Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri hoş geldiniz yeni yıl geliyor yeni yılın gelmesiyle birlikte zamlar da beraberinde geliyor Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın imzasıyla resmi gazetede yayınlanan tebliğe göre ehliyet, pasaport, imeği, kayıt ve yurtdışı çıkış harcına büyük oranlarda
00:30zam yapılacak yapılacak bu zam 1 Ocak 2025'ten itibaren geçerli olacak bizler de bugün Profesör Doktor Hayri Kozanoğlu'yla birlikte bu yeni zamı ve yeni zam oranını değerlendireceğiz Sayın Hocam hoş geldiniz
00:44Merhabalar iyi yayınlar sağol
00:46Teşekkürler
00:47Hocam şimdi az önce saydığım kalemlere ve bir kaç başka kaleme daha %43,93'lük bir zam geleceği söyleniyor peki siz bu oranı ve bu kalem zamlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
01:01Öncelikle sevgilerden bir bilgi vereyim yeniden değerleme oranı Ekim ayındaki üretici fiyatları enflasyonuna göre belirleniyor Kasım'ın 3'ünde Ekim ayı rakamları açıklanmıştı buradan da bu %43,93 oranını zaten öğrenmiştik
01:26Ancak Cumhurbaşkanı'nın bu oranları indirme gibi bir yetkisi oluyor sürekli olarak Hazine ve Maliye Bakanı Meme Şimşek, Merkez Bankası yetkilileri ücretlerin öngörülen enflasyona göre arttırılacağını arttırılması gerektiğini söylüyorlar
01:48Ve yönetilen yönlendirilen fiyatlar denilen yani kamu tarafından belirlenen fiyatların da buna paralel olması gerektiği konusunda özellikle Merkez Bankası vurgu yapıyor.
02:03Şimdi o nedenle bu %43,93 oranı ki bu 2024 rakamlarına göre belirlenen bir oran bunun aşağı çekilmesi söz konusuydu. Böyle bir uygulamaya gidilmemiş bu %43,93 oranı aynen çeşitli vergi, ceza ve harçlara uygulanacak.
02:26Böylelikle insanların 2025 yılında enflasyonun %21 en son Merkez Bankası'nın enflasyon raporunda buna düşeceği yolundaki inançlarını zayıflatan bir ocakla birlikte uygulanmaya başlanacak bir oran bir tarafıyla.
02:50İkincisi de Merkez Bankası'nın ve hazinenin sürekli vurguladığı bir jargon var fiyatlama davranışları. Şimdi fiyatlama davranışları derken senin benim sade bir yurttaşın fiyatlama davranışlarına bir etkisi yok.
03:09Eğer bir etkimiz olsa işte portakalı, domatesi, peyniri daha ucuz almak isteriz. Bunu belirleyen kim? Firmalar, market zincirleri, holdingler, benzerleri. Şimdi böyle bir %43,93 oranı görünce ister istemez fiyatları da buna paralel arttırma konusunda bir eğilim de olacak.
03:35O bakımdan enflasyon hedefleri açısından bir o hedefleri tutturulmasının zaten çok zor olduğunu söylüyorduk. Bunu baltalayıcı bir hamle hem de yurttaşlar açısından işte motorlu taşıtlar vergisi öderken pasaport harcı, ehliyet harcı, trafik cezası derken bu oranla karşılaşacaklar.
04:00Yani %21 hayal sanıyorum.
04:03%21'inin zaten hayal olduğunu biliyorduk. Çünkü hatırlayalım her hamlede enflasyon beklentisi yukarı çekildi. Yani ağustos sonunda yayınlanan enflasyon raporunda %14'tü.
04:20Eylül'de yayınlanan orta vadeli programda %17.5'a çıkarıldı. Geçtiğimiz haftalarda yayınlanan kasım enflasyon raporunda da %21'e çıkarıldı. Yani sürekli yukarı doğru bir revizyon söz konusu oluyor.
04:41Hocam şimdi İMEİ kayıt ücreti 45.614 TL. 10 yıllık pasaport harcı 11.274 TL gibi oranlarda zamlanacak. Yani yeni fiyatları bunlar olacak.
