Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Şimdi tabii en önemli konu buydu. Çünkü biliyorsun özellikle temmuz ayında memur ve emeklinin zam oranları da
00:07TÜİK'in açıkladığı
00:08Haziran ayı rakamlarını
00:11baz alarak belirleniyor. Dolayısıyla
00:13özellikle de Haziran ayında beklenenin altında bir enflasyon gelmesi nedeniyle
00:18yine tüm eleştiri okları TÜİK'e yöneltilmiş vaziyetteydi.
00:22Acaba bu rakamlar
00:23nasıl toparlanıyor?
00:24Gerçeği yansıtıyor mu?
00:26TÜİK başkanı da Ankara'da gazete ve televizyonların temsilcilerini dün çağırdı ve bayağı uzun bir toplantı
00:32yaptı.
00:33Her şeyi sorabilirsiniz. Tek tek yanıtlayacağım dedi. Öncelikle
00:37şunun altını çizdi.
00:39TÜİK yaşam maliyetini ölçmez dedi.
00:42TÜFE, sabit bir mal sepetinin bir yıl içindeki fiyat değişimini yüzdesel olarak ölçer.
00:48Hayatın pahalılığı, yaşamın maliyeti gibi kavramlar
00:51bambaşkadır, başka ölçümlerdir ve bunlar TÜİK'in görev alanı içerisinde değildir ifadesini kullandı.
00:58TÜİK'in bu ölçüm sisteminin Avrupa Birliği'nin kitabından alındığını,
01:03iğneden ipliğe ne yapacaklarının bunun içinde yer aldığını
01:07ve dünya nasıl yapıyorsa bu hesaplamayı
01:10TÜİK'in de öyle yaptığının altını çizdi.
01:13Bunlar çok teknik detaylar ama bunları da tek tek paylaştı.
01:17Diğer yandan bu TÜFE sepet nasıl oluşuyor onu da anlattı.
01:21İşte bir sene boyunca
01:23toplumun genelini yansıtacak şekilde belirlenen 2.000 hanenin
01:27tüm harcamalarına göre sepetin içinde nelerin yer alıp almayacağının belirlendiğini söyledi.
01:33Aralık ayında her yıllık olarak bu sepet ve içindekilerin ağırlıkları da dahil
01:38güncellendiğini, yenilendiğini ve ağırlığı azalanların sepetten çıkarıldığını ifade etti.
01:442.000 haneden gelen verilerin yanı sıra
01:47Türkiye genelindeki marketlerin
01:50kasa çıktıları da
01:51her ay sonu ayın 28-29'u gibi
01:54TÜİK'in eline ulaşıyor.
01:56Tüm bu verileri bir araya getiriyorlar
01:59ve ortalamasını alıp açıklama yapıyorlar.
02:02Verilerin %50'si sahadan yani bu belirlenen 2.000 hane
02:07artı marketlerin kasa çıktıları.
02:10%45'i barkod, %51'i webden
02:13alınıyor diye de açıkladı TÜİK Başkanı.
02:17Tabii o noktada
02:18farklı farklı duyurulan enflasyon rakamları var. Mesela İstanbul Ticaret Odası
02:24bu ay için %82 açıkladı yıllık, aylık 3,42 açıkladı.
02:28ENAK daha önce de çok tartışılmıştı. Aylık 4,27, yıllık %113 açıkladı enflasyonu.
02:35TÜİK ise bu ayki rakamları aylık 1,64, yıllık %71'di.
02:40İşte bu farklılık nereden kaynaklanıyor? Bu da gündemdeydi.
02:44TÜİK Başkanı Çetin Kaya dedi ki İstanbul Ticaret Odası ve ENAK'ın açıkladığı rakamlar
02:50farklı.
02:51Neden farklı?
