T24 yazarı Prof. Dr. Ayşe Naz Bulamur ile T24 editörü Hazal Sipahi’nin dizi, film ve belgesel gibi yapımları tartıştığı Ekran Aşkına’nın yeni bölümünde Levan Akın’ın Geçiş filmi mercek altında.
Film, Türkçenin ve Gürcücenin cinsiyetsiz diller olduğu yazısıyla başlasa da iki toplumda da kadın erkek rolleri arasındaki çizgiler keskin. Dil bilgisinde olmayan ayrımcılık, ailelere nüfuz etmiş. Gürcü bir kocanın evde terör estiren haykırışları, açılış sahnesindeki dalgaların sesini susturur. Karısının yanında üstsüz gezen erkek kardeşi Achi’ye bağıran kocanın kapısını, trans yeğenini arayan orta yaşlı komşusu Lia çalar. Batum’da dışlandığı için yıllar önce evden kaçan Tekla’yı bulmaya kararlı.
Zamirlerde olmayan cinsiyet ayrımı, toplumlara nasıl işler?
Evlerin kapıları sadece toplumsal cinsiyet rollerine uyum sağlamış çocuklara mı açık?
Film, Türkçenin ve Gürcücenin cinsiyetsiz diller olduğu yazısıyla başlasa da iki toplumda da kadın erkek rolleri arasındaki çizgiler keskin. Dil bilgisinde olmayan ayrımcılık, ailelere nüfuz etmiş. Gürcü bir kocanın evde terör estiren haykırışları, açılış sahnesindeki dalgaların sesini susturur. Karısının yanında üstsüz gezen erkek kardeşi Achi’ye bağıran kocanın kapısını, trans yeğenini arayan orta yaşlı komşusu Lia çalar. Batum’da dışlandığı için yıllar önce evden kaçan Tekla’yı bulmaya kararlı.
Zamirlerde olmayan cinsiyet ayrımı, toplumlara nasıl işler?
Evlerin kapıları sadece toplumsal cinsiyet rollerine uyum sağlamış çocuklara mı açık?
Category
🎥
Kısa filmDöküm
00:00T24 ekranından herkese merhaba. Ben Erşen Azbulamur.
00:13Ben Nazal Sipahi. Ekran aşkına da bizleri ekrana bağlayan dizi, film, belgesel gibi yapımları konuşuyoruz, tartışıyoruz.
00:20Peki Nazal Hocam, bugünkü bölümümüzde hangi yapımı mühendis altına alıyoruz?
00:25Bugün Levan Akın'ın İstanbul'da geçen son filmi Crossing'i tartışalım.
00:29Filmde Batum'dan İstanbul'a gelen iki Gürcü karakterin hikayesini izliyoruz.
00:35Orta yaşlı Liya, yıllar önce evi terk eden trans yeğenini arıyor.
00:39Genç yol arkadaşı Açı ise annesini.
00:42Ve bu ikilinin yolları da Pembe Hayat Derneği'nde çalışan trans kadın avukat Evrim'le kesişiyor.
00:49Biz ne kadar bu üç karakterin iç yolculuğunu izlesek de aslında İstanbul gene başrolde.
00:54Le Passion Turka'da oryantalist İstanbul temsilcilerini tartışmıştık.
00:58Şimdi de Beyoğlu'nun arka sokaklarından cap canlı, çok renkli, çok kültürlü bir İstanbul var karşınızda.
01:04Evet, ben de Levan Akın'ın And I'm Weedance yani ve sonra dans ettik filminden sonra Türkiye'de bir film çekeceğini duyunca çok heyecanlanmıştım.
01:12Bu haberi de bana filmde avukat Evrim'in arkadaşı Ahmet Rönü oynayan Metin Akdemir vermişti.
01:19Ona da selam olsun buradan.
01:20Film mesela İstanbul'daki kastıyla alakalı aslında hem Gürcistan hem İstanbul kastıyla alakalı Berlinale'de Teddy ödülünü aldı.
01:30Ve filmin kast direktörlerinden Bulut Sözer'le de biz ayrı kotuna bir program yapmıştık T24 için.
01:36Yine isteyenler o bölümü de izleyebilirler.
