Ortadoğu'da neler oluyor? Ortadoğu savaşa mı sürüklenecek? Arif Keskin, Cumhuriyet TV'de değerlendirdi...
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz sevgili seyirciler Orta Doğu son günlerde oldukça hareketli peki Orta Doğu'da şu an neler oluyor önümüzdeki dönemlerde neler göreceğiz konuğumuza soracağız Uluslararası İlişkiler Uzmanı Arif Keskin konuğumuz.
00:30Arif Bey hoş geldiniz yayınımıza.
00:32Hoş bulduk iyi yayınlar Erdem Bey.
00:34Teşekkür ediyorum.
00:36Arif Bey şu anda Orta Doğu'da tam olarak neler oluyor?
00:39Aslında Orta Doğu'da baktığımız zaman 7 Ekim Hamas saldırısından sonra Gazze merkezli bir gerginlik süreci gerginlik ve çatışma süreci başladı.
01:02Tabii ki belki bölgesel ve uluslararası bir beklenti var bu sürecin dayandırılması ama sürecin dayandırmak yerine biraz daha fazla genişliyor çatışmalar derinleşiyor hatta çatışmaların tarafları da artıyor.
01:23Şu an baktığımız zaman Gazze krizi merkezli bir tarafta İsrail ile Hezbollah arasında bir gerilim görüyoruz diğer tarafında İsrail Yemenli Husiler arasında bir gerilim Iraklı milisler arasında artı İran İsrail arasında bir gerilim görülüyor.
01:54Bu aslında bir yönüyle çatışmanın farklı bir biçimde bölgeye yayılabilme ihtimalini potansiyelini gösteriyor.
02:07Krizin sadece İsrail Hamas arasında İsrail Gazze arasında kalmadığını Lübnan'dan Yemen'e kadar oradan Irak'a kadar yayıldığını ve yayılacağına işaretlerini gösteriyor.
02:24Böyle bir potansiyelin var olduğunu gösteriyor ve bir taraftan da İsrail İran arasındaki yaşananlar sürecin çok daha tehlikeli bir boyutlara taşınabilecek bir potansiyele sahip olduğunu karşımıza çıkarıyor.
02:47Tabii ki geldiğimiz şu ana kadar baktığımızda Ortadoğu ülkelerinde diyelim mesela Mısır'da, Suudi Arabistan'da, Ürdün'de ve bazı ülkede hala bir istikrarsızlık söz konusu değil.
03:02Yani çünkü bu gazze gerginliği başladığında belki bu ülkelerde de bir istikrarsızlık olur. Belki bir halk ayaklanması gibi beklentiler vardı. Özellikle de bazı grupların öyle bir beklentileri vardı.
03:20Ama hala bu şey değil. Yani diyelim bu çatışma bir de farklı bir ülkeler içerisindeki farklı bir süreci de tetiklerse bambaşka yere doğru gidiyoruz.
03:36Ama şu anda fiili olarak Hezbollah, yani Lübnan, Suriye, Irak, İran, Yemeni ve İsrail'de kapsayabilecek bir gerginlik ve çatışma sarmalını görüyoruz.
03:57Şimdi burada şunu da sormak gerekiyor. Dün İran basınında onayladığı bir olay gördük. Hamas lideri İsmail Heniye başkent Tahran'da bir suikast sonucu öldürüldü ve bunun üzerine İran'ın dini liderinin İsrail'i vurun emri verdiği ortaya çıktı.
04:17Bu emirle birlikte Ortadoğu'da bir İsrail-İran savaşı görebilir miyiz önümüzdeki dönemlerde?
04:24Aslında İran şu anda İran'la şu an itibariyle bir yanıt vermek istiyorlar ve yanıt vermeleri de gerekiyor.
04:34Çünkü İsmail Heniye'nin İran'da öldürülmesi İran için çok büyük bir itibar kaybı.
04:43Bu itibar kaybı sadece ülke içerisinde değil bölgede de İran'ın itibar kaybı ciddi bir biçimde tartışılıyor.
04:53Çünkü kendisini çok güçlü olarak gösteriyordu. İstihbarat ve güvenlik olarak çok güçlü olarak gösteriyordu.
