Diyarbakır’ın Suriçi bölgesinde onlarca tarihi konak, ev ve yapı kaderine terkedilerek harabeye dönmüş durumda. Birçoğu tescilli olan ve yıkılmayla karşı karşıya kalan bu yapılarla ilgili herhangi bir çalışmanın yapılmıyor olması tepkilere neden oluyor.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Diyarbakır Suriçi binlerce yıllık geçmişi olan hala tam olarak keşfedilmemiş muhteşem bir şehir.
00:13Ama maalesef biz Diyarbakır'da yaşayan siyasetçiler, yerel yöneticiler, sivil toplum örgü temsilcileri,
00:20işi insanları yeterince Suriçi'ne, Suriçi'ndeki mekanlara sahip çıkamıyoruz.
00:26Avrupa'daki eski kentlerin büyük bir çoğunluğunu gezdim. İtalya'da, Almanya'da, İngiltere'de, İskoçya'da hepsini gezdim, dolaştım.
00:32Hem yerel yöneticiler, hem devlet, hem iş insanlar, hem sivil toplum örgütleri el birliğiyle her bir evi tek tek onarıyorlar.
00:41Ama maalesef yıllardan beridir ben sürekli konuşuyorum, birçok evde bahsediyorum.
00:46Suriçi'ne ilişkin birçok belgeselde konuştum, sohbet ettik.
00:51Biz burayı önemli bir türlü kavrayamadık.
00:54Bakın psikolojide bir kural vardı, insan mutsuz olduğunda ayakları onu geçmişine götürür.
00:58Herkes Suriçi'ne geliyor ama niye geldiğini bilmiyor.
01:01İnsanlar mutsuz, buraya geliyor hiçbir şey yapmadan tekrar 75'e gidiyor.
01:05Orada işte daire alıyor, arsa alıyor, yatırımları orada yapıyor.
01:08Yani biz Suriçi'ni el birliğiyle bu hale getirdik.
01:11Suriçi'ndeki büyük yapıların, büyük mekanların büyük bir çoğunluğu, bildiğiniz bir geçmişte bunlar Ermenilere,
01:17Suriyelilere, Rumlara, Yahudilere, Keldanlere aitti.
01:21Ve onlardan sonra, yani 1915 yılında geçen büyük bir katliam var.
01:25Buna ilişkin bir roman yazdım, yeni bitti ve Yeynevi'ne gönderdim.
01:29O yıllardaki işte buranın gerçek sahipleri şu an burada yok.
01:33Sonradan el değişti bunlar, büyük bir çoğunluğun isimleri farklılaştı.
01:37Başka bir şey de söyleyeyim, şimdiye kadar belki hiç kimsenin dikkat çekmediği bir husus.
01:41Sokak isimlerinin büyük bir çoğunluğu katliamda aktif bir şekilde yer alan insanların isimleri hala.
01:46Birçok isim, bizzat o katliamda yer alan insanların isimleri.
01:50Ben vermemişim burada ama tek tek hepsini dolaştım, notlarını aldım.
01:54Bu isimler, burada yaşamış olan kişiler, şahsiyetler ve katliamda bizzat yer aldılar.
02:00Şimdi burada ne yapmak lazım?
02:02Bakın, sivil toplum üretileri, yerel yöneticiler, kurumların toplantılarını burada yapması lazım.
02:07Burada görüşmelerini alması lazım, kahvaltılarının yemeklerini burada yapması lazım.
02:12Aynı zamanda bu evlerin onarılması için Kültür Bakanlığı ödenek, fon veriyor.
02:17Hem proje çizimi konusunda hem de uygulama konusunda.
02:19Bu konuda halkın, toplumun bilinçlendirmesi lazım.
02:22Dünya kadar bürokrasi, evrakların hazırlanması gerekiyor.
02:25Şimdi bu vatandaş bu evin onarlayacağını bilse, devletin fon vereceğini bilse, muhtemelen uğraşacak.
02:31Ama o kadar çok prosedürü var ki, bir birimin oluşması lazım.
02:35Yerel yönetimlerin, sivil toplumun, sur içinde yerler, mekanlar oluşturması lazım.
02:39Turistler gelip dolaşıyor, ben defalarca turistlere denk geldim.
02:42Nereye gideceğini bilmiyor, nerede oturacağını bilmiyor, nerede konaklayacağını bilmiyor.
02:46Veya gezi sırasında birçok yeri direkt ana cadde üzerine transit geçip hemen çıkıyor.
02:52Şimdi insanlar buraya yatırım yapmazsa, bu evleri onarmazsa, pek tabii ki bu sokaklar kriminal insanlara kalır.
02:58Dolayısıyla biz Sur'u el birliğiyle sahipsiz bıraktık.
03:01Yani ben yıllar önce bir evi satın aldım, onardım, restore ettim ve tescilledim.
03:06Kurtardım bir evi.
03:07Birçok insana da bunu söyledim.
03:08Gelin Diyarbakır'a, gelin Sur içerisinde, çok sayıda uygun fiyatlı evler var.
03:12Alın, onların yani iki üçü iş insanı veya iki üç tane sivil toplum örgütü birlikte bir evi alabilir.
03:18Yani büyük ailelerin evleri de sahipsiz.
03:20Mesela şu hemen solumuza bulunan evler, Hazrolu Kahraman Ailesi'ne ait bir ev.
03:24Ben bizatihi tespitini yaptım, onlara ulaştım, onlara söyledim.
03:27Hemen şu sağ tarafta döndüğümüz gibi, burası İskenderpaşa Mahallesi.
03:31Hemen sağ tarafta Cizelyolu Ailen muhteşem bir konak var.
03:34Muhteşem bir konak var.
03:35Dolayısıyla yani biz böylesi bir zenginliğe sahibiz.