01:39Filmin adıyla başlayalım Crossing, geçiş diye çevrildi Türkçe'ye.
01:44Filmde geçiş nasıl bir metafor?
01:46Şimdi Türkçe'de geçiş anlamına gelen Crossing aslında İngilizce'de süregelen bir eylem.
01:52Hani akış hala devam ediyor.
01:54Ve ilk sahnede sanki bir dalgaların sesini duyuyoruz.
01:58Nereden nereye doğru sürüklendiğini bilmediğimiz dalgalarla beraber bir akıştayız.
02:03Ve İstanbul'da bana göre bu geçişin çok güzel bir metaforu.
02:08Asya ve Avrupa'yı birleştiren şehir bu kültürler arası geçişler için çok güzel bir simge olmuş.
02:16Ve filmin çok kültürlü müzikleri de sanki bu kozmopolit İstanbul'un ruhunu çok güzel yansıtmış.
02:23Biz ezan seslerini de duyuyoruz.
02:25Sokak müzisyenlerinin müziklerini de.
02:28Evet karakterlerin hayatında da hep bir geçişler var.
02:31Onları da detaylandıracağız.
02:33Bir de hani bu geçiş metaforu aslında bana şey gibi de geldi.
02:36Çünkü Lia, yani işte Gürcistan'dan kalkıp yeğenini aramaya gelen Lia'nın aradığı karakter,
02:41tekla karakteri trans bir kadın.
02:44Yine Evrim de keza öyle.
02:46O yüzden yani hani transların sürecine, cinsiyetlerin akışkanlığına ve geçişkenliğine bir atıfta da bulunduğunu düşündüm ben filmdeki bu metaforun.
02:55Yani aslında hep bu karakterlerin belki daha normlardan, daha norm dışı olan şeylere geçişi de
03:03filmi bence kuyur bir film yapıyor zaten.
03:07Bir de filmin başında, şimdi bu dalga sahnelerinden bahsettiniz.
03:11Oradan şeyi öğreniyoruz.
03:12Gürcüce'de de Türkçe gibi herhangi bir böyle kişi zamiri cinsiyetli bir şekilde yer almıyor.
03:19Yani Gürcüce'deki is bizdeki o gibi.
03:22Yani cinsiyetsiz bir dilden bahsediyoruz.
03:24Ve ben böyle cinsiyetsiz dilleri seviyorum, önemli buluyorum.
03:29Çünkü hani ne zaman İngilizce dışında bir dil öğrenmeye kalksam hiç böyle cinsiyetlere geldiğinde ben bu dili yapamıyorum gibi hissediyorum.
03:37Bana böyle bir alan sağlıyor.
03:39Tek değil Gürcistan'da konuşulan Gürcüce ya da işte Türkçe.
03:44Ermenice, Bengalce, Farsça, Fince ve Savaşlıca da yine cinsiyetsiz dillerden.
03:50Tabii mesela bu cinsiyetsiz dillere baktığımızda toplumsal cinsiyet eşitliği anlamında bu ülkeler iyi durumda mı?
03:58Öyle bir genelleme yapmak maalesef mümkün değil.
04:03Ama filmde o cinsiyetsiz dilin bence açtığı alanı görebiliyoruz.
04:08Bir teyze işte zamanında belki görüşmemiş reddetmiş trans yeni Tekla'nın peşine düştüğünde Tekla'nın dead name'ini yani ölü ismini yani doğumda atanmış ismini kullanmıyor.
04:21Tekla'nın kendi için seçtiği Tekla ismini seçilmiş ismini sürekli kullanıyor.
04:26Benim için yarattığı bu alan hoşuma gitti filmde.
04:29Ve şey de duymuyoruz mesela hani bu film bir İngilizce film olsaydı acaba Lya'nın yani teyzenin işte Tekla'dan bahsederken bir karmaşasını görür müydük?
04:38Hiç böyle bocalamalara sokmuyor bizi dilin tanıdığı o alan sayesiyle.
04:46Ve bu da benim hoşuma gitti çünkü bu işte hani kişi zamirleri fobik bir yerden dalga geçmek için komedi ünsürü olarak kullanılabiliyor.