05:01Bizden habersiz kuş uçmaz diyordu ama davet ettiği, ciddi bir biçimde koruduğu, değer verdiği bir misafiri Tahran'da öldürdü.
05:17Bu bir yön ile de İran'ın bürokrasisine yönelik, istihbaratına, güvenliğine yönelik, İran Devleti'nin yeteneklerini, beceriklerine, İran Devleti'nin iddiasıyla fiili olarak potansili arasındaki o uçurumu gösterdi.
05:38İran toplumunda da bu çelişkiler ciddi bir biçimde tartışılıyor.
05:45Şöyle deniliyor, bir kadının saçı hafif açıldığı zaman öyle biz güçlüyüz, şunu yapabiliriz diye bir güç gösterisinde buluyorsun ama başkentte davet ettiğin bir kişiyi koruyamıyorsun.
06:05Onlar sadece gücün İran'daki kadınlara veya İran'daki silahsız insanlar, yurttaşlara yetiyor gibi farklı durumları tetiklemiş durumda.
06:19Ayrıca şu da önemli, sonuç itibariyle bu ülkeler, bu İsmail Haniye, İran'ın desteği bir örgütünün lideri. Bunlar ne düşünüyorlardı? Bunlar diyorlar ki İran bir güvenlik limanıdır, bir güvenli bir limandır.
06:37İran istigrardı, belki başka yerde yaşayamazsak gidip İran'da yaşayabiliriz. Ama şu anda İran'da da vuruluyorlar. Yani İran'da Hizbullah için, Hamas için, İslami cihad için daha güvenli bir yer olmadığını açık şekilde gösteriyor.
06:59Bu direniş ekseni denilen, direniş ekseninde bulunan örgütler ve İran ilişkisi açısından da anlamlar ifade ediyor.
07:14Ayrıca şu da önemli, sonuç itibariyle İsrail, Ortadoğu'da ben güçlüyüm diyen bir ülkeyi başkentinde bunu yaptı ve bir şekilde İran'ın zayıflığını, çaresizliğini, kendini koruyamadığı tırnak içinde bunu göstermiş oldu.
07:38İsteseydi İran'la herhangi bir yetkiliyle öldürebilirdi, bu mesajı da veriyor. Şimdi İran böyle bir itibar ve meşruiyet krizi içerisinde ve bu nedenle dolayı İran'ın bir yanıt verme zorunluluğu var.
07:58İran içerisine baktığımızda iki bağışlandı bu yanıtla ilgili tartışma var. Bir grup şunu söylüyor, diyor ki aslında İsrail'in amacı İran'ı bir gerginliğin bir çatışmanın içine çekmek.
08:15Zaten İsrail bilinçli olarak İran'ı kışkırtıyor ve bir şekilde de İran-İsrail savaşının ya çatışmasını tetiklemek istiyor. Çünkü İran-İsrail muhtemel çatışmasına Amerika'nın da ve belki bazı ülkelerin de dahil olabileceği ve bir yönüyle de İran'a sadece İsrail-Amerika ile de karşı karşıya getirmek istiyor.
08:38Bu gruba göre İran daha iktidarlı, daha soğukkanlı ve İsrail'in kışkırtısına gelmeyecek şekilde bir siyaset izlemesi gerekiyor. Diğer tarafı ise başka bir grup özellikle de radikal muaskerler ise hayır bu çok büyük bir itibar kaybı.
08:58Biz şeyde vurulduk şu anlamda, onlar da şunu söylüyorlar, biz itibar kaybına uğradık, itibar kaybına uğradığımız nedeniyle bizim daha doğrudan, daha etkin, daha güçlü bir yanıt vermemiz gerekiyor.
09:28Ve bu anlamda da doğrudan İsrail'e hedef almamız lazımdır diyor.
09:38Ve bu anlamda bakıldığında iki farklı görüş söz konusu, bu iki farklı görüş şeyine baktığımızda ama İran yetkilileri yani sonucu itibariyle bunlar bir tartışma.
