Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00MÜZİK
00:13Sevgili izleyiciler, Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:17Suriye'de cihatçı terör örgütü HTA'nın liderliğinde bazı gruplar 27 Kasım'da Esad rejimine yeniden saldırmaya başlamışlardı.
00:2613 gün süren saldırıların neticesinde önce Halep ardından da Şam düştü ve Esad yönetimi 61 yıllık Bağdat rejimi sona erdi.
00:35Ancak Suriye'de durum hala belirsiz. Yeni gelişmeler yaşanmaya devam ediyor.
00:39Bugün Cumhuriyet Gazetesi yazarı Ergin Yıldızoğlu ile Suriye'nin durumunu değerlendireceğiz.
00:45Sayın Yıldızoğlu hoş geldiniz.
00:47Hoş bulduk. Buyurun.
00:50Şimdi öncelikle Esad ülkeden kaçtı. Esad yönetimi sona erdi.
00:55Yeni kadroların da nasıl bir rejim inşa edeceği hala belli değil.
01:00Suriye'nin yeniden inşası nasıl olacak siz nasıl yorumluyorsunuz?
01:04Suriye'nin yeniden inşası çok olanaklı gözükmüyor.
01:11Birkaç nedeni var bunun.
01:13Birincisi Suriye deyince ne anladığımız belli değil şu anda.
01:19Örneğin İsrail önemli bir bölümü kesti aldı.
01:24Suriye'nin bütün altyapısını özellikle askeri altyapısını limanlarını bombalıyor.
01:30HTA liderliği bizim İsrail ile bir düşmanlığımız yok derken bunları koruyacağına dair bir işaret vermiyor.
01:40Kuzeyde biliyorsunuz Kürtlerin bulunduğu bölge var.
01:45Orada bir çatışmalar devam ediyor.
01:49Rus üslerinin bulunduğu batı bölgesi var.
01:54Ağırlıklı olarak Şiilerin bulunduğu.
01:58Sünniler var. Daha aşağıda Dürüzler var.
02:02Çeşitli Hristiyan fraksiyonlar yaşıyor.
02:08Dolayısıyla etnik olarak karmaşık bir durum var.
02:11Hepsinin kendilerine göre beklentileri var.
02:15Bütün bunların üzerine bir sünni rejimin oturma niyeti var.
02:20Fakat bu niyetle olacak bir şey değil.
02:24Çünkü yeni rejimin kurumlara ihtiyacı var.
02:30Personeli ihtiyacı var.
02:32Bir de devlet yönetme kültürüne ihtiyacı var.
02:37Ya da alışkanlığına ihtiyacı var.
02:39Eski devleti ne kadar devralacak?
02:43Bugün dinliyordum birisini.
02:46Esat giderken savaşmayın ve geçiş için hazırlıklara başlayın.
02:54Biliyorsunuz başbakan da kaldı.
02:57Geçiş için hazırlık.
02:59Neyin geçişi bu? Kim ne olacak?
03:01Şimdi HTA'nın adı geçiyor ama HTA'nın iki tane sorunu var.
03:06Bir tanesi nereden baksan 30 bin civarında bir insan gücünü temsil ediyor.
03:12Askeri gücünün böyle olduğunu söyleniyor.
03:15Böyle bir güç Suriye gibi bir yeri kontrol etmeye hiçbir şekilde yetmez.
03:19İkincisi çok parçalı ve içinde çok daha cihatçı, daha radikal kesimler var.
03:30Ve Jolani'ye katlanmak durumunda oldukları için hoşnutsuz olduklarından söz ediliyor.
03:36Dolayısıyla olay paylaşılmaya başlandığı zaman iktidar ve ekonomi bütün bu çelişkilerin ne olacağı belli değil.
03:45İkincisi ekonomi deyince ne var ortada?
03:49Ortada bir şey kalmadı ekonomi olarak.
03:51Elektrik su kaynakları yok.
03:54Enerji kaynakları yok.
03:58Golan Tepelerinde önemli bir petrol bulunduğundan söz ediliyor İsrail'in bulduğu.
04:04Ama bunun bir faydası olmayacak.
04:07Şimdilik en azından Suriye'ye.
04:11Bir tane enerji, bir tane ekonomik kaynağı var bir süredir.
04:15Çünkü biliyorsunuz yaptırımlardan dolayı ekonomisinin birçok kaynağı kesilmişti.
04:21Bu da yasa dışı enfetamin üretmek.