02:52Bir kere İstanbul Ticaret Odası bizim yaptığımızın küçük bir modelini yapıyor ifadesini kullandı. Kapsamı daha az
02:59ve İstanbul ölçekli. İstanbul ise Türkiye'nin geleneli
03:03yansıtmaz ifadesini kullandı.
03:05ENAK içinse endeksi olduğundan yüksek açıkladığını söyledi.
03:09Endekslerinin sadece 4 yıla yakın bir dönemde piyasa fiyatlarından ortalama 2-3 kat
03:15uzaklaştığı görülüyor ifadesini kullandı.
03:19Dolayısıyla bu farkın oluştuğunun altını çizdi.
03:23Dediğim gibi TÜİK'in
03:242000 belirlenen 2000 haneden gelen veriler
03:28ve market kasalarının çıktığı üzerinden
03:31bu hesaplamayı yaptığını anlattı Kaan.
03:34Peki benim anlamadığım bir durum var.
03:36Tarihle ilgili yanlışım varsa lütfen düzeltmeyin ama 2022 yılına kadar aslında
03:42enflasyon sepetindeki malların fiyatları tek tek açıklanıyordu.
03:46Fakat 2022'den itibaren açıklanmamaya başladı ki eleştirilerin odağında olan bir konu.
03:52Buna ne yanıt verdi?
03:56Şimdi orada veriler artık %50 dijital olarak elimize ulaşıyor ve veri sayısı çok fazla arttı ifadesini kullandı.
04:03Yani bir yılda 500 binden 600 bine kadar fiyat çeşitliliğinin ellerine geldiğini söyledi.
04:11Bu yüzden artık bunu kullanmadıklarını anlattı ama
04:15dün itibariyle bu mevzu daha da farklı tartışılıyor.
04:17Orada ekonomi yazarı Alaattin Aktaş
04:202022 yılından beri açıklanmayan bu madde fiyatlarını yazdı dün.
04:24Mesela TÜİK'in işte yumurta fiyatı olarak 2,5 lirayı baz aldığını söyledi, uzman doktor muayenesi 34 lira.
04:31Kira 5845 lira gibi bir takım rakamlar yer aldı o yazıda.
04:36Dün TÜİK Başkanı ile yaptığımız görüşmede de bu yazı ve o rakamlar gündeme geldi.
04:41Onların da sebeplerini açıkladı.
04:44Şimdi önce şöyle diyor Çetin Kaya dünyanın hiçbir ülkesi tek tek tek tek bu fiyatları yazmıyor.
04:50Mesela yumurta örneğinden yola çıktı dedi ki farklı farklı yumurta çeşitleri var.
04:56Gezen yumurtanın fiyatı ayrı, organik yumurtanın fiyatı ayrı.
05:00İşte 30'lu paketlerde tanesi 2 liradan satılan yumurta ayrı.
05:04Halkın büyük büyük kısmı 2 liralık yumurtadan yani 30'lu paketlerdeki yumurtadan tüketiyorsa bizim elimize gelen verilerde de ağırlık burada oluyor.
05:16İşin içine işte organik ve gezen tavuk yumurtasının fiyatı da girdiği zaman ortalama 2,5 lira civarında bir yumurta fiyatı elde edilmiş oluyor.
05:26Yani işte domateste de öyle çeri domates ayrı, çanakkale domatesi ayrı, her bir domatesin fiyatlandırması da ayrı.
05:34Böyle böyle bu kadar ürün çeşitliliği içerisinde toplanan veri 500 binden 600 bine çıktı dedi ve bunları tek tek açıklamak yerine ortalamayı esas alarak hesaplama yapılıyor ifadesini kullandı.
05:48Öte yandan az önce de bahsetmiştim işte marketlerin kasa çıktığıları burada da 300 bine yakın market verisi ayın son günü TÜİK'in eline ulaşıyor toplu halde 28-29 gibi ayın.
06:02Orada da şöyle bir sitemde bulundu.
06:03Dünyada her ayın üçünde enflasyon verisi açıklayan başka bir ülke yok.