09:58Karar verecek kişi Hameney'dir, İran dini lideri, çünkü İran Anayasası'na göre bu tür şeyler onun yetki alanında, savaş, barış ve anlaşılan şunu söyleyebiliriz.
10:12Hameney'in niyeti bu itibar kaybını gidermek, İsrail'e doğrudan kendilerinin bir yanıt vermesi ancak amaçları verecekleri yanıtları bir savaşı tetiklemesi.
10:32Bir savaş, çünkü İran İsrail'le doğrudan bir savaş istemiyor. Buna birçok sebebi var. Çünkü İran'ın böyle 8 yıl İran'a savaş tecrübesi var, savaşın nasıl bir yıkım olduğunu biliyor.
10:48Ekonomi gücü buna yeterli değil. Toplum rejim arasındaki ilişki yeni bir savaşı yürütebilecek bir güç değil. Devlet kendi arasında ciddi bir ihbar. Bu savaş onu daha fazla tetikleyebilir.
11:03İran hem komşular hem uluslararası arasında sevilmeyen bir ülke. Muhtemel bir savaş İran'ın Irak tecrübesini hatırlatıyor. Sad'dan bir savaşı başlattı, Kuveyt'e girdi ama sonu gelmeyen bir süreç ve en sonunda ülkesi işgal edildi.
11:25Ve doğal olarak bütün bu tecrübeler nedeniyle İran bir savaşı başlatmak istemiyor, bir savaşı taraf olmak istemiyor. Ancak bundan sonra İsrail'e yapacağı şeyler o istese de o istemese de kaygan bir zemindir.
11:42Kaygan bir zemindir. Çok farklı yerlere yönlere yönelecek bir zemindir. O nedenle dolayı aslında öngörülmesi mümkün olmayan kaygan, amor ve belki de beklenmedik senaryolarla karşı karşıya olacağımız bir süreçtir.
12:08Yani şöyle diyelim Erdem Bey, sonucu itibariyle bütün ping pong modeli diyelim İran vurdu, İsrail vuracak, İran vuracak ve bu bir türlü de sonucu kestirilmeyen kaygan ve birçok yerlere gidebilecek bir sürecin eşiğindeyiz.
12:27Yani aslında zor, kritik, tehlikeli bir süreç eşiğindeyiz.
12:36Peki Arif Bey, İran-İsrail arasındaki gerilimden bahsettik ama İsrail tabi Orta Doğu'da çok sert bir tutum izliyor ve komşu ülkeleri de dahil olmak üzere bütün aslında Orta Doğu'yla neredeyse bir savaş içine girmek üzere tam da bu noktada İsrail'in tutumunu sertleştirmesi ve diğer ülkelere de müdahale etmesi Orta Doğu'yu tamamen bir savaşa sürükleyebilir mi?
13:03Yani İran'la İsrail arasındaki yani eğer bugünkü çatışmanın boyutu biraz büyüdüğü takdirde zorunlu olarak bütün ülkeleri çatışmanın içine atmazsa da Orta Doğu'daki bazı ülkeleri ister istemez çatışmanın içerisine atacaktır.
13:24Bu bir kaçınılmaz. Çünkü İran-İsrail doğrudan çatışması demek Hizbullah-İsrail, Yemen'deki Husi'lerle İsrail artı Irak'taki bazı Şii milislerle olan ve doğal olarak çatışma daha fazla yayılıp daha fazla aktif hale gelecektir.
13:50Hatta İranlıların yaydığı bilgilere göre bu kez çok farklı bir politika izlemek istiyorlar.
13:57Yani hatırlıyorsunuz Suriye'de Şam Konsolosluğunu, İran'ın Şam Konsolosluğunu vurulduktan sonra İran ne yapmıştı?
14:05İran drone'larla saldırmıştı ama sadece İran kendisi bunu yapmıştı ve önceden de haber vermişti ve haber verdiği için de pek fazla zayiat olmalı ama bu kez bambaşka bir saldırı strateji uygulayacaklarını bildiriyorlar.
14:24Büyük ihtimal bildirmeyecekler, haber vermeyecekler. Biraz daha kapsamlı bir şey yapacaklar ve belki de o dönem bunu yapmadılar. İran saldırdığı zaman Hizbullah'la diğer örgütlerde eş zamanlı bir saldırı klanlandığını düşünülüyor.