04:24Yani komptagon denen ilacı üretmek.
04:30Bu şu anlama geliyor.
04:32Hem devletin içinde hem dışında müthiş bir mafyalaşma var.
04:36Bunu üretip dağıtmak için.
04:39Devletin içindeki personelin bir şekilde devlete sadakati olduğunu varsayalım.
04:45Dolayısıyla yeni gelenlerle iş birliği yapmaya başlayalım.
04:49Büyük mafya örgütleri var.
04:51Bunlar da uluslararası mafya networklerine bağlı örgütler.
04:57Orada da ciddi bir sorun var.
05:00Bütün bunları üst üste yığmaya başladığımız zaman olağanüstü personal gerekiyor.
05:06Çok büyük para gerekiyor yeniden inşa edilmesi için.
05:10Kendini koruması için askeri yapılarının yenilenmesi gerekiyor.
05:14Bunların hiçbiri yok.
05:16Bunların hiçbiri olmadığı zaman yeniden inşa konusunda ne düşünebiliriz?
05:23Diyebiliriz ki dışarıdan yardım alabilir.
05:26Yani bu işe elini sokmuş olan Türkiye gibi, Amerika gibi, İsrail gibi ülkelerden mali yardım alabilir.
05:36Belki başka Arap ülkelerinden zaman içinde destek mali yardım alabilir.
05:41Bu bir zaman meselesi.
05:42Hemen olacak bir şey değil.
05:44Aynı zamanda da bu yardımları yapanlar tabii ki diyetini isteyecekler karşılığında.
05:49Bir takım imtiyazlar isteyecekler buna karşı.
05:52Bunların birbirlerinin de uyum içinde olana kadar olabileceğini kestirmek çok zor.
05:58Bu anlamda durumu izah edebilmek için kaos sözcüğünü kullanmaktan başka bir çare bulamıyorum.
06:05Buna bir düzen verebilecek.
06:07Türkiye'nin buna bir düzen verme şansı yok.
06:10Diyelim ki girdi işine düzen verebilmek için çok büyük asker ve mali kaynak gerektiriyor bu.
06:18Türkiye ekonomisi bugün bu kadar.
06:21Yani Suriye'nin en azından diyelim ki yer ortadan keselim kuzey kısmını.
06:26Stabilize edecek bir askeri ve mali kaynağı harekete geçirebilecek durumda olduğundan ben şüpheliyim.
06:34Çünkü ekonomisi yavaşlıyor bir taraftan.
06:36Büyük dış borçları var.
06:38Enflasyon malum.
06:40İşsizliğin durumu malum.
06:42Sanayi üretkenliğinin düşüktüğünden herkes şikayet ediyor.
06:46Bir stakfylasyon yaşıyor şu anda Türkiye.
06:49En yakın ve inşaat sektörünün de gücünü düşünürsek Türkiye diye aklımıza gelebilir.
06:57Ama kaynakları yetmesi söz konusu değil gibi geliyor bana.
07:05Peki yeni yönetimle iyi ilişkiler kurmaya çalışacak sanıyorum Türkiye.
07:09Peki de yeni yönetimin ne olduğunu ben anlamıyorum.
07:13Yani kim olacak yeni yönetim?
07:15Şimdi Calani'nin yeni yönetim olabilmesi için bir yerde olması lazım.
07:20Yani ülkenin bir miktarını kontrol ediyor olması lazım.
07:23Elindeki personeliyle, mali kaynaklarıyla, devlet yönetimi alışkanlığıyla nasıl kontrol edecek?
07:30Şimdi Calani'nin kuzeyde bulunduğu bölgeleri stabilize ederken bir deneyi var.
07:37Küçük bölgelerdi buraları.
07:38O personeli ona yetiyordu.
07:40Ama aynı zamanda çok şiddetli baskı uyguladığını da biliyoruz o bölgelerde yönetimini sorgulayanlara.
07:49Şimdi ne kadar ılımlı bir görüntü sunmaya çalışsa da hemen şeriat yasalarından bahsetmeye başladı.
07:57İşte kadın hakimlerin hepsinin kovulduğundan bahsediliyor.
08:01Çünkü şeriatta kadın hakim olmuyor.
08:03Böylece kadın avukatlar da anlamsızlaştı.
08:07Dolayısıyla kadınlar üzerinde bir baskı geliyor bir taraftan.
08:10Bunlar senelerce seküler bir ortamda yaşamış kadınlar.
08:13Dolayısıyla ne tepki gösterecekler?
