:34Geçmişte biz
15:36kamu bankasına görev yaparken
15:3890'lı yılların başında
15:40ilk yarısında
15:42Amerikalılarla bir anlaşma
15:44yapılmış bankada.
15:46Bir dünya çapında bir hukuk
15:48bölgesine gittiğimizde ahlaken
15:50haklısınız ama hukuken değildir dedi.
15:52Şimdi bu çok önemli.
15:54Ahlaken haklısınız
15:56ama hukuken
15:58değilsiniz derdi.
16:00Küçük adamla bir kontrat yapılmış.
16:02Banka
16:0415 yılda otomasyona
16:06geçecek.
16:08Öyle bir kontrat yapılmış ki
16:10geçirecek Amerikalı firma
16:12birinci yılda da yapabilir,
16:1415. yılda da yapabilir.
16:16Ama sen parayı ödemek
16:18zorundasın.
16:20Anlatabiliyor muyum?
16:22Bu karşı tarafa
16:24al git bu parayı demiş.
16:26Nitekim
16:28sonrasında biz bunu bozduk.
16:30Ödemedik.
16:32En azından kalan kısmını kurtardık.
16:34Burada da firmalara oturup
16:36bu işin bedeli ne kadar gerçek bedeli
16:38dünyada ve Türkiye'de dolar mısın?
16:40Dünyadaki bedellerine bakalım.
16:42Belirlenir.
16:44İşletmek mi istiyorsan o zaman işletme bedeli sana
16:46şundan şu kadar veririm şeklinde
16:48bir işletme bedeli de konur, bu yapılır.
16:50Yapılabilir mi? Yapılır.
16:52Ama hiçbir siyasi
16:54iktidar maalesef geçmişte de
16:56bugün de bunu yapmadı.
16:58Sıkıntı bu. Siz şu an
17:00iktidar değişse diğer gelecek, muhalefetten
17:02gelecek iktidarın, muhalefete
17:04geçse yönetim sizi değiştirecek mi
17:06sanıyorsunuz? Hayatta değişmezler.
17:08Anlatabiliyor muyum? Maalesef
17:10Türkiye bu.
17:12Kimse kimsenin hesabı sormuyor. Hesap verebilir
17:14kimse yok. Mahkemelerin işte burada
17:16devreye girmesi lazım, senatonun devreye girmesi lazım.
17:18Türkiye'de senaton yok, mahkeme yok. Çünkü
17:20siyaset hiçbirisi biz anayasa mahkemesi
17:22tanımıyoruz diyor. Anayasa tanımıyoruz, mahkemeyi de tanımıyoruz
17:24diyor. E o zaman hukuk devleti nerede?
17:26Kime hesap soracaksın? Kimseye hesap
17:28soramıyorsun. Türkiye'nin en büyük sıkıntısı
17:30bu. Onun için diyoruz ki ekonomik
17:32reformlar yetmez.
17:34Yapısal reformlar
17:36siyasetini
17:38sosyal olarak da, hukuken de
17:40ekonomik olarak da her alanla yapılmalı.
17:42Ve bu hukukla başlamalı diyoruz.
17:44Başka yolu yok.
17:46Ülkenin geleceğine garanti
17:48almanın tek yolu hukuk. Hukuk
17:50devlet sistemini yeniden teslim etmesi lazım. Başka
17:52hiçbir yolu yok. Bu da ancak parlamenter
17:54sisteme dönülüp,
17:56eski yönetimi sisteme dönüp
17:58bir de üzerine
18:00tekrar bir denetlemenin gelmesi lazım.
18:02Ve senatonun mutlaka kurulması
18:04lazım. Hesap verebilmek
18:06olması lazım. Başka yolu yok.
18:08Şimdi Bayram Bey, karşımızdaki
18:10tabloda hem küresel
18:12gerilimler, hem küresel
18:14finansal sistemdeki bir
18:16dönüşüm sancısı
18:18yine Türkiye'nin kendi içinde
18:20yaşadığı özel durumlar, işte barınma krizinden
18:22ekonomik krize kadar, döviz
18:24krizine kadar, enflasyona
18:26kadar yaşadığımız birçok problemler.
