Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Üniversitesi öğretim üyesi, uluslararası ilişkiler uzmanı Prof. Dr. İrfan Kaya Ülger'le değerlendireceğiz.
00:06Skype bağlantısı gerçekleştireceğiz.
00:08Değerli hocam kendimize hoş geldiniz, iyi günler, hayırlı günler diliyorum.
00:12Merhabalar, iyi yayınlar dilerim.
00:16Ben hocamın sesini alamadım. Bir kez daha rica edeceğim. Bir de sese bakın. Selamlar hocam.
00:21Merhabalar, iyi yayınlar dilerim.
00:24Tamam, şu an ses gayet iyi.
00:26Değerli hocam Suriye ile başlayalım.
00:30Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov'un açıklamaları var.
00:33Gerekli şartlar henüz oluşmadı.
00:35Oluştuğu takdirde Türkiye askerini çekebilir şeklindeki bir demeç.
00:39Önemli bir demeç ve Rusya kanadından gelmesine bir hayli önemli.
00:44Orada Rusya var, Amerika var, Çin var, Fransa var, Varda var.
00:48Özellikle Türk askerinde bir rahatsızlık var.
00:51Bir de gerekli şartların oluşması için Suriye'nin eski haline normale dönmesi lazım.
00:56Ya da terör örgütü PKK-YPG'nin orada çıkması lazım.
01:01Bu bizim için olan gerekli şartlar, Rusya için ya da Rusya'nın gördüğü gerekli şartlar nedir?
01:07Ya da gerçekten şu mevcut durumda Türk askeri oradan çıkar mı?
01:14Tabii Rusya'nın bakış açısı farklı.
01:16Rusya bu coğrafyada Sovyet Devleti döneminde üssü vardı, Tartus üssü.
01:22Bunu genişletti.
01:23Huneym'in de yeni üssü açtı.
01:27Rusya şu an itibariyle Fırat'ın batısında hava sahasını da kontrol ediyor.
01:32Rejim lehine Rusya bir girişim ortaya koydu.
01:38Fakat orada Esad rejimi toprakları üzerinde tam bir hakimiyet sağlayabilmiş değil.
01:45Aradan geçen 10 yıldan fazla bir zaman geçti.
01:482011'den bu zamana kadar Suriye başarısız devlet konumunda.
01:52Topraklar birkaç parçaya ayrılmış vaziyette.
01:5519 milyon nüfusu vardı 2011 yılında.
01:59Bu rakam bugün arttı fakat nüfusun önemlice bir kısmı da ülke dışında.
02:043,5 milyon Türkiye'de var, 2 milyon Avrupa'da var, Dünyada 1,5 milyon var.
02:09Daha başka yerlerde de var.
02:10Esad'ın kontrol ettiği coğrafyadaki rakam 7,5 milyon civarında.
02:16%50'sini kontrol ediyor coğrafi olarak da.
02:19Golan Tepeleri, Suriye'nin toprağı, İsrail işgal altında 67'den beri.
02:26Fırat'ın doğusunda Suriye Demokratik Güçleri adıyla bir terör yapılanması
02:30ABD himayesi altında varlığını koruyor.
02:34İdlib şu an itibariyle 4 milyon nüfus yaşıyor.
02:37Bazı tetiş örgütleri de var orada ve üst açık hapishane konumunda.
02:43Bir de tabi 2016'dan itibariyle Aslan'a Soçi süreciyle Türkiye'nin kontrol altına
02:49aldığı tampon bölgeler var.
02:51Böyle bir ülkenin Dışişleri Bakanı Faysal Miktat birkaç kez açıklama yaptı.
02:56Türkiye ile masaya oturmak için Türkiye askeri çekilsin dedi ama daha sonra geri
03:01adım attılar.
03:02İşte en son Şam'daki toplantıda Esed'de böyle bir koşulumuz yok, Türkiye ile pek
03:09âlâ görüşebiliriz dedi.
03:11Şimdi uygunlaştıktan sonra alt kademede müzakereler, Dışişleri Bakan Yardımcıları
03:16Dışişleri Bakanları seviyesine doğru ilerledikten sonra da muhtemelen bir üçüncü ülkede
03:23yahut da doğrudan Türkiye'de aslında Erdoğan Esed'i çağırdı, bir irtibat kontak kurulabilir.
03:30Fakat burada şunu söylemek lazım, bir takım ülkelerle Orta Doğu'da ihtilaf yaşadık.
03:38Çok daha kısa sürede bu meseleler normalleşti.
03:42Suudi Arabistan'la Kaşıkçı cilayeti nedeniyle ilişkilerimiz bir buçuk iki sene gergin
03:48gitti.
03:48Şimdi bir normalleşme var.
03:50Birleşik Arap Emirlikleri Orta Doğu'da bize karşı askeri tatbikatların öncülüğünü
03:55yapıyordu.
03:56Doğu Akdeniz Gaz Forumu adlı bir böyle doğal gaz tekeli kurdu, bizi dışladı ama
04:03şimdi onlarla da bir normalleşme oldu Birleşik Arap Emirlikleri ile.