08:15Nasıl bir itiraz edecekler?
08:18Buna karşı nasıl bir baskı uygulanacak?
08:21O kadar çok faktör var ki.
08:24Dolayısıyla Türkiye işbirliği yapmak isteyecektir.
08:28Demin dediğim gibi kim ne yapacak?
08:31Yapacak olan bir yer yönetebiliyor olacak mı?
08:35Ve Türkiye bu yönetimi destekleyebilecek, ayakta tutabilecek mali kaynakları ve personeli sunabilecek mi buraya?
08:42Peki bu belirsizlik ortamı içinde Türkiye'nin 12 yıl aranın ardından yeniden bir elçilik açması şamda bunun hakkında neler diyebiliriz?
08:51Deminki projenin, deminki niyetlerinin, yani fantasy demek istemiyorum.
08:57Ama bir şekilde Türkiye çok anahtar noktada olan Suriye'yi,
09:05yani tüm Orta Doğu'da çok kritik bir yere sahip Suriye.
09:09Suriye'yi kontrol ederek geri kalanına bir tür hegemonya projesi yansıtabileceğini düşünüyor.
09:23Ama aşağıda büyük Arap devletleri var.
09:26Mali kaynakları kuvvetli.
09:29İsrail var, onun üzerinden bölgeye bir şey yansıtmak kolay değil.
09:33Ve İsrail genişleme sürecinde şu anda.
09:37Toprağı kendine katmaya çalışıyor.
09:40Çünkü şu anda hiç kimse İsrail'in karşısında duramadığına göre o da mümkün olduğu kadar yayılmak eğiliminde.
09:48Devam edecek yani?
09:50Edecek, devam etmek durumunda.
09:52Yani çünkü burada şöyle bir arka planı var bunun.
09:56Büyük Orta Doğu projesinden bahsediyor insanlar sık sık işte başarılı oluyor onun devamı falan diye.
10:02Değil aslında.
10:03Çünkü Büyük Orta Doğu projesi denen proje Amerikan önderliğinde ve G8 tarafından yapılması beklenen ve bölgeyi yeniden yapılandırma projesiydi bu.
10:15Ve bunu sundular 2004'te G8 toplantısına.
10:21Oradan Fransa bunu sızdırdı Araplara.
10:24Ve birdenbire herkes itiraz etti biz bunu kabul etmiyoruz diye.
10:28O proje orada öldü.
10:30Esas olarak herkese yani dikkat edilmesi eğer okunacak bir metin varsa geri giden okunması gereken aynı tarihlerde neokonlar tarafından
10:41Metenyahu'ya verilmek üzere yazılmış bir clean break yani kesin kopuş diye bir rapor var.
10:48O raporun özü şu Amerikan'ın bölgedeki etkinliği zayıflıyor.
10:53Dolayısıyla İsrail bundan çok kendi öz varlık koşullarına odaklanmalı ve Amerikan'ın çıkarlarında kendisini bağladığını düşünmemeli diyor.
11:05Tam böyle olmaya başladı.
11:07Fırsat buldu İsrail.
11:09Genişliyor.
11:11Batı yakasında genişliyor işte Gazze'deki durum belli.
11:15Lübnan'a girdi belli.
11:17Şimdi Suriye'yi.
11:19Tabii burada şunu düşünmek mümkün.
11:21Ne yapıyor bu arada?
11:23Bu arada kendisini tehdit eden güçleri devreden çıkarmaya çalışıyor.
11:28Hamas'ı devreden çıkarıyor.
11:30Hezbollah'ı devreden çıkarıyor.
11:32Suriye'yi devreden çıkarıyor.
11:34Bunlar aynı zamanda Amerika'nın bölgedeki iradesine de bir şekilde direnen tamamen uymayan güçler.
11:41Ve buradan şimdi böyle aklı yırtmaya başladığımız zaman bunun ucu İran'ı gösteriyor.
11:46Evet evet İran ne yapacak bu durumda?
11:49Şimdi İran şu anda bir şey yapacak durumda değil anladığım kadarıyla.
11:52Çünkü şu anda İran'ın kovulmuş durumda şeyden çekilmek durumunda kaldı Suriye'den.
11:57Ama buradan ben bir adım daha öteye gitmek istiyorum.
12:00Eğer sorun İran'a bulaşırsa ve İran'ın da zayıf bir devlet haline gelmiş olduğu göz önüne alınırsa
12:08İran'daki rejimin devletinden çıkmaya başlamasıyla birlikte bir sonraki ülke neresi olur sorusu gelecek ortaya.