04:57Ya da işte LGBT artılara yönelik nefret söylemi olarak da karşımıza çıkabiliyor.
05:02Peki cinsiyetsiz dedik dile ikili cinsiyet normları rolleri ne alemde filmde?
05:08Evet film bu notla başlıyor hem Türkçe'de Gürcüce'de cinsiyetsiz diller.
05:14Fakat gramerde olmayan cinsiyet ayrımı iki topluma da işlemiş yani iki toplumda da kadın erkek rolleri arasındaki keskin çizgileri görüyoruz.
05:24Zaten filmin ilk sahnesinde bu dalgaların sesinden akışından bahsetmiştim.
05:29Ve dalgaların sesini susturan maalesef bir Gürcü kocanın evde avaz avaz bağırması.
05:35Kardeşi evde tişörtsüz gezdiği için kardeşine kızıyor ve hemen giyinmesini söylüyor.
05:42Ve tam o sırada da kapı çalıyor.
05:44Komşuları geliyor orta yaşlı bir kadın Liya.
05:47Ve o da yıllar önce mecburen evden kaçan transiyerini Tekla'yı bulmak istediğini söylüyor.
05:54Demek ki zaten ilk sahneden görüyoruz ki evlerin kapıları sadece toplumsal cinsiyet rollerini kabul etmiş çocuklar için açık.
06:02Öte yandan Türkiye'ye baktığımızda gene durum çok benzer.
06:07Karamerde olmayan ayrımcılık aslında topluma, kurumlara nüfus etmiş.
06:12Ve özellikle evrimin kadın olduğuna dair bir belge alması gerekiyor cinsiyet değiştirdiği hastaneden.
06:20Neredeyse her bölümden hastanede bunu alması gerekli.
06:25Ve doktoru dahi kimse onunla göz göze gelmek istemiyor.
06:29Ve bir tek bir kedi var böyle kucağına çıkan ona aslında gerektiği sevgiyi saygıyı gösteren.
06:36Ama onun dışında kimse bakmıyor bile ama her şeye rağmen çok güçlü bir kadın.
06:41Evet Türkiye'de de bu trans uyum süreci eğer kimlik değiştirmek istersen Türk Medeni Kanunu'nun 40. maddesinde düzenleniyor.
06:50Ve bazı şartları var.
06:51İşte 18 yaşını doldurmuş olmak, evli olmamak, transeksüel yapıda olmak ve eğitim araştırma hastanelerinden de sürecini tamamlamış olmak gerekiyor.
07:03Biz de tam da evrimin işte bu tıbbi hukuki süreçteki yaşadıklarını da bir yandan görüyor oluyoruz.
07:11Ve hani aslında burada baktığımızda işte hangi ameliyatları geçirmemiz gerekiyor?
07:17Aslında devletin gözünde bir kadın tipi var.
07:20İdeal kadını uydurmaya çalışıyor.
07:22Makbul kadını uydurmaya çalışıyor evrimi de ve bunu da tıbbi hukuki baskılarla ve şartlarla yapıyor.
07:30Ve buradaki aslında hani genital müdahale ve kısırlaştırma prosedürü de bir devlet üreme politikası haline geliyor.
07:40Mesela Arjantin, Malta, Almanya ve İsveç gibi ülkelerde ki bu ülkelerin sayısı da artıyor.
07:45Artık kimlik sürecine girmek isteyen translar zorunlu genital operasyonlar geçirmek durumunda değiller.
07:52Ya da zorunlu kısırlaştırmaya maruz kalmak durumunda değiller.
07:56Beyan esas alınarak kimlik değişimi süreçlerini tamamlayabiliyorlar.
08:01Gürcistan'da da Türkiye'ye benzer bir süreç yaşanıyor.
08:04Yani zorunlu kısırlaştırma söz konusu kimlik değişimi istendiğinde.
08:08Ve Gürcistan parlamentosu 27 Haziran'da eşcinsel ilişkilerin propagandasının yapılmasını ve uyum süreci ameliyatlarının kaldırılmasını onaylayan,
08:20yani kaldırılmasını sunan yasa tasarısını kabul etti.