04:08Mısır ile 2022 yılı içerisinde Kasım ayında Dünya Kupası toplantısında Erdoğan Sisi
04:17el sıkıştı ama bunun sadece el sıkışma olmadığı 45 dakika görüştükleri ortaya
04:21çıktı.
04:23Ve 2023 Temmuzunda Sisi Türkiye'ye gelecekti fakat Petersburg'da Rusya Afrika zirvesi
04:32toplandığı için bu ziyaret ertelendi ama 15 Şubat'ta bu kez Erdoğan Kahire'yi ziyaret
04:41etti.
04:41Şimdi 4 Eylül'de de bunun iadeyi ziyareti gerçekleşecek.
04:46Yani şunu demek istiyorum.
04:48Suriye üzerinde özür dilerim çok özür dilerim.
04:50Tabii birçok konu var ben oraya geleceğim.
04:52Orası tabii ki orada o da önemli Suriye oldukça önemli şimdi biraz bunu irdenemek
05:00lazım.
05:00Suriye'ye baktığımızda Rusya ile birlikte çok üst perdeden ön koşulları var.
05:06Yani karşılıklı oturulduğunda Türk askerini ya da askerini buradan çek demek en büyük
05:13kozlardan biri onlar için ya da öne sürülebilecek en büyük şartlardan biri.
05:18Niye Türk askerinin varlığından orada rahatsızlar dikkat ederseniz zaten herkesin
05:24bildiği gibi orada bütün devletler var.
05:26Özellikle Amerika Konsolosluğu'nda terör örgütü YPG var ve Türkiye bir devlet anlaştığınız
05:32orada PKK olmadığında gayet geri çekilebilir.
05:35Orada öncelikle gitmesi gereken YPG ya da PKK Esad ya da Rusya niye PKK gitsin Amerika
05:42gitsin demiyor orada özellikle Türk askeri gitsin diyor ve İran burada hiç İran konuşulmuyor.
05:48Meseleye İran nasıl bakıyor mesele?
05:51İran rejim lehine tavır ortaya koydu daha önceki zamanlarda da zaten Orta Doğu'da
05:58bir Şia hilali kurmaya çalışıyor.
06:00Oradaki rejim Şia'nın bir alt kolunun hakim olduğu bir yapıyı 1970'den beri iktidarda
06:08varlığını koruyor.
06:10Yani Nusayri azamlık Suriye'yi yönetiyor.
06:14İlk darbeyi 63'te yaptılar.
06:1670'te şimdiki başkanın babası Bağzıçı bir darbeyle iktidarı ele getirdi.
06:23İran'ın burada devreye girmesi rejim lehine oldu Arap Baharı döneminde ve İran ondan
06:31fazla generalini Suriye savaşında kaybetti.
06:36Etkisi eskiye kıyasla nispeten azalmış olmakla birlikte İran'da Beşar Ezzat yönetimine
06:44destek vermeyi sürdürüyor.
06:46Şimdi terör konusunda bizim terör olarak nitelendirdiğimiz unsurlarla rejimin yani
06:55Beşar Ezzat rejiminin terör olarak gördüğü unsurlar farklılık gösteriyor.
07:00Biz temelde PYD-YPG işte PKK'nın uzantısı grupları bunların Suriye Demokratik Güçleri
07:08adı altında ABD himayesinde bir araya gelmesini orada bir nüve bir çekirdek oluşturmasını
07:15terörist bir eylem faaliyet olarak görüyoruz.
07:18Rejimin bu konudaki tavrı tutumu müpem, muğlak yani nit bir ifade kullanmaktan kaçınıyorlar.
07:25Kime terörist diyorlar?
07:27İdlib'de rejim karşıtı örgütlere işte oradaki sivil halka bir de Türkiye'nin destek verdiği
07:33Suriye Milli Ordusu'na terör olarak nitelendiriyorlar.
07:38İşte Türkiye diyalog kurulduktan sonra bir şekilde ülkenin yeniden yapılanmasına
07:45katkı sağlamayı ve oradaki değişik grupları sistem içerisinde temsil hakkı sağlamayı
07:55öngörüyor ama ilk adımın atılmış olması önemli.
07:59Hocam Türkiye açısından bir sorun var mı?
08:01Yani o da şu, hatırlayın bir iç savaş akabinde katledilen insanlar biraz mezhebi
08:09tavırlar Türkiye'ye gelen işte Araplar, Kürtler ve çoğunluğu hatta hemen hemen
08:17hepsi Sünniler.
08:18Müsairi bir yönetim, acımasız bir Esad ve birçok insanı katletti.
08:24Türkiye bir şekilde kapıları açtı ya da daha sonra açmak zorunda kaldı ve bu insanların
08:29gençlerinden bir ordu oluşturdu ki kimileri de zaten bir dönem Esad ordusunda yer almış
08:35komutanlardı.
08:36Biz bunlara Özgür Suriye Ordusu akabinde Milli Suriye Ordusu dedik.
08:40Bu insanların bir şekilde akrabaları orada öldü, öldürüldü, evleri talan edildi,
08:44yurtlar işgal edildi, malına mülküne el konuldu ve çeşitli acılar yaşadılar.