18:28Bütün bunları böyle üst üste koyduğumuzda
18:30tabii bir de Türkiye'nin borcu var.
18:32Dış borcu var neticede.
18:34İç borcu bir şekilde belki
18:36para basarak vesaire dengeliyorlar,
18:38bir şey yapıyorlar ama dış borç ayrı bir
18:40kalem. Bütün bunları üst üste koyduğumuzda
18:42bu yaz
18:44turizmden bir umut
18:46bekleniyordu. Turizmde de çok bir
18:48umut yok. Çeşitli iş
18:50çevrelerinden insanlarla görüşüyoruz.
18:52İnanılmaz daralmalara gittiklerini,
18:54küçülmelere gittiklerini ifade ediyorlar.
18:56Hatta bazı sektörlerde
18:58geçtiğimiz seneki
19:00satış oranının
19:02neredeyse dörtte birine, beşte birine
19:04düştüğünü iddia eden işletme sahipleri
19:06var. Bütün bunları üst üste
19:08koyduğumuzda siz
19:10önümüzdeki aylarda bilhassa
19:12sonbahar ve sonrası için ne
19:14bekliyorsunuz Türkiye ekonomisi için? Yani
19:16çok acı bir tablodan bahsediliyor.
19:18Hatta moratorium
19:20iddiası bile var. Ne düşünüyorsunuz bu konuda?
19:22Şimdi
19:24Türkiye moratoriumu ilan etmez. Bunu bir tarafta tutun.
19:26Tamam mı?
19:28Türkiye moratoriumu ilan etmez. İhtiyar
19:30dönemlerine bile bunu yapmadı.
19:32Moratoriumu ilan etmez. Borcunu bir şekilde
19:34öder dışarıya.
19:36İçeride ne olur? İçeride sıkışma çok
19:38ağır şekilde olur. Çok ciddi
19:40işsizlik gelecek.
19:42Çok ciddi şirket batışı olacak. İğracat
19:44düşecek.
19:46Vergiler toplayamayacak Ankara.
19:48Anlatabiliyor muyum? İçeride çok
19:50ciddi sıkıntı olacak. Bu sefer
19:52para basma yoluna gidecekler.
19:54Şu an
19:56200 TL'nin kullanımı
19:58toplam paranın içine 178'e
20:00gelmiş. En büyük paranın kullanımı
20:02178'e gelmiş. Dünyanın hiçbir yerde böyle bir şey yok.
20:04Çünkü mal ve hizmet
20:06fiyatları öyle bir artıyor ki
20:08onun için üççüymüş falan hikaye diyoruz.
20:10Gerçek değil diyoruz.
20:12Öyle bir artıyor ki en yüksek paranın
20:14200 TL ve bu 200 TL en çok kullanılan para
20:16haline gelmiş. Yani eski
20:185 TL'nin yerini almış.
20:20Şimdi şuraya geldi. Dolayısıyla
20:22önümüzdeki dönemde
20:24çok ciddi batışlar göreceğiz. Şu an
20:26batışlar başladı. Maalesef
20:28çok ciddi batışlar göreceğiz.
20:30Bu işsizlik beraberinde geçecek.
20:32Üretim düşüşü beraberinde geçecek. Ekonomik
20:34düşüşü beraberinde geçecek.
20:36Negatife dönecek ekonomideki büyüme.
20:38Enflasyona rağmen negatife dönecek.
20:40Enflasyona göre artması lazım. Orada bir de negatife dönüşü
20:42olacak.
20:44Çok ciddi döviz problemi
20:46çıkacak gibi görünüyor şu an.
20:48Şu an çünkü carry trade ile gelen
20:50para hemen gidiyor. İşte Japonya'da
20:52örneğini yaşadık işte Pazartesi günü
20:54geçen 2-3 gün evvel.
20:56Orada carry trade çok yüksekti.
20:58Neden? Orada da
21:00düşük kurla gidiliyordu.
21:02Düşük yen ile
21:04gidiliyordu. Faizler bir anda
21:06atlayınca çok ciddi bir kar marja oluştu sıcak
21:08paraçalar için. Orada şey yaptılar.