08:25Bu yasa tasarısının içerisinde başka kısıtlamalar da var yine LGBT haklarına yönelik.
08:31Yani aslında Türkiye ve Gürcistan benzer süreçlerden bu anlamda geçiyor diyebiliriz.
08:36Peki beraber seyahat eden Gürcistan'dan İstanbul'a gelen Liya ve Açı onların yaşadığı geçişler nasıl?
08:44Filmin en çok sevdiğim özelliği geçiş temasının sadece cinsiyet değiştirmeyle sınırlı olmaması.
08:52Aslında diğer iki görücü karakter de birer geçişte.
08:56Ve Batum'dan İstanbul'a olan yolculuklarında da bu sancıyı hissediyoruz.
09:02Zaten ilk başlarda otobüsteler ve Açı'yı otobüs tutuyor ve kusuyor otobüste.
09:07Hani o kusma sahnesinde de aslında o çocuğun ne kadar bir iç buhranını görüyoruz belki de.
09:14Çünkü annesini arıyor bir yandan da belki de biliyor ki belki de annesinin başına bir şey geldi.
09:19Beni Üvey abimle bırakamaz annem diye haykırıyor orada.
09:24Ve bu aidiyet duygusunu da aslında Üvey abisinin evinde değil de İstanbul'un arka sokaklarında bir motelde buluyor.
09:32Bu Gürcü, Türk ve Çerkezlerin çalıştığı bir motelde bir huzur buluyor.
09:38Ve bu aslında otelin kendisi de bu İstanbul'un kültürler arası kimliğinin bir göstergesi.
09:45Ve öte yandan Liya da aynı belki de yeğeni gibi, evrim gibi o da çok büyük bir geçişte.
09:52Çünkü yıllarca geleneklere tutulmuş belli kadın erkek rollerini benimsemiş.
09:58Öğretmen bir kadın.
09:59Öğretmen bir kadın ve insanın yıllar boyu benimsediği gelenekleri bırakması çok zor.
10:04Ama bir adım atmış en azından yolda ve tekrar arıyor.
10:08Ama o adıma rağmen bir yandan da otobüsteki kadınları eleştiriyor.
10:12İşte siyah makyaj mı olur?
10:14Eskiden kadınların bir zarafeti vardı şimdi nerede o eski kadınlar diyor.
10:19Çok arada derede bir durumda.
10:21Bir yandan evet Tekla'yı bulmak istiyor.
10:24Ona ne kadar çok sevdiğini söylemek istiyor.
10:26Ama acaba söyleyebilir mi?
10:28Ya da elalem ne der?
10:30Kaygısını aşabilir mi?
10:32Bilmiyoruz.
10:33Ve bu iki karakter aslında hep yolda filmde.
10:36Sürekli ya otobüse biniyorlar ya vapura biniyorlar.
10:39Ve bu yolculukların da aslında hiç bitmeyeceğini de hissediyoruz.
10:43Evet doğru dediniz.
10:45Ve mesela Açin'in o filmin açılışında o dalgaların sesini bozan ses olan üvey abisinden kaçınması ve gitmesi.
10:57Annesinin arayışıyla.
10:59Bir yandan da bu toksik erkeklikten bir kaçma.
11:01Yani o geleneksel cinsiyet rollerinden bir geçişe de işaret ediyor gibi.
11:07Yine Lya'nın işte alkolizmi, flört edişi, dansı.
11:12Ne olursa olsun işte yeğenini arıyor olması da bence yine filmde Atayaki'ye yapılan naniklerden gibi geldi bana.
11:22Ve evet yani tam da dediğiniz gibi böyle kendini kaybetme, bulma.
11:26Bunların hep yolda belki oluyor olması.
11:28Birbirini kaybetme, tekrardan bulma.
11:30Yani herkes aslında filmde de çalan o Sezen Aksu'nun farkındayım.
11:34Yani işte bu kızı yeniden büyütmeliyim modunda izliyoruz.
11:39Bir de şöyle bir replik var filmde Lya'nın söylediği.
11:42İstanbul insanların kaybolmak için geldikleri bir yer diyor Lya.
11:45Hem film için hem İstanbul için bu replik bize ne söylüyor?