08:50Şimdi biz Esad'la ya da Suriye ile normalleşme diyoruz.
08:53Biz normalleşince Esad'la masaya oturunca bu insanlar ne diyecekler ve ciddi derecede
08:59asker eğitim almış kişiler bir bölümü CIA'nin para teklifine belki de sıcak bakabilir.
09:05Dolayısıyla Suriye Türkiye'ye yakınlaştığında bir şekilde Türkiye'ye tepki gösterebilirler.
09:12Bu insanları karşı tarafa kaptırmamak için Türkiye'ye ne yapmalı ya da böyle
09:16bir risk var mı ya da benim söylediğim bir endişe mi sadece?
09:19Şimdi tabii ilk adımın atılmış olması önemli bir kez devlet başkanları seviyesinde
09:25diyalog kurulduktan sonra en azından bu meseleler zamanla yayılarak konuşulur.
09:29Bir çözüm bir hal yoluna gidilir.
09:32Tabii ki bizim nasıl ki YPG konusunda hassasiyetimiz varsa Suriye Demokratik Güçleri konusunda
09:44hassasiyetimiz varsa oradaki rejiminde Suriye Milli Ordusu yahut da İdlib'deki silahlı
09:51tertiş grupları karşısında hassasiyeti var.
09:55Şimdi Suriye'nin yeniden yapılandırılması hiç de kolay olmayacak.
10:00Diğer ülkelerden farklı demin örneği onun için verdim.
10:03Birleşik Arap Emirlikleri ile kolay olduğu, Suudi Arabistan'la kolay olduğu dosyayı,
10:08mahkemedeki dosyayı işte bir anlaşmayla Suudi tarafına tevcih ettik.
10:13Bu iyidir, kötüdür o işin başka tarafı fakat devletler arasında daimi düşmanlık
10:19olmaz, çıkarlarımız işbirliği yapmayı gerektiriyor.
10:22Suudi Arabistan'la yakınlaştık, Mısır'la şu an itibariyle o yola girdik.
10:27Suriye ile işte bu hiç kolay olmayacak yani sizin bahsettiğiniz konular da var, Türkiye'de
10:34sığınmacıların geri dönmesi mevzuda var.
10:37Türkiye şu an…
10:38O zaman soru şu, bu insanların böyle bir görüşmede ya da anlaşmada bir şekilde
10:44ciddi tepkilerinin önüne geçmek için Türkiye nasıl ön alabilir, ne yapabilir
10:48ya da ne yapmalı?
10:50Türkiye müzakerelerde tediricen yeniden yapılanma anayasa oluşumunda oradaki tüm
10:58grupların işte temsiline yönelik bir takım modeller ortaya koyacak.
11:04Yani müzakerelerin her aşamasında Türkiye bulunmayı öngörüyor.
11:08Türkiye'nin bu konuda karşı taraf içinde güven tesis etmesini beklediğimiz temel
11:15yaklaşımı şu, Suriye'nin toprak bütünlüğünden yanayız.
11:18Herhangi bir şekilde Suriye'nin belli bölgelerini işgal etme, kontrol etme
11:22oralarda başka Suriye'den kopuk bir devletçik kurulmasına karşıyız.
11:29Yani bu konuda rejimle Türkiye aynı çizgide ülkenin şu an itibariyle itibarı zarar
11:36gördüğü başarısız devlet konumunda Türkiye karşı tarafa şu garantiyi veriyor,
11:41toprak bütünlüğünüzün teminatını sağlamaya kararlıyız.
11:46Yeniden yapılanma aşamasında tüm durumları dikkate alarak hareket etmek lazım.
11:52Bu 2030'lara 2035'lere kadar sürecek bir şey.
11:55Yani Suriye ile hemen akşamdan sabaha bir normalleşme, Suriye'nin bağımsızlığını
12:02tekrar savaş öncesi koşullara, toprak bütünlüğünün dönmesi mümkün olmayacak.
12:05Bu görüşmelerin sabote edilme riski de var.
12:08Bu riski daha çok İran'dan mı gelir, Amerika'dan mı?
12:11Her taraftan gelebilir.
12:14Yani İran daha çok memnun değil.
12:16Çünkü İran'ın bakış açısı şah döneminde de Türkiye'ye karşı biraz kuşkuluydu.
12:23İslam Cumhuriyeti adı altında bir yapı ortaya çıktıktan sonra da daha farklı boyutlara
12:29gitti.
12:30Fakat Türkiye'ye öteki olarak bakıyorlar.
12:33Bunu pek çok örnekte gördük.
12:36Şimdi Suriye ile.
12:38Şu an mevcut konjektörde biraz İran sıkışık durumda.
12:42Özellikle İsrail ve Amerika baskısı altında bu baskıya rağmen mi?
12:46Ama İran bir taraftan da bu kategori faaliyetleri hep sürdürür.
12:51Mesela diyelim ki Kerkük valisinin seçimi esnasında Kürdistan Yurtseverler Birliği
12:59adayının orada vali seçilmesinde İran'ın belirleyici rolü oldu.