12:18Bir sonraki bir sonra bir tane ülke kalıyor geride.
12:23Yani şey olabilecek İsrail'in bölge projelerine ve de Amerika'nın bölgedeki beklentilerine problem çıkarabilecek bir tek Türkiye kalıyor geride.
12:37Oraya kadar sıra gelir mi İran'la ilgili bir şey.
12:40Yani İran rejimi değiştirilebilirse devrilebilirse bir sonraki adım Türkiye tamamen hedefte kalmış olacak korunaksız bir yerde kalmış olacak.
12:51Dolayısıyla bu süreçin böyle bir karanlık yanı da var.
12:54Peki baş edebilir mi Türkiye bu tehditle?
12:57Türkiye bu tehditle baş edebilir mi?
13:01Tehdit nasıl formüle edileceğine ilgili sorun.
13:06Yani ekonomik olarak formüle edilebilir.
13:08Toprak meselesi üzerinden formüle edilebilir.
13:12Enerji kaynakları üzerinden edilebilir.
13:16Yabancı kaynağa ihtiyacı var Türkiye'nin.
13:20Dolayısıyla yabancı kaynak üzerinden bir baskı gelebilir.
13:25Ve de sonuç olarak da askeri bir ama Türkiye bir NATO ülkesi olduğu için de tabii ki daha karmaşıklaşmaya başlıyor durum.
13:35Ama burada yönetebileceği pazarlıklara bağlı ve bölgedeki takıntılara bağlı.
13:42Şimdi Suriye ile Türkiye arasında Türkiye'nin Suriye projelerinden dolayı bir geçişkenlik oluştu.
13:50Büyük bir nüfus var Türkiye'de.
13:53Bu nüfusun demografisi içinde büyük genç bir nüfus var burada ve Suriye'den geldiği.
13:59Bunların kültürel durumu nasıl?
14:01Yani burada radikal grupların etkinlikleri nelerdir, ne düzeyde?
14:07Türkiye güvenlik bürokrasisi burayı ne kadar denetim altında tutabiliyor?
14:14Bunları bilmek mümkün değil ama bu bir tehlikeli bir olay.
14:17Çünkü eğer geçişkenlik olup da oradakiler bu tarafa gidip gelebildikleri zaman, sadece düşünsel olarak bu tarafı da etkilemeye başladıkları zaman,
14:26Türkiye üzerinde bir başka, başka bir risk unsuru da oluşmaya başlıyor.
14:32Bir tartışma var şu sırada, izliyorsunuz siz de, geri gidecekler diye Suriyeliler.
14:40Nereye gidecekler?
14:42Yani Suriye, temin oradan başladım ben onun için.
14:45Suriye diye bir yer kalmadı ki.
14:47Ekonomisi çalışmıyor, altyapısı çalışmıyor.
14:53Ortam da belirsiz.
14:55Ortam da belirsiz, kimin yöneteceği belli değil.
14:58İnsanlar ailelerini alıp kalkıp oraya gitmezler.
15:01Bir çoğu yerleşti, iş güç sahibi.
15:04Onların zaten gitmesini istemek de adaletsiz bir şey.
15:08Adam dükkanı açmış, orada çalışıyor, bir hizmet veriyor, üretim yapıyor.
15:11Sen kalk düzenini boz git.
15:14Demek de adaletsiz bir yaklaşım olur.
15:17Ama burada bir sorun var.
15:19Yani bu insanların geri gideceğini düşünmek için,
15:22Suriye'nin geri gidilebilecek bir yer haline gelmiş olması gerekir.
15:26Şöyle bir fanteziyle olmaz.
15:28Bak işte Esad gitti, siz de artık gidin.
15:31Gönecek adam, evi yıkılmış çoktan.
15:34Çocukları gönderecek okul yok.
15:39Kadının durumu nedir belli değil.
15:41Sağlık hizmetleri sektiği uğradı.
15:43Sağlık hizmeti diye bir şey yok.
15:44Taşımacılık ne halde.
15:48Yani darmadağın oluş bir sosyal formasyon var orada.
15:51Ve bunun içine kim gitmek ister?
15:53Bunun içine militan, delikanlı savaşmak için.
15:56Bir şey yapmak için gider ama bir aile kalkıp gitmez bunun içine.
15:59Ama siviller dönmek istemeyecekler Suriye'ye.