04:53Şimdi şurada şunu sormak istiyorum. Yeni yılla birlikte maaşlara da bir zam beklentisi var yurttaşta özellikle asgari ücretli de. Ancak şöyle söyleniyor maaşlara yapılacak zam beklenen enflasyon üzerinden ancak bu kalemlere yapılan zam gerçekleşen enflasyon üzerinden.
05:12Peki yeni yılda asgari ücretlinin düşük ücretlinin maaşı ne olacak? Daha doğrusu bu ücreti alan yurttaş açlık sınırının daha da mı altında kalacak?
05:23Şimdi şöyle söyleyeyim. Rakamlara geçmeden önce şimdi asgari ücretlinin veya ücretlilerin gelirinin düşmesi, satır alma güçlerinin gerilemesi büyük bir insani ve sosyal sorun. En önemli noktası bu.
05:45Ama insanların satır alma güçleri gerilerse ekonomideki talep de yavaşlar ve öngörülenden çok daha belirgin ekonomide bir durgunluk söz konusu olabilir.
06:01Zaten bir süredir biz stafflasyon denilen yani enflasyonla durgunluğun bir arada yaşanması olgusuyla yüz yüze gelme olasılığımızın yüksek olduğunu söylüyorduk.
06:14Bu olasılığı iyice arttırır. Şimdi rakamları hatırlamamız gerekirse 2024 yılı başında asgari ücret kabatasnak %50 civarında bir artışla 17.002 liraya çıkartılmıştı.
06:31Ve bir süredir yapılan senede iki kere zam uygulanmayacağı bütün yılın böyle geçirileceği söylenmişti. Gerçekten de böyle bu politikada ısrar edildi.
06:48Şimdi hep vurguladığımız önemli bir nokta şu. Yurttaşın muhatap olduğu enflasyon yani resmi rakamlardan ben yola çıkıyorum. Ortalama enflasyon.
07:02Şimdi bu 43.93 oranının referans alındığı Ekim ayı enflasyonu tüketici fiyatlarda son 12 ayın ortalaması %62. Eğer bunun yıl sonuna doğru az düşeceğini bile düşünsek %60.
07:21Bir kere yurttaşların buradan %10'luk bir alacakları var asgari ücretlileri. Şimdi 2025 yılına baktığımız zaman da yine ortalama enflasyonu üzerinden değerlendirme yapmak gerekiyor.
07:37Şimdi orta vadeli programda 2025 yılı enflasyon beklentisi %17.5'a çekilmişti. Ama 2025 yılının ortalama enflasyonu yerine koyabileceğimiz deflatör çok küçük bir fark olabilir.
07:56Teknik ama kabatasak böyledir. %33.9'lu yani %34 civarındaydı. Şimdi siz 17.5'u %21'e çektiniz. %21 de değil aslında. Neden şu x artı 5 bandında oynayabileceği söyleniyor.
08:1316-26 aralığının orta noktası 21. Biz burada 26'yı alırsak yani kabatasak 10 puan yukarı çektiklerini düşünebiliriz. Ortalama enflasyonda %33.9-34 yan bunun da %44-45 olması gerektiğini düşünürüz.
08:35Şimdi ikisinin bileşik etkisini aldığımız zaman yani %10 alacağı var yurttaşların, asgari ücretlilerin bir de onun üstüne %45'i ama bunu aritmetik olarak eklenmez. Bunların enflasyon hesabı da böyledir.
08:51Asgari ücret belirlenirken referans alınması gereken en azından işçi temsilcilerinin ve asgari ücretlerin talep etmesi gereken oranın buradan başlaması gerekir.
09:18Hatta buna şöyle bir ekleme de yapabiliriz. Refah payı dediğimiz yani ekonomiyi genelde en yaygın ifadeli bir pasta olarak ifade edersek pasta %3 büyümüş olacak 2024 yılında.
09:35Buradan da alacaklarını eklersek 1.03 onu da istersen hesaplayalım. %64 civarı bir oran çıkar. Yani %60'ın üzerine bir de refah payı eklenerek talepte bulunulmalı diyorum.