13:05Yani İran ne kadar sıkışık olursa olsun bir taraftan da kendisinin yayılma alanı
13:11olarak gördüğü coğraflardaki gelişmeleri bir şekilde yönlendirmeye çalışır.
13:16Bunun için devasa bir kaynak da ayırıyor.
13:20Devasa harcama da yapıyor.
13:22Rusya belki biraz daha İran'a göre burada bir uzlaşı sağlanması ve Suriye'nin istikrara
13:29kavuşmasından yana.
13:30İran ise Türkiye'nin Suriye üzerinde etki ve defozunun artmasından çok memnun olmayacak.
13:37Her an provok edilebilir bunlar.
13:39Türkiye de bu konuda zaman içerisinde çok önemli deneyim kazandı.
13:44Mesela 1980'lere kadar Türkiye'nin dış politikasında Orta Doğu'nun hiçbir emniyeti
13:50yoktu.
13:51Yani genel olarak hep Batı'yla ilişkilere emniyet öncelik veren bir dış politika
13:56stratejimiz vardı.
13:57Kıbrıs müdahalesinden sonra Orta Doğu'daki Müslüman ülkelerin bile Rumları desteklemesi
14:02üzerine bir yerde hata yaptık diye bir yeni bir değerlendirme yapıldı ve Türkiye
14:08Orta Doğu'ya tediricen açıldı.
14:11Şu an itibariyle hem Orta Doğu'da hem Afrika'da çok güçlü biçimde gelişmeleri takip ve yönlendirme
14:18çabası içerisindeyiz.
14:19Ben yani Esed ile Erdoğan'ın diyalog kurmasının ve ilk adımı atmasının pek çok ihtilafın,
14:28anlaşmazlığın çözümünde etkili olabileceğini düşünüyorum.
14:31Şurası da var hocam.
14:33Biz hep şunu diyoruz.
14:34Esat'la masaya oturacağız, çeşitli görüş alışverişleri yapacak ve Türkiye'de mültecileri
14:41bir şekilde vatanlarına gönderecek.
14:45Merak ettiğim bir şey var.
14:473 milyon küsur Suriyeli var.
14:49Bunlardan 250 bin kadarı Türkmen olanlar, çoğunluk herhalde resmi açıklamalara göre
14:54Türk vatandaşı oldular.
14:56Kalan diğerleri ben gitmek istemiyorum, burada iş yeri açtım, çocuklarım burada
15:02doğdu ya da burada büyüdü, eğitimleri var derse ne yapacağız?
15:07Ya da kalan 1 bölümü de ben Esad'a güvenmiyorum, beni öldürebilir ya da can güvenliğimden
15:13endişe ediyorum.
15:14Uluslararası anlaşmalar ya da uluslararası hukuk bu konuya nasıl bakıyor?
15:20Herhalde gidin dediğimizde 3 milyonu daha çantayı aldık gidiyoruz demez.
15:26Tabi yani karşı tarafta bir can güvenliği bir de ekonomik altyapı, ekonomik ortam
15:32olması lazım.
15:33Her ikisinde de sorun var.
15:34Esad birkaç kez gene laf ilan etti fakat insanlar çok daha güvenip dönmüyorlar.
15:40Şu an itibariyle resmi açıklamalara göre işte 650 bin civarı bir dönüş olmuş.
15:46Ama ülkemizdeki resmi rakamın ötesinde de Suriyeli var, başka uyruktan olanlar
15:53var.
15:53Dışişleri Bakanı Hakan Fidan bir açıklama yaptı.
15:56Kimseyi zorla gönderecek halimiz yok dedi.
16:00Türkiye işte orada bir istikrar sağlanması, bir ekonomik refah olması, oranın cazip
16:06hale gelmesi kaydıyla ve gönüllü geri dönüş şeklinde bir strateji benimsedi.
16:13Şu an itibariyle Türkiye'nin kontrol ettiği tampon bölgelerde Katar'ın mali desteğiyle
16:20100 bin civarı bir bölümünü Katar sağlıyor, bir bölümünü Türkiye bağışçılarda var.
16:25100 bin civarı biriket konutu yapıldı.
16:27Geri dönenlere en azından asgari bir konut tahsisi yapılıyor.
16:34Bu şekilde önümüzdeki dönemde rakamın bir yüz bin daha arttırılması öngörülüyor.
16:41Tabii bunlar palliatif çözümler.
16:43Büyükçe bir bölümünün Türkiye'de kalacağını maksimum yüzde 30-35'inin dönebileceğini
16:50reel politik açıdan baktığımızda gözüken manzara bu.
16:53Hepsi dönmeyecek tabii ki.
16:54Gelelim sizin Türkiye ziyareti, az önce biraz değindik 4 Eylül'e gelecek dedik.
16:59Bu ziyaret neyi değiştirecek?
17:03Bölgede dengeleri nasıl etkileyecek?
17:06Ve bu sorunun cevabını aldıktan sonra sizi bölmemek için şunu da sorayım.
17:11Unuttuğunuzda tekrar hatırlatalım.
17:14Hatırlarsanız ilişkiler bozulduğunda Trump yönetimi vardı Amerika'da ve şu anda
17:21Kasım ayında Amerikan seçimleri var ve Trump biraz avantajlı gözüküyor.