21:10O paranın da yarısı çıkmış oldu.
21:12Japonya'dan çıktı. Bu da sıkıntı yarattı bütün
21:14yapı yasalarını.
21:16Dolayısıyla Türkiye'de de aynı
21:18sıkıntı var.
21:20Türkiye gelişmeleri çok çok
21:22daha hassas. Japonya ve diğer ülkelerden
21:24Amerika'dan çok çok daha hassasız.
21:26Neden? Çünkü
21:28kriz yaratma potansiyelimiz çok yüksek.
21:30Bakın din altını
21:32kalın kalın söylüyorum. Türkiye'de
21:34siyasilerin kriz yaratma potansiyeli
21:36çok yüksek. Bunu herkes biliyor zaten.
21:38Dolayısıyla eğer onu
21:40bizdekiler bilmese, carry trade'e
21:42kalkıp 4.500 yani
21:44%48 ile %55 arasında faiz vermezler.
21:46Şu an maalesef Amerikan dolarına
21:48bile biz de %48-50 arasında
21:50faiz veriyoruz. Bu çok ciddi sıkıntı
21:52Türkiye arasında. Bir ekonomi bunu
21:54kaldıramaz. Dünyada en büyük
21:56dolar faizi 5.5
21:586 iken
22:00sen kartı %48-50 verirsen
22:02inanamıyorsun. Şu an oraya doğru gidiyor maalesef.
22:04Yani gelecek 365 günün ilk günü
22:06bugün öyle görünüyor.
22:08Ve bir de şu var.
22:10Türkiye dünyanın en pahalı ülkesi haline geldi.
22:12Bak bu çok enteresan.
22:14En pahalı ülke. Başında Londra geliyordu, İngiltere.
22:16Şu an İngiltere'den çok çok
22:18daha pahalı haliyiz. Yani şöyle söylüyorum.
22:206.20
22:22sterlin, 6.20 sterlin bir
22:24kilo kıyma
22:26şap
22:2842 ile bak nereye geliyor
22:306.24
22:32260-270'e geliyor.
22:34Türkiye'de kıyma 438 liradan başlıyor.
22:36Bak bu.
22:38Bunu niye bağlıyorsunuz?
22:40Bunu niye bağlıyorsunuz? Yani kimisi
22:42doların adil değerinde olmadığına
22:44bağlıyor bunu.
22:46Adil değerinde değil zaten.
22:48O çok ciddi bir anlamda.
22:50Doların adil değerinde değil.
22:52Doları baskıladığı için sen Türkiye olarak
22:54işte turizmde bu ordu çok pahalı
22:56haline geldi. Mal ve hizmetler de çok pahalı
22:58haline geldi.
23:00Şimdi vize çok pahalı görünüyor.
23:02TL olarak da pahalı, dolar olarak da çok pahalısı.
23:04Şu an yani Amerikan doları bile
23:06bizdeki enflasyon karşısına çok
23:08ciddi değer kaybetti.
23:10Enflasyon herkese yanlış anlama. Enflasyonun
23:12enflasyon bir paranın diğer
23:14para karşısında değer kaybetmesi değildir.
23:16Paranın diğer
23:18mallar karşısında değer kaybetmesidir.
23:20İşte yediğin işte bütün mallar karşısında
23:22biz enflasyon diyoruz.
23:24Onun hızına enflasyon diyoruz daha doğrusu.
23:26Değer kaybetmesin enflasyon diyoruz.
23:28Evet. Bizde hep doları gösteriyorlar.
23:30Aa dolaş hadi dolar dur dur.
23:32Enflasyon yok mu? Patır patır gidiyor.
23:34Anladın mı?
23:36Demek ki enflasyonu
23:38kura yakınlaştırırsan kurun
23:40enflasyonun bir baskısı olmuyor.
23:42Şu an
23:44fiyat oluşum mevzuu
23:46nasıl oluyor?
23:48İnsanlar diyor ki ben
23:50elli bardak yüz bardak çay satıyordum
23:52on tane ekmek alıyordum.