16:02Yani siviller normal olarak dönmek istemezler.
16:06Durum berraklığa kavuşmadan.
16:08Hani gençler düzenin kurulma sürecinde yer almak için.
16:13Şeşitli sağdan soldan ama eski olarak sağdan olacaktır.
16:17Ve de Müslüman fraksiyonlar içinden olacaktır.
16:20Etkin olmak ve kendi ideolojileri ve kültürleri doğrultusunda süreci belirlemek için dönmek isteyebilirler.
16:30Ama bunun ne kadar bir nüfustur?
16:32Ve nasıl bir Türkiye'nin ekonomisini rahatlığa yaratır?
16:35Zor söylemek bunu.
16:37Peki Sayın Yıldızoğlu son olarak şunu da sorayım size.
16:40Şimdi Türkiye'den Suriye'ye bir göç çok mantıklı değil sanıyorum ki.
16:44Ancak yaşanan gelişmelerin sonucunda o belirsiz ortamda, o yokluk ortamında Türkiye'ye yönelik yeni bir göç hareketi olur mu sizce?
16:54Şimdi mantıken yani rasyonel bir denklem içinde düşünürsek bu insanlar buradan kalkıp gitmek isterler.
17:02Ama şu anda Suriye'de bir yönetim var.
17:05Pardon yönetim diyorum bir askeri ortam oluştu.
17:09Bir disiplin rejimi şekilleniyor.
17:12Türkiye'nin sınırında da bir çatışmalı ortam var.
17:17Bütün buralardan geçerek Türkiye'ye gelebilmeleri için Türkiye'nin bunlara yardımcı olması gerekir.
17:23Yani kendi kendilerine kalkıp gelmeleri bu ortamda çok zor.
17:28Yardımcı olması gerekir.
17:30Yardımcı olur mu olmaz mı?
17:32Geldikleri zaman geçirir mi?
17:37Avrupalılar istemediklerini ifade ediyorlar artık orası.
17:41Öyle böyle bir fantezi bir durum var artık esas fikri sizde bilemeyiz.
17:45Dönene 1000 Euro para veriyor sanırım Suriye'ye geri dönene.
17:48Tamam da Suriye'de gideceksin 1000 Euro iki ayda bitecek.
17:51Sonra yani 1000 Euro kimin işine yarar?
17:55Yani tamamen şey bu ahlaksızca bir hareket.
17:59Al parayı git gibi çaresiz insanların çaresizliğini istismar etmeye çalışan ve aynı zamanda çok oryantalist bir şey.
18:08Yani bunlara parayı verirsin giderler falan gibisinden böyle aşağı gören bir yaklaşım.
18:14Almanya'ya Esad'dan kaçanlar gelmesin.
18:16Esad yanlıları gelmesin diyor.
18:18Adamların hayatı tehlikedeyse şu anda ve kendileri de bir suç işlemedilerse.
18:23Örneğin hakim mesela.
18:25Asat rejiminde demin kadınlardan bahsettik.
18:27Kadın hakim.
18:29Bir suç işlediği yok.
18:31Dönüp gelmek istese Almanya hayır istemem diyor.
18:34Sen gel halbuki uluslararası anlaşmalara göre gelebilmesi lazım.
18:37Dolayısıyla bunun bir yanı da bu.
18:40Dağılıyor her şey bir taraftan da.
18:42Yani uluslararası anlaşmalara kimsenin taktığı yok.
18:45İnsan haklarına artık kimsenin taktığı yok.
18:47Böyle bir acayip bir yerde bir ortam içinde yaşamaya başladık her yerde.
18:53Peki Sayın Yıldızoğlu çok teşekkür ediyorum vakit ayırdınız bugün.
18:57Sağol iyi çalışmalar.
18:59Teşekkürler.
19:01Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri, Cumhuriyet Gazetesi yazarı Ergin Yıldızoğlu konuğumuzdu.
19:07Suriye'deki belirsiz ortam hakkında konuştuk.
19:10Sıranın belki de İran'da olabileceği daha da önemlisi eğer İran'da bu projenin bir parçası olursa sıradakinin Türkiye olabileceğinden bahsetti Sayın Yıldızoğlu.
19:21Biz Orta Doğu'daki dış dünyadaki gelişmeleri takip etmeye devam ediyoruz.
19:26Bu ekranlardan aktarmaya devam ediyoruz.
19:28Ancak şimdilik burada noktalayalım.
19:30Başka bir programda yeniden görüşmek üzere diyelim.