17:27Tabii Trump'ın politikaları nedeniyle sanki bozulmalar olmuştu.
17:32Mevcut konjöktör çok farklıydı günümüze göre.
17:35Trump geldiğinde aynı politikaları devam ettirirse ne olacak?
17:38Buyurun.
17:40Obama vardı yani Arap Baharı döneminde.
17:44Çok daha eskisi, doğru ama.
17:46Trump 2016'da kazandı.
17:47Orada daha da hani o 15 Temmuz vs. Trump'tan sonraki dönem.
17:53Yoksa Mısır'da darbe olduğunda tabii ki Obama vardı.
17:573 Temmuz'da darbe oldu.
17:593 Temmuz 2013'te bir yıl süreliğinde görev yapmıştı orada Müslüman kardeşlerin
18:04Cumhurbaşkanı.
18:06Çok eski 2013-2014'lü Mısır'daki olay.
18:09Sonra bu darbeyi en sert tepkiyi Türkiye gösterdi.
18:12Diğer ülkeler bu Mısır'ın iç işidir, biz çıkarlarımıza bakarız dediler.
18:17Türkiye darbelerden çok çeken bir ülke.
18:20Bir de sivil halkın iradesine, el konulmasına güçlü tepki gösterdi.
18:25Ve diplomatik ilişkiler kesildi 2013 yılında.
18:293. katip Mazlahat Güzer seviyesi de geriledi.
18:332022'ye kadar da eski haline gelmedi.
18:372022 sonunda diyalog tekrar başladı.
18:402023 yılında büyükelçiler atandı.
18:43Devletler arasında ebedi düşmanlık olmaz.
18:48Bir de içeriden baktığımızda şöyle bir yapısı var.
18:51Muhammed Mursi dönemi istisna.
18:54Mısır'ı askerler yönetiyor.
18:56Yani 1952'den beri baktığımızda önce Nasır, 1952'den 1970'e kadar, 1970'den
19:031981'e kadar, 1981'den itibaren 30 sene Hüsnü Mübarek.
19:08Arada bir sene sivil bir yönetim Muhammed Mursi, tekrar askerlerin sisteme el koyduklarını görüyoruz.
19:15Türkiye'de askerlerin sadece bir galiba OYAK adlı bir kuruluşları vardı.
19:21Sonra bir bankaya dönüştü bu, yabancı bir banka bunu satın aldı falan.
19:26Fakat Mısır'da askerler tüm çimento fabrikalarına, şeker fabrikalarına,
19:31parakender sektörüne hakim, yani ülke aslında asker için çalışıyor.
19:36Darbenin bir sebebi de bu.
19:38Çünkü Muhammed Mursi bunu değiştirmek istedi, muvaffak olamadı.
19:42Ayrıcalıklarının, çıkarlarının ortadan kalkmasına sert tepki gösterdiler.
19:47Tabi dışarıda bu işi kolaylaştıran da darbenin dış boyutunda.
19:50Batı var, ABD var, İsrail var.
19:53Mısır, 1979'dan beri pasifize edilmiş bir ülke.
19:591979'da kentte bir anlaşması imzalandı.
20:02Sina yarımadası işgal edilmişti.
20:051967'de orayı boşalttı İsrail.
20:071982'ye kadar sürdü bu boşaltma.
20:10Şimdi devasa bir coğrafya, 1 milyon kilometre kare, nüfusu 111 milyon.
20:15Güçlü bir hava kuvvetleri var.
20:18Fakat İsrail'e karşı çok daha etkili bir politika yürütemiyor.
20:24Pasifize olmuş bir ülke.
20:26Şimdi Türkiye ile ilişkilerine baktığımızda bu ziyarette neler görüşülecek?
20:31Üç ana başlık var.
20:32Birincisi, Gazze meselesinde Türkiye ve Mısır bundan sonra ne yapabilir?
20:38Yani akan kanın durması, ateş gerisini sağlanması için yeni bir arayış.
20:44İşte bu konu konuşulacak.
20:45Çünkü öte taraftan Kahire, Doha'yla birlikte yani Mısır ve Katar, ara bulucu statüsünde.
20:52Vakıa, Mısır'ın şöyle bir tuhaf tarafı da var.
20:55Hamas, aslında İvan Müslüminin, Müslüman kardeşlerin Filistin'deki kolunun adı,
21:00Filistin İslami Hareketi Türkçe açılımı.
21:02Kendi ülkesinde bunu terör örgütü olarak ilan ettiği için onlara bakışı da İsrail'le aynı.
21:08Fakat öte taraftan da Filistin davasına Mısır halkı güçlü destek veriyor.
21:13Bu belki pek yansamıyor yönetime.
21:15Şimdi sınırlarında, Gazze-Mısır sınırında, İsrail daim olarak orada varlığını sürdürmek istiyor.
21:24Oradaki koridorda, Selahattin koridorunda, Philadelphia koridorunda.
21:29İşte bir ateşkes ne şekilde sağlanabilir?
21:32Birinci mesele bu, bunu konuşacaklar.
21:34Bu konuda ne yapılabilir, bugüne kadar ne yapıldı, eksik olan nedir?