23:54Şimdi diyor yüz elli bardak satarak
23:56on ekmek alıyorum. Yüz elli bardak çay satarak on ekmek
23:58alıyorum. O zaman diyor ben de çayın
24:00fiyatını
24:02yine yüz bardak ekmek alacak
24:04seviyeye getirmem lazım diyor.
24:06Artık maliyet mefhumu yok.
24:08Ankara'da maalesef
24:10bunu gazladı şimdiye kadar ve olay
24:12buraya geldi. Evet dediğim gibi
24:14önümüzdeki dönemde
24:16kur çok hassas. Her an patlayabilir.
24:18Bunu çok iyi takip etmek lazım.
24:20Patlayabilir Türkiye'de.
24:22Çok yönetilebilir değil
24:24açıklasın isterseniz.
24:26Hisseseletleri yine aynı.
24:28Dönüyorsunuz
24:30döviz piyasalarında dünyada
24:32dolar değer kaybederken, euro
24:34değer kaybederken ne karşısında?
24:36Altın ve bitcoin gibi kripto
24:38paralar karşısında değer kaybederken
24:40Türkiye'de yükseliyor. Bu tamamen bizim
24:42içsel, ekonomik kendi
24:44krizimizi kendimiz yaratmamızdan kaynaklanıyor.
24:46Yoksa bunun ekonomik bir mantığı yok.
24:48Yani dünya yerindeki ekonomik
24:50mantıktan bahsediyorum. Orada bir mantık yok
24:52maalesef. Dolayısıyla
24:54önümüzdeki dönemde altın,
24:56gümüş gibi ve kripto
24:58paralar çok ön plana çıkacak gibi duruyor.
25:00Evet. Bayram Bey
25:02ağzınıza sağlık. Son olarak
25:04şunu sormak istiyorum. Çok kısaca
25:06tavsiyeleriniz mahiyetinde.
25:08Siz iş dünyasının da içinde olan bir isimsiniz.
25:10Tabii bir iktisatçı tarafınız
25:12var. Çeşitli büyük şirketlere danışmanlık
25:14vermişliğiniz var. Hala
25:16hazırda belki sürenler var.
25:18Bu anlamda önümüzdeki dönem için
25:20hem Türk
25:22iş dünyasına, işletme sahiplerine
25:24böyle çok kısaca neler tavsiye edersiniz?
25:26Çünkü sıkıntılı bir dönemde onlarda.
25:28Hem de yurttaşlar nezdinde, yurttaşlara
25:30ne tavsiye edersiniz? Çok kısaca
25:32yorumlarınızı alayım bir konuda da.
25:34Şimdi
25:36iş dünyasının en önemli konusu
25:38likit olmalı.
25:40Mutlaka bu dönemde likit olsunlar.
25:42Riski minimize etsinler.
25:44Risk alınacak bir dönem değil şu an.
25:46Yatırım yapılabilir mi?
25:48Evet yatırım yapılabilir. Bizim yönettiğimiz
25:50şirketler şimdi yatırım yapıyor.
25:52Ama riskli alanlara değil.
25:54Biz şimdi bir buçuk sene sonrasında
25:56yatırım yapıyoruz.
25:58Çok riski minimize gördüğümüz
26:00alanlarda yatırım yapıyoruz.
26:02Şimdi gelecekte ne olur?
26:04Bakalım. Gıda sıkıntısı yaşanacak mı?
26:06Evet. Bütün dünyada
26:08çok ciddi gıda sıkıntısı yaşanacak. Türkiye'de yaşanacak.
26:10Su yaşanacak mı?
26:12Evet yaşanacak.
26:14Bu sağlığı bozacak mı? Bozacak.
26:16Hastanı ve ilaç sektörü ve bunların
26:18yan sanayileri
26:20yükselecek, yapacak bir şey yok.
26:22İkinci bir pandemi, üçüncü bir pandemi
26:24getirebilirler mi? Evet getirebilirler. Sürüklü yeri bakteriler
26:26denir, virüsler denir dünyanın değişik yerlerinde.
26:28Bunların haberleri geliyor.