09:59Ben bazı ekonomistlerin %30 olmalı, %35 olmalı yok, %25 olmalı şeklinde görüş bildirmelerini doğru bulmuyorum. Çünkü bu bir pazarlık süreci, emek kesiminin, taleplerinin, yaşam beklentilerinin devreye gireceği bir süreç.
10:21Bunun önünü belli oranlarla kapatmaya hiç birimizin hakkı yok. Ben sadece hesaplanırken, talepte bulunurken onların öne sürebilecekleri argümanlar anlamında yardımcı olmaya çalışıyorum.
10:36Peki sayın hocam çok teşekkürler vakit ayırdınız. Ben teşekkür ederim iyi yayınlar. Eklemek istediğiniz bir şey varsa onu da alayım. Aslında rakamlardan bahsedecektik. Varsa söyleyebileceğimiz bu konuya dair onları da alayım sizden.
10:50Yani şöyle bazı rakamlar sadece ortalama enflasyonla değil yurttaşların harcama kalıplarına göre düşünmek gerekiyor.
11:06Mesela en son TÜİK'in kendi rakamlarına göre son bir yılın kira artışı %114 veya sadece Ekim ayında taze meyve fiyatları %19.2 artmış.
11:22Genel olarak da asgari ücretlilerin ve dar gelirlilerin buna emekliler dahil asgari ücretin az üzerinde alanlar dahil harcama kalıpları içerisinde kabataslar %70 ve yukarısını gıda ulaştırma ve konut oluşturuyor.
11:45Yani insanlar tencerelerini kaynatmak işte kafalarını koyacak bir konuta sahip olmak ve işe gidip gelirken ister istemez ulaştırma ücretlerine katlanmak zorunda kalıyorlar.
12:01O nedenle bunların TÜİK'e göre dahi enflasyon oranları yakın zamana kadar ortalama enflasyon üzerindeydi. Şimdi gıda biraz altına düştü ama genel olarak asgari ücretlerin dar gelirlilerin enflasyonu bunun biraz daha yukarısında bunu da göz önüne almak gerekiyor.
12:26Bir de önemli bir nokta şu yani Merkez Bankası da kabullenmek zorunda kalıyor enflasyonda mal fiyatlarındaki artış görecel olarak daha düşük.
12:38Neden çünkü döviz kurları real olarak değerleniyor TL enflasyonun altında tutuluyor bu bir şekilde mal fiyatlarının çok fazla artmasını engelliyor ama hizmetlerinde böyle bir terbiye edici özellik yok çünkü ticarete tabi olmadıkları için buradaki oran çok daha yüksek.
13:00Yani TÜİK'in kendi rakamlarına göre kabataslak mallarda yüzde kırk hizmetlerde yüzde otuz. Hizmetlerde kolaylıkla düzenlenebilir kamu tarafından belirlenebilir oranlar.
13:15Yani şunu söyleniyor işte ulaştırma maliyetleri yüksek görünüyor çünkü servis ücretleri arttı işte konaklama ücretli enflasyonu yüksek görünüyor çünkü sene başında yurt ücretlerine zam geldi.
13:32Eğitim enflasyonu yüksek görünüyor çünkü özel okullar ve üniversiteler artış yaptı bunların hepsi düzenlenebilir denetlenebilir enflasyonu düşürme hedefleri doğrultusunda ayarlanabilir oranlar bunları tamamen piyasaya bırakıp biraz evvel konuştuğumuz gibi yeniden değerleme oranını geçmiş enflasyona göre belirleyip.
14:01Yurttaşların asgari ücretlerin gelirlerini sizin öngördüğünüz enflasyona göre belirlemeye kalktığınız zaman hem enflasyonu düşürme hedeflerinden uzaklaşıyorsunuz hem de insanların ekonomi teknik bir konu değil sonunda insani bir konu insanların yoklaşmasına yaşam standartlarının düşmesine yol açıyorsunuz.
14:28Bunlar yurttaşlar işçiler taleplerini yükseltirken de göz önüne alınması gereken önemli noktalar diye düşünüyorum.
14:39Peki çok teşekkürler sayın hocam.
14:41Ben teşekkür ederim kolay gelsin.
14:43İyi günler dilerim.
14:57Ancak şimdilik burada noktalayalım başka bir programda yeniden görüşmek üzere.