21:38İkinci olarak yüksek düzeyli stratejik iş birliği toplantısı yapılacak.
21:42Burada ticaret konusunda, çevre konusunda, enerji konusunda, turizm konusunda iş birliği imkanları,
21:50yeni anlaşmalar imzalanacak.
21:52Tış ticaret hacmi Mısır'la Erdoğan'ın ziyaretinde de gündeme geldi.
21:575 milyar dolar, bunu 3 katına 15 milyar dolara çıkarma.
22:00Üçüncü olarak da bu ziyarette Doğu Akdeniz denizli yetki alanları konusunda sürgülen çalışmaların
22:07bir kademe daha ileri taşınması ve denizli yetki alanları sınırlandırma anlaşması hazırlı konuşulacak.
22:15Çünkü bizim tartışma yaşadığımız, aramızın, ilişkilerimizin bozuk olduğu dönemde
22:20Mısır, Yunanistan'la bir anlaşma imzaladı.
22:24Ondan dolayı büyük kaybı var.
22:26Bu anlaşma ulusal hukuka aykırı, biz bunun kadük olduğunu söyledik.
22:30Şimdi Mısır da yavaş yavaş bu noktaya geldi.
22:32Mısır'ın bu noktaya gelmesinde Yunanistan'la imzaladığı anlaşmadan dolayı uğradığı
22:37büyük deniz bölgesindeki kayıp var.
22:41Dolayısıyla üçüncü olarak da Libya ile 2019'da 27 Kasım'da imzaladığımız
22:47Münasır Ekobik Bölge Anlaşması'nı şimdi Mısır'la imzalamak istiyoruz.
22:52Bunun hazırlıkları gözden geçirilecek.
22:55Böylece 3 ana başlık sesinin ziyaretinde geniş kapsamlı olarak masaya yatırılmış olacak.
23:03Az önceki soruyu sadece Mısır özelinde değildi.
23:06Trump demiştim ya, hatırlayın Trump göreve geldiğinde herhalde 1 ya da 2 ay olmuştu.
23:122017, 20 Ocak'ta geldi.
23:15Şimdi Suudi yetkilileri topladığı bir kürenin etrafında hatırladınız değil mi o kayıplar?
23:20Evet, Dansetti falan.
23:21Vesaire vesaire.
23:22Birleşik Arap memleketleri, sonra Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri vesaire.
23:27Bahreyn, Kuveyt hepsini.
23:29Orada daha da çok ilişkiler bozuldu gibi Trump'ın politikalarıyla.
23:33Bilmiyorum ya da böyle mi?
23:34Trump gelirse, Amerikan politikaları değişirse, bölgedeki ülkelerin tavrı da tekrar değişir mi?
23:41Şimdi İsrail üzerinden bakmak gerekirse Trump'ın stratejisi şu.
23:47Şimdi Joe Biden, demokratlar aslında 2 devletli çözümü savunuyorlardı.
23:53Fakat bu Gazze savaşından sonra güçlü biçimde, pervasız biçimde bir taraftan
24:00sureti halktan gözüktüler, öte taraftan İsrail'e diplomatik destek, ekonomik destek,
24:05askeri destek sağladılar.
24:07Şimdi Trump, Trump'ın stratejisi farklı.
24:102020 Eylül ayında Bahreyn ve Birleşik Arap emirlikleri İsrail'i tanıdı.
24:16Ve daha sonra Komor adaları, Fas, Sudan, Oman gibi ülkeler tanıdı.
24:24Ve Suudi Arabistan'ın da tanımasının eli kulağındayken Aksa tufanı patlak verdi.
24:30Trump'ın stratejisi İsrail'in coğrafi olarak geliştirmesini öngörmüyor.
24:36İsrail'in komşularıyla uzlaşı içerisinde yaşamasını, böylece siyasi ağırlığını,
24:42ekonomik ağırlığını Orta Doğu'da arttırmayı öngörüyor.
24:46Ama buna rağmen bir takım konularla Filistinler aleyhine adım attı.
24:51Mesela işte Golan Tepeleri'ni ilhak edin ben tanıyacağım dedi.
24:57Sonra o zamana kadar 1980 yılında İsrail, Kudüs'ü Menahem Begin hükümeti döneminde
25:07başkent ilan etmişti.
25:09Amerika'nın ve dünyanın tüm ülkelerinin bunu tanımadıklarını biliyoruz.
25:13Büyükelçilikleri Tel Aviv'deydi.
25:15İşte 2020 yılında onun evveliyatı da var, başına geçtikten kısa bir süre sonra
25:22Trump ABD'nin Tel Aviv'den Kudüs'e büyükelçiliğinin taşınacağını söyledi.
25:29Bunun için bir takım diğer ülkeleri de zorladı.
25:31Hatta mesela Kosova'yı falan da zorladı bunun için Trump.
25:34Ve buna karşı mesela Erdoğan çok iyi bir diplomasi mücadelesi verdi.
25:40Önce İslam İşbirliği Teşkilatı'nın olağanüstü İstanbul Kırbası'nda toplantı.
25:45Sonra MESELE Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'na taşındı.