26:30Savunma sanayi, evet
26:32maalesef savaşlar bitmeyecek. Daha uzun süre
26:34devam edecek gibi görünüyor.
26:36Diğer endüstriler,
26:38hani tekstil vs. benim için
26:40çok sıkıntılı o dönemde. Oralara
26:42pek yanaşmaması lazım. Yani firmaların
26:44likit olmaları lazım.
26:46Likidasyonu çok önemli.
26:48Tamam mı? Ve her an, yedi yönünü
26:50takip edip, her an neredeyse
26:52sıkıntı gördüklerini hiç yapma. Bunun için çok iyi
26:54finansçılarla çalışmalı lazım.
26:56Kendim yaparım demeyecek kimse. Yapamazsın abi.
26:58Bir tekstil şirketinin
27:00yönetim kurulu başkanı kalkıp da
27:02ben finansçıyım demeyecek. Finansçı
27:04başka bir şey. O başka bir bilimden.
27:06Bak, iktisatçı da demiyorum.
27:08Finans başka bir iş. Ben finansçılık yaptım.
27:10Başka bir şey.
27:12Yani oradaki kafa başka
27:14türlü çalışıyor. Bırakın o işi o adam yapsın.
27:16Profesyonelleriyle çalışın.
27:18Başka türlü ben kendimi tek başıma kurtarabilirsem kurtaramazsınız.
27:20Çok net söylüyorum. Kurtaramazsınız.
27:22Çok tecrübeli. Finansçılarınız var mı?
27:24Var. Krizlerde büyümüş
27:26finansçılarınız var mı? Var. Onlarla
27:28çalışın derim. Yani ben akıllıyım.
27:30Her şeyi bilirim. Yok.
27:32Öyle bir şey yapmasınlar kimseye. Birincisi de iş dünyası
27:34tavsiyem bu iki. Vatandaşa
27:36tavsiyem,
27:38valla
27:403-5 kuruşu varsa
27:42likitte tutsun
27:44derim. Türk lirası zaten
27:46bir ara da Türk lirasına doğru mane istiyorsan yap.
27:48Derim. Ben de hiç şu an yatırım
27:50tavsiyesi yapmıyorum. Onu da peşinden söyleyeyim.
27:52O bizim işimiz değil.
27:54Öyle bir lisanımız da yok.
27:56Dünya genelinde
27:58altın yükselecek.
28:00Gümüş yükselecek. Çünkü
28:02ekonomiler ve siyasilere devletlere güven çok az.
28:04Görünen bu. Buna göre
28:06herkes kendi ayağını
28:08yorgana gözetir. Kendi pozisyonunu ona göre
28:10verirler. Nasıl istiyorsa yapsınlar ama
28:12petrol, altın,
28:14diğer enerji fiyatları,
28:16gümüş. Bunlar yükselecek.
28:18Evet.
28:20Kripto paralarda yükselme görünebilir.
28:22Benim çok aklım, yani
28:24çok inandığım bir şey değil ama maalesef yükseliyor
28:26kripto paralarda.
28:28Görünen bu. Yani milli
28:30paraların hepsi çok olacak gibi görünüyor.
28:32Gelecek de. Evet.
28:34Tekrardan ağzınıza sağlık.
28:36Tabii pek iç açıcı şeylerden
28:38bahsedemedik. Maalesef hem
28:40Türkiye açısından çok problemli
28:42dönem. Hatta Türkiye açısından çok çok daha ağır
28:44bir dönem. O yüzden
28:46ne diyelim, tüm yurttaşlara
28:48sabırlar diliyorum.
28:50Artık diyecek de bir şey kalmadı bu konuda.
28:52Tekrardan ağzınıza sağlık Bayram Bey. Çok teşekkürler
28:54verdiğiniz bilgiler için. Rica ediyorum.
28:56Evet.
28:58Değerli izleyiciler, bugünkü programın sonuna geldik.
29:00Bayrambaşaran'ı, İktisatçı
29:02Bayrambaşaran'ı ağırladık. Bir sonraki
29:04yayında yine görüşmek üzere diyelim. Hoşçakalın.