14:43Eğer bu böyle olursa yani bu tartışılan bu senaryo olursa sizin dediğiniz o şey gerçekleşir. Zorunlu olarak farklı ülkeler de çatışmanın içerisine giriyor.
14:59Hatırlarsanız mesela o gece yani İran'ın drone'larla saldırdığı gece bizim için tam anlamıyla bir örnek. Orada ne oldu? Amerikalılar devredeydi, Avrupa bazı ülkeler devredeydi, Arap bazı ülkeler İsrail'in yanında İsrail'e destek veriyorlar.
15:19Bu ne anlamı bize? Bugün de aynı şey olabilir yani bugün de İsrail-İran arasında muhtemel bir gerilim. İran'ın yanında Hamas'ın, Hizbullah'ın, Husi'ler veya Iraklı milisler yer alacağı gibi İsrail'in yanında da Amerika ve bazı Avrupa devletleri yer alıyor.
15:43Evet tam bu noktada Arif Bey çok kısa sizden şunu da rica etsem Avrupalı devletlerin ve özellikle Amerika'nın Orta Doğu'daki olaylara tutumu nasıl?
15:54Yani onlar şu süreçte bu süreçte özellikle de İran-İsrail bağlamında bu gerginliğin fazla tırmanmasından yana değiller.
16:08Amerika da bu şeyden yana değil, İsrail'ler de bundan pek fazla Avrupalılar da bu şeyden yana değiller ve bunun bir şekilde durdurulmasını istiyorlar.
16:23Hatta İranlıların söylediğine göre bir türde şu anda bir lobi çalışmaları da yürüyor. Şu anda birçok ülke İran'ı yakıştırmaya çalışıyor ve bu Çin dahil olmak üzere birçok ülke bunun bu tarafa gitmesini istemiyor.
16:43Çünkü bir tarafta Amerika'da devlet başkanlığı seçimleri var ve doğal olarak Orta Doğu'daki süreç doğrudan onu etkiliyor. Orada belli bir diyelim bir dar boşluğu süreci var.
16:58Diğer tarafta Amerikalıların Avrupalıların önceliği şu anda İran değil, onların önceliği Ukrayna, önceliği Rusya. Eğer İsrail-İran bir gerginliği zorunlu olarak bu önceliği değiştirecek veya belki de Amerikalılar Avrupalılar daha fazla Orta Doğu'ya yönelmek zorunda kalacaklar bunu istemiyorlar.
17:24Çünkü onlar için öncelik olan nedir? Öncelik olan Çin'in sınırlandırılması, öncelik olan Rusya'dır. Hatta hatırlarsanız mesela Amerikalıların güvenlik konsepti açısından İran bölgesel sorundur, Çin-Rusya küresel sorundur.
17:40Çin ve Rusya küresel bir güç oldukları için öncelik Çin'i ve Rusya'yı sınırlandırmak gerekiyor. Bu açıdan bakıldığında onlar şu anda İsrail-İran arasında bir çatışmanı istemiyorlar.
17:56Tabi ki süreç onların isteği ve iradesi çerçevesini aşabilir. Hatta geçen o drone çatışma saldırısında Amerikalılar çok etkin rol oynadılar sürecin daha farklı bir yere gitmemesi açısından.
18:16Şu anda büyük ihtimal önümüzdeki süreçte de Avrupalılar, bölge devletleri ve belki de Amerikalılar, Çinliler, Çin ve diğer üzerinden bu çatışmanın büyümemesini yatıştırmak isteyecekler. Çünkü onlar açısından şu anda İran-İsrail çatışması istenilen bir senaryo değil.
18:41Çok teşekkürler kıymetli görüşleriniz için.
18:43Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri Arif Keskin konuğumuzla Orta Doğu'da neler olduğunu, önümüzdeki günlerde neler olabileceğini konuştuk. Bugünlük burada noktalayalım başka bir programda görüşmek üzere diyelim.
19:10İzlediğiniz için teşekkürler.