25:47Orada 194 devleti, 160'dan fazlası buna karşı çıktılar.
25:52ABD adeta yalnız kaldı.
25:56Şimdi Trump'ın stratejisi demek ki iktidara geldiğinde bir kez işte nüans farklılıklar var.
26:02Demokratlarla cumhuriyetçiler arasında her ikisi de İsrail'i fütursuz, pervasız biçimde destekliyorlar.
26:09Trump bunun çatışma yoluyla değil de İsrail'in varlığını tanıma ve uzlaşı yoluyla olması, görüşünü savunuyor.
26:17Şimdi büyük bir proje var. O da şu.
26:19Çölde hemen İsrail'in altında Eliyat Limanı'na yakın bir yerde NEOM diye bir Suudi Arabistan teknoloji kenti kuruyor.
26:273 trilyon dolar bu kentin inşaat faaliyetleri var.
26:31Bu işin büyükçe bir kısmını Hollanda'da, Amerika'da bulunan Yahudi iş adamları almış durumda.
26:38Yani şu an itibariyle Joe Biden'da aslında Trump'ın projesine sahip çıktı.
26:44Netanyahu'ya baskı yapıyor.
26:46Eğer bir ateşkes olursa NEOM projesi daha da hızlanır ve hatta yarım kalan Suudi Arabistan'la yakınlaşma belki de işte yeniden başlayabilir şeklinde.
26:58Yani Trump'ın açtığı çığır bu coğrafyada İsrail'in Araplar nezdinde meşruiyetini sağlama, Araplar'ın İsrail'i tanıma kapısını araladı.
27:12Bunun izlerini de gördük.
27:14Mesela 13 Nisan'da İran bir yasak savunma kabiliyeti 330 hava unsuruyla saldırı tertiplediğinde büyükçe bir kısmını Suudi Arabistan ve Ürdün hava sahasında engellendi.
27:27Yani en azından bunlar yapmış olmasa bile ABD'nin bölgedeki altyapısından kaynaklanan bu engellemeye bu ülkeler izin verdiler.
27:38Şu an itibariyle Arap coğrafyasında böyle İsrail'le işbirliği içerisinde olmaya hazır bir yönetim var.
27:48Bizden çok yönetim var.
27:50İşte önümüzdeki dönemde belki Trump iktidara gelirse bu yönde bir açılım yeniden hızlanabilir.
27:58Arkadaşlar kaç dakikamız var?
28:026 dakikamız varmış.
28:04Hocam şunu da konuşalım.
28:067 Ekim'den önce İsrail Başbakanı Netanyahu'nun başbakanlığı sorgulanıyordu.
28:12Hatta hatırlayalım Amerikan yönetimi de Netanyahu'ya baskı yapıyordu.
28:17Hani bir yargı reformu diye bir olay vardı.
28:20Bu yüzden Netanyahu eleştiriliyordu.
28:22Sonra 7 Ekim hadisesi.
28:24Akabinde Netanyahu bunu bir şekilde lehine çevirdi ve gerilimle belki de siyasi ömrünü uzattı.
28:32Dün gece belki de son dönemdeki en büyük kalabalık İsrailler toplandı.
28:37Bir kimse Netanyahu'yu istifaya davet ettiler.
28:40Gerekçe olarak da Hamas'ın elindeki esirlerin 5 ya da 6'sının ölü bulunması.
28:49Bu noktada Netanyahu siyasi ömrünü uzatmak için her türlü çılgınlığı yapmaya hazır biri.
28:56Netanyahu sıkıştığında ne yapacak yoksa bu defa son noktaya geldi.
29:00Bir şekilde muhalefet partileri de İsrail'de bir araya gelip Netanyahu'yu artık indirelim diyorlar.
29:06Netanyahu'nun siyasi geleceğini nasıl görüyorsunuz?
29:09Şimdi Mayıs başında aşağı yukarı uzlaşı sağlanmıştı Ateşkes konusunda.
29:17Dolaylı müzakereler Doha'da ve Kaire'de yürütülüyordu.
29:22Yani Arap ulcular bir kademe İsrail'le görüşüyor sonra bir başka seferde Hamas'la görüşüyor.
29:29Böylece ortak noktaları, ihtilaf noktalarını sürekli biteviye devam eden bir müzakere trafiği.
29:35Mayıs başında uzlaşı sağlandı.
29:38Bu uzlaşıyı esas alarak Joe Biden basın toplantısı düzenledi, müjde verdi olmadı.
29:44Güvenlik konseyi 10 Haziran 2024'te 2735 sayılı kararı verdi.
29:53Yani işte Gazze'den İsrail çekilecek, lehinelerin tamamı serbest bırakılacak.
29:57İsrail cezaevi tutkalarındakiler serbest bırakılacak.
30:00Yerlerinden edilenler geri dönecek, insana yardım olacak.
30:03Bu koşullarla Ateşkesi güvenlik konseyi kararı bağlayıcı hale getirdi.
30:08Fakat Netanyahu bir türlü bunun gereğini yerine getirmedi.
30:12Bunlar 2 Temmuz'da Hamas'a sunuldu.