11:51Bence bu İstanbul'a gelelim, kaybolalım bir modern bir masal olarak görüyorum ben bunu.
11:58Sanki İstanbul herkesin her istediğini yapabileceği, her kimliğe rahatlıkla bürünebileceği bir şehir olarak gösteriliyor her zaman.
12:06Şimdi hiç duyuyor muyuz hani Almanya'da bir şehre gidelim, kaybolalım.
12:09Çünkü orada hep bir düzen var, nizam var, hukuk var.
12:12Burası keş mekeş, burada kayboluruz.
12:15Burası kalabalık şeklinde bakılıyor.
12:18Şimdi bir yandan kaybolma teması var.
12:21Senin de dediğin gibi bir yandan da kendini arama durumu var aslında.
12:26Bir arayıştalar herkes ve en azından bir adım atmışlar.
12:29Yolculuktalar, bir yere doğru gidiyorlar.
12:33Ama bana göre kaybolmak kadar kendini bulmak teması da bir masal.
12:38Hep filmlerde izliyoruz.
12:40İşte Hindistan'a gidiyorlar, kendilerini buluyorlar.
12:42İstanbul'da kendilerini buluyorlar.
12:44Hep böyle bir spritüel bir değişim var.
12:47Şimdi benim Amerikalı gay bir arkadaşım Amerika'da ailesine açılamıyordu kendi kimliğiyle ilgili.
12:55Ve o yüzden de İstanbul'a geldi.
12:57Hani kendini bulmak için.
12:59İstanbul'da bir süre kaldı ve sonra Amerika'ya döndü.
13:02Kız arkadaşıyla evlendi.
13:04Çoluk çocuğa karıştı.
13:05Hani ne kayboldu ne de kendini buldu.
13:08Siz de okumasını yaptığınız yazıda T24'te yayınlanan şey diyorsunuz.
13:13Hani bu kendini bulma, kendini kaybetme, işte keş mekeşe karışma.
13:18İstanbul sanki böyle bir şey vadediyormuş gibi.
13:21Ama hani çok sesi, çok kültürlü İstanbul tekrarına sahip çıkabilir mi diye soruyorsunuz.
13:27Haziran ayının sonunda Kayseri'de yaşanan cinsel istismar olayından sonra Suriyeli mültecilere,
13:35Suriyeli göçmenlerin iş yerlerine, araçlarına saldırılar oldu.
13:39Bu saldırılar 22 ile yayıldı.
13:42Yani hani çok büyük bir hani mülteci karşılıklı ve göçmen karşılıklı bir politika izleniyor.
13:48Ve bu hani toplumda da çok büyük bir şekilde hissediliyor.
13:52Ve bu yaşanan, ırkçı, katliam ve saldırıları kınayan bir tweet attı LGBTRT aktivisti Iris Mozolar.
14:00Filmde de oynuyor Iris.
14:02Bayram Sokağı'a gittiklerinde Tekno'yu ararken Liya ve Açı, Iris'i orada görüyoruz filmin karakterlerinden.
14:09Ve 11 Temmuz'da tutuklandı Iris tweetleri gösterilerek halkı kin ve nefrete teşvik etmekten.
14:16Ve 12 Temmuz'da da daha sonrasında serbest bırakıldı.
14:20Yani bu bize ne söylüyor?
14:23Hani böyle gerçekten Tekno'yu düşündüğümüz, hani Tekno'lara sahip çıkabilir mi diye düşündüğümüzde İstanbul, Türkiye.
14:30Tekno'nun kimliğini düşündüğümüzde trans, seks işçisi, gürcü bir kadın için İstanbul, Türkiye.
14:37Gerçekten hayatta kalması zor yerler.
14:40Ve aslında Iris'e yapılanlar da Tekno'lara bir gözdağı niteliğinde gibi geliyor bana.
14:47Peki filmde sizce geleceğe dair bir eşitlenme umudu var mı?
14:51Çok sesli, çok kültürlü Türkiye LGBT artılarla eşitlenebilir mi dersiniz?
14:57Filmde böyle bir umut var kesinlikle.
15:00Böyle İstanbul'u sanki bu geçişlerin, her türlü geçişin makbul olabileceği bir şehir olarak düşünüyor.