06:08Az sayıda ülke ayın yedisinde açıklıyor dedi.
06:12Büyük bölümü ayın 10 veya 15'inde açıklıyor.
06:15Biz zaten bu hesaplamaları ucu ucuna yetiştirirken kalkıp bir de anlatıcılığı olmayan fiyatlar hesaplamaktan vazgeçtik ifadesini kullandı Çetin Kaya ve bu yükü ağır ve dünyada kimsenin yapmadığı bir iş olarak ifade etti.
06:32Peki işte bu kira fiyatları mesela 5800 lira artık hani küçük yerleşim yerlerinde bile bu rakamlara kiralamak ev kiralamak zor diye orada gazeteciler çıkıştı.
06:45Bunu neye göre hesaplıyorsunuz diye soruldu.
06:48Şöyle anlattı TÜİK başkanı TÜİK'e göre ortalama kiranın 5800 lira olmasının nedeni şu kiracıların sadece yüzde 5 ila 10 diyor her ay ev değiştiriyor.
07:02Diğer hesaplamalarda tüm kiracılar her ay ev değiştiriyormuşçasına şişirilmiş bir zam hesabı yapılıyor.
07:09Kiradaki enflasyonun etkisini görmek için en az iki yıllık bir zaman gerekiyor.
07:14Biz kira artış sınırı olan yüzde 25'i de esas almıyoruz.
07:18Takip ettiğimiz 5000 konut var.
07:21Buradaki artışı gözlemleyip hesaba dahil ediyoruz dedi.
07:25Yani bu kirada da işte doktor muayenesinde de çünkü devlet doktoru var özel doktor var çeşitli rakamlar var.
07:33Bunlar üzerinden bir ortalama aldıklarının altını çizdi.
07:37Bu ortalamaya göre de bu rakamların çıktığını belirtti.
07:40600 bin fiyatın tek düzeye indirgenliği toplulaşma hesabıdır enflasyon diye de ifade ettiği yaptıkları hesaplamayı Kaan.
07:50Tabi genel itibariyle aslında bütün bu tartışmaların başlamasının başlangıç noktası diyeyim daha doğrusu enflasyonun beklentinin altında gelmesi ama haziran ayının haziran enflasyonun beklentinin altında gelmesi.
08:02Çünkü tam da memur ve emekli zamlının belirleneceği bir aydan bahsediyoruz enflasyon verileriyle birlikte tepkiyi doğurdu.
08:08TÜİK başkanı haziran ayı rakamlarının gerekçelerine ilişkin neler söyledi?
08:14Haziran üzerinde.
08:16Evet yani aslında bir anlamda TÜİK'in rakamlarla oynadığı ciddi bir iddia olarak gündeme getirilip duruyor.
08:24Bir miktar dünkü toplantının da nedeni işte bunlara açık açık yanıt verme arayışıydı.
08:30Bunu gözlemledik TÜİK başkanı çok netti.
08:33Bir kere bu haziran ayı tablosuyla ilgili sebeplerini dört maddede sıraladık.
08:39Birinci madde olarak kamuzamlarının temmuz ayına kalmasını ifade etti.
08:44Yani elektrik, vergi, akaryakıt, tütün gibi kamuzamları haziran ayında bir kısmı duyuruldu ama bunlar haziran ayı fiyatlarına tabii ki yansımıyor dedi.
08:55Bir sonraki aya yansıyacak ifadesini kullandı.
08:58Diğer yandan tarihsel seyir ikinci madde olarak ifade etti.
09:03Yani haziran ayı her zaman enflasyon açısından en düşük aydır ifadesini kullandı.
09:07Tarla ürünleri pazara çıkar daha ucuz satılmaya başlar sebze meyve dolayısıyla her yıl olduğu gibi bu yılda negatif gelmiştir dedi.
09:17Üçüncü madde olarak döviz kurunu söyledi.