30:14Hamas da tamam bunların ayrıntılarını konuşalım dedi.
30:17Netanyahu ilave koşulları ileri sürdü.
30:19Lehinelerin tamamı önce bırakılsın dedi.
30:22Daha sonra Nesalim koridoruyla işte Gazze'yi ikiden iki parçaya bölmeyi ön şart olarak ileri sürdü.
30:30Filadelfia koridoru ile Mısır sınırında daim İsrail askeri barlarını ileri sürdü.
30:37Ve ne yapıldıysa bir türlü Netanyahu Ateşkes'e uzlaşmaya sahip olmadı.
30:43Yani Netanyahu'yu savaşta durdurması için Birleşmiş Milletleri etkili olamadı.
30:47ABD etkili olamadı.
30:51İslam dünyası etkili olamadı.
30:53Şimdi benim kanaatim şu galiba bu işi İsrail halkı yapacak.
30:57Çünkü sokağa çıkanlar...
31:01İsrail halkı Netanyahu'yu Ateşkes'e mi zorlayacak?
31:05İsrail halkı Netanyahu'yu iktidardan uzaklaştırabilecek.
31:08Yani işte bugün genel görev karar alındı.
31:11Dün akşam Tel Aviv'de, Haifa'da, Kudüs'ün batı bölümünde kitlesel gösteriler oldu.
31:17Bunların katılımcıların böyle total rakamının 300 bini geçti falan söylendi.
31:23300 bin diyenler dahi var.
31:25Evet yani bu resmi açıklama öyle.
31:27Onlar daha belki az gösterdiler.
31:29Diğerleri daha fazla gösterebilir.
31:32Şimdi kim var sokakta?
31:33Önceden rehin aileleri vardı.
31:35Savaş karşıtları vardı.
31:37Sonra hasedikler yahut da herediler denilen, askerlik yapmak istemeyen bir ultra ortodoks Yahudi grubu.
31:45İsrail'in beynin bile çıkarlarına Netanyahu'nun zarar verdiğini düşünenler.
31:51Muhalefet partileri Year Lapid ve aslında Likud içinden bazı kişiler mesela müzakerelere katılan Hamas,
32:00pardon Mosad başkanı da Netanyahu'yu eleştiriyor.
32:04Sürekli böyle ilave kuşalar ilerleterek bir uzlaşıyı engelliyorsunuz diyor.
32:09Savunma Bakanı en son şunu söyledi.
32:13Eğer bu koridorda, Filidelfia koridorunda ısrar ederseniz bu iş olmayacak.
32:19Yani siz İsrail'in çıkarlarına hizmet ettiğinizi mi düşünüyorsunuz?
32:23Yani parti içinde bile Netanyahu tartışmalı hale gelmiş vaziyette.
32:27Şu an itibariyle Kresed'de 64 toplam 120 içinde hükümetin güven oyu rakamı 64.
32:36Yani önümüzdeki zaman içerisinde gösterilerin artmasına paralel olarak bir şekilde Netanyahu devre dışı bırakılabilecek.
32:46Bunu İsrail halkının yapma ihtimali diğerlerinden daha güçlü.
32:52Netanyahu iktidardan olursa ya da sizin deyiminizde İsrail halkı bir şekilde alaşağı ederse kendi ülkesinde yargılanıp hapse gider mi?
33:01Çünkü hakkında birçok iddia var.
33:03Yani gidebilir çünkü işte bir yolsuzluk davası da var.
33:08Bunlar rafa kaldırıldı tekrar o dosyalar açılacak.
33:11Bu rehin ailelerinin yine hassasiyeti var.
33:15İsrail'in çıkarlarını koruyamadı.
33:18Ölüler kayıplar oluyorsa bunun sebebi.
33:22Netanyahu kabul etmiyor ama Hamas açıklama yaptı.
33:28İsrail'in saldırısında bunların öldüğü ifade edildi.
33:33Yani Netanyahu'nun iktidarı kaybetmesi halinde içeride yargılanacağı kesin.
33:40Zaten dışarıda İsrail Devleti Ulusal Sıla Adalet Divanı'nda yargılanıyor.
33:45Netanyahu ve savunma bakanı da Ulusal Sıla Ceza Mahkemesi'nde yargılanıyor.
33:51Yani benim kanaatım şu, bir kez daha söyleyeceğim.
33:56ABD'nin yapamadığını, Birleşmiş Milletler'in yapamadığını, İslam dünyasının yapamadığını galiba İsrail halkı yapacak.
34:07Netanyahu iktidardan düştükten sonra aynı siyonist hedefleri benimseyen ama en azından ateşkesi uzlaştığı öne çıkaran bir başka liderle İsrail siyaseti yoluna devam edecek gibi gözüküyor.
34:22Prof. Dr. İrfan Kaya Ülker, Değerli Hocam, değerli yorumlarınız için çok teşekkür ediyoruz.
34:28Sağolun, iyi günler diliyorum.
34:30İyi yayınlar dilerim.
34:31Sağolun.
34:33Herhalde süremizin sonuna geldik.
34:36Bütünümüzü noktalıyoruz saat başında bir kez daha inşallah karşınızda olacağız.