15:07Ve ilk umut zaten bu emekli öğretmenin ön yargılarından vazgeçmesi, transiyerini aramak istemesi, ondan öz ödülemek istiyor.
15:16Bir de ayrıca yeni neslin bir öğretmen adayı var, yakışıklı coğrafya öğretmeni.
15:22Evrim'in erkek arkadaşı.
15:24Onun kadınlığını sorgulamıyor, işte kahvaltı randevusuna çıkarıyor onu.
15:29Böyle çok tatlı bir romantik ilişki görüyoruz gerçekten.
15:34Hani bunlar çok ümit verici ve çok çok güzel.
15:37Fakat böyle filmin son sahnesinde böyle arka planda İstanbul'un bulanıklaştığını görüyoruz.
15:43Tabii belki oradaki amaç aslında karakterlerin yüzüne odaklanmak.
15:48Ama ben yine de o sahneler arka böyle İstanbul'u bulanıklaştıkça benim o eşitliğe, o hoşgörüye olan inancım da böyle yavaş yavaş azalmaya başlıyor.
16:00Ve evet çok sesli bir şehirde yaşıyoruz ama bu çok sesli şehirde kimin konuşma hakkı var?
16:06Kimin sesini duymak istiyoruz?
16:09O büyük bir soru.
16:11Ve maalesef eğitimde ayrımcılığa da pek çözüm olmuyor.
16:16Tabii şunu da eklemeliyim ki hani tekneler dışında filmde bir de kurtarılması gereken aslında bir de çocuklar var.
16:23Sokak çocukları.
16:24Apartman girişlerinde, çöp kutularında yaşıyorlar.
16:28Evsiz barksız.
16:29Onlara da evrim sahip çıkıyor hatta.
16:32Yani filmde aslında görülmeyen duyulmayan o kadar çok kişi var ki işte çocuklar, trans kadınlar, sokak müzisyenleri ve böyle herkes sanki müzikle kendini ifade etmeye çalışıyor.
16:43Böyle müzik bir ben varım çaresi.
16:46Ama en sonunda yine bir umutlu bitirecek olursak kediler de herkese sırnaşıyor filmde.
16:52Yaş, cinsiyet ya da kültür fark etmek sizin.
16:56Peki bu filmi neden izleyelim dersiniz?
17:03Neden izleyelim?
17:04Bir kere her şeyden önce bu İstanbul temsilleri çok çok güzel.
17:08O çok sesli, çok kültürlü bir şehir görüyoruz.
17:11Ve şehir bir karaktere dönüşmüş.
17:13Ve bir söyleştisinde Levan Akın diyor ki ben bu tarz filmleri seyretmek istemeyen insanları salona çekmeye çalıştım diyor.
17:23Yani aslında sadece bir kadının trans kimliği değil çok çok farklı temalar da bir arada.
17:29İşte aile sorunları, jenerasyon farkı, bir kimlik arayışı çok çok farklı temalar bir araya geçmiş.
17:36Ve o yüzden de bence çok hem hüzünlü bir film hem de umut dolu bir film.
17:41Evet ben de pek çok arkadaşımın filminde gördüğüm için sadece onları izlemek için bile olsa bu filmi izlerdim.
17:47Onu belirtmek istedim.
17:49Ve hani transların öz örgütlenmelerine, evlerine, iş yerlerine, hayatlarına girmek üzere oldu.
17:53Ve hani dışarıdan biri gelip burada bir şey yapmaya kalktığında yani işte Levan Akın bildiğim kadarıyla hani Gürcü ama İsveç'te yaşayan biri.
18:03Hani İstanbul'daki bu LGBTRT topluluğundan olmayıp onların bu kadar içinde yer aldığı bir filmi bu kadar hani göz hizasından yapmaya çalışması benim hoşuma gitti.
18:17Ben de izleme nedenim olarak bunu göstereyim istedim.
18:21Çok çok teşekkür ediyorum Naz Hocam. O zaman izninizle bölümü kapatıyorum.
18:25Peki görüşmek üzere.
18:26Bir sonraki bölümde buluşmak üzere.
18:33Hoşçakalın.