09:20Enflasyonu tetikleyen en önemli başlıklardan birisi olarak ifade etti.
09:25En önemli kalemdir dedi ama uzun zamandır yükselmiyor.
09:28Bir durağanlık stabilite var kurda dedi.
09:31Bu da enflasyon oranları üzerinde etkide bulunuyor ifadesini kullandı.
09:35Ve tabii dördüncü madde olarak da yaz aylarının etkisi dedi.
09:40Şimdi Çetin Kaya'nın dikkat çektiği zamların etkisinin yansıyacak olması nedeniyle onun da altını çizelim.
09:47Belki temmuz ayında bir miktar yükselecek gibi duruyor enflasyon.
09:51Bunu da belirtelim ama TÜİK Başkanı başka şeylere de dikkat çekti.
09:56Bunlar çok önemliydi Kaan.
09:58Mesela şirket kârları dedi enflasyonu tetikliyor ifadesini kullandı.
10:03Dünyanın en pahalı etini yağını tüketiyoruz dedi.
10:07Fahiş zam yapanlar yaygın ve bu ortamda kârlılık oransal olarak artıyor.
10:12Oradan anlıyoruz ifadesini kullandı.
10:15Avrupa'da da durumun böyle olduğunu şirket kârlarının enflasyon üzerindeki etkisinin araştırıldığını ve yüzde 45 olarak açıklandığını duyurdu.
10:24İşçilik maliyetlerinin ise Avrupa'da yüzde dört buçuk olarak enflasyon üzerindeki etkisinin hesaplandığını söyledi.
10:34Türkiye'de böyle bir rakam yok.
10:36Böyle bir hesaplama şu an için yok ama şirket kâr artışları fahiş yurt dışında kaldı ki öyle değil.
10:43Buna rağmen enflasyona Avrupa'da etkisi yüzde 45 diye anlatmaya çalıştı ne demek istediğini.
10:48Yani enflasyondan bağımsız bir fahiş fiyat gerçeği olduğunu vurguladı ve dolayısıyla şirket kârları enflasyonu etkiliyor dedi.
10:58Bu da çok tartışılacak altı çizilecek bir başlık olarak önümüzde duruyor.
11:02Diğer yandan TÜİK başkanı algılanan enflasyonla devletin açıkladığı rakamlar arasında bütün dünyada her zaman hissedilenin farklı olduğunu vurguladı.
11:12Ama Türkiye'de dedi ne yazık ki nominal enflasyon çok yüksek olduğu için can acıtıcılığı daha fazla derseniz buna da söyleyecek sözüm olmaz ifadesini kullandı.
11:23Şimdi aynı ürünlerin biliyorsun CNN Türk olarak biz de çok sık bu haberleri yaptık.
11:29Farklı marketlerde farklı farklı fiyatlara satılıyor olması da aslında enflasyonu ve rakamları etkiliyor.
11:36Bunun nedeniyle ilgili sorumluluğu mecra TÜİK değil dedi başkan ama enflasyonist ortamda böyle şeyler maalesef oluyor ve rakamlara da olumsuz etki ediyor diye konuştu.
11:47Yani bu farklı marketlerin farklı fiyat uygulamaları da ülke açısından enflasyon rakamları açısından ciddi bir zarar olarak önümüze çıkıyor.
11:57TÜİK başkanı resmi olarak da bunu söylemiş oldu ve benim dikkatimi çeken bir de enflasyon yorumu yaptı.
12:04Biraz şakalaştık hani ne zaman düşer fiyatlar diye.
12:07Enflasyonun yüzde yetmiş beş olması veya yüzde kırk beş olması arasında bir fark yok.
12:13Enflasyon enflasyondur ve fiyat artışı getirir dedi.
12:17Dolayısıyla yüzde kırk beş de yüksektir yüzde otuz da yüksektir.
12:21Olması gereken tek hanelere indirmek hatta eksileri görmektir ifadesini kullandı Kaan.