03:38Böylesi büyük, devasa bir mirasa sahibiz ve turizmdeki gelir inanılmaz derecede yüksektir.
03:43Yani bu evlerin bir kez onarılması işte butik otel olarak, sanat galerisi olarak, hediyelik eşya olarak açılması yeterlidir.
03:49Ama yani bir birlikte hareket eden bir yapı yok.
03:52Bir üst akla ihtiyacımız var.
03:54Bir araya gelmeye ihtiyacımız var.
03:56En kısa süre içerisinde hani biz ne yapabiliriz ki?
03:59Her şey para değil ki.
04:00Bakın her şey para değil.
04:01Yani buradaki halka mesela şu evin sahibine, şu evin sahibine çok az imkanlarla bu evi onarıp turizme kazandırabileceğini söyleyebilirim.
04:10Yani bu sokağın mesela ihya edilmesi, güzelleştirilmesi, ne bileyim işte bu ev mesela birkaç yıl önce tavanları sağlamdı.
04:19Bütün ağaçları düştü.
04:20Şimdi taşlar düşmek üzere.
04:21Bakın şurada kocaman bir taş vardı.
04:23Burası cumbalı bir evdi.
04:25Bu cumbası yıkıldı.
04:26Evler tek tek düşüyor.
04:27Tek tek yıkılıyor.
04:28Bakın burası bizim hafızamız.
04:30Yani bu coğrafyası, bu coğrafya, Sur içerisindeki coğrafya Kürtlerin, Ermenilerin, Suriyanilerin, işte Yahudilerin burada yaşayan bütün halkların hafızası.
04:40Zaten genel bir irade bizi hafızaslaştırmaya çalışıyor.
04:43Hafızamızı olan her şeyi silmeye çalışıyor.
04:46Bunların yıkılması tümüyle buradaki halkların yaşamadığı anlamına geliyor.
04:50Bir zamanlar Sur içerisinde 22 tane kilise vardı.
04:53Devasa işte kiliseler vardı burada.
04:55Halklar vardı.
04:56Yani Ermeniler burada yaşıyordu.
04:57İşte 1915 yılındaki katliamda Ermeniler, Suriyaniler, Yahudiler, bütün işte Hristiyan ve diğer farklı inanca sahip olan insanlar burada katledildi.
05:06Mallarını, evlerini el konuldu ve o sokaklara kendi isimleri verdiler.
05:10Yani isimleri burada ben zikretmek istemiyorum ama herkes onları biliyor.
05:13Bunun değişip dönüşmesi lazım.
05:15Turizm açılması lazım.
05:16Bakın turistler ana cadde dışında ara sokaklara giremiyorlar.
05:20Korkuyorlar.
05:21Hele hele akşamüstü hiç kimse hiçbir yere giremiyor.
05:24Yani turizm polisi var ama orada gezip telefonla oynadıklarını görüyorum.
05:28Yani insanlara, belediyenin mesela bu konuda eksileri var.
05:31Belediyede bu sokakların ihyan edilmesi konusunda önemli çalışmalar yapabilir.
05:35Ya tabi uzun uzun yıllardı biliyorsunuz kayım atandığı için belediyeler iş yapamadı.
05:40Yeni göreve geldi.
05:41Eminim güzel işler yapacaklardır ama belediyenin tek başına yapacağı bir şey de değil.
05:45Yani çok sayıda, şu anda sayı olarak ben bilemem ama binden fazla ev rahatlıkla yıkılmak üzere yıkılıyor.
05:51Taşları dökülüyor.
05:52Taşları satılıyor.
05:53Yani bir şekilde bu evler kapıları çok iğreti bir şekilde kapanmış durumda.
05:58Sahipleri ortada yok.
06:00Miras problemi var.
06:01Mesela diyelim ki bu evin 15 tane mirası var.
06:03Her birinin mirası bir yerde.
06:05Biri Bursa'da, biri İstanbul'da, biri Mersin'de, biri Adana'da.
06:07O ona devrediyor.
06:09O ona bırakıyor.
06:10Kimse uğraşmıyor.
06:11Bu miras probleminden dolayı evlerin büyük bir çoğunluğu da onarılmıyor.
06:14Ama bizatihi mesela bir aileye ait olan çok sayıda evler var.
06:19Hayır, artık şu anda Ermenilere ve Suriyelilere ait evler kalmadı.
06:22Hepsine el konuldu 1915'te.
06:24Daha sonra o tapuları el koyan insanlar kendi adına çevirdi.
06:28Hani yakın dönem içerisinde el değişmiş.
06:30Yani mesela özellikle 90'lı yıllarda zorunu göçün, köy boşaltmalarından sonra çok sayıda insan köyleri boşaltıp buraya geldi.
06:39Bu evleri çok ucuz fiyata satın aldı.
06:41Ondan sonra 90'da gelen yaşlı adam öldü.
06:4485-90'lı yılları da arasında.
06:46Ondan sonra çocukları dağıldı, ev yıkıldı.
06:48İşte bundan sonra Dicle kenti taşındılar.
06:51Oradan da İstanbul'a, İzmir'e, Bursa'ya gittiler.
06:53Dolayısıyla bu evin sahibi, birçok evin sahibi 15-20 bayağı 50-60 tane mirası var.
06:58Ve onlara ulaşma imkanı yok.
07:01Ama bunlara dair çözüm yöntemleri oluşturabilir.
07:04Mesela bir hukuk grubu oluşturabilir.
07:06Ben avukatım aynı zamanda.
07:07Bu miraslara ulaşılabilir.
07:08Tek tek telefon açılabilir.
07:09Yani bu evlerin kurtarılması çok önemli.
07:12Mümkün mü? Mümkün.
07:13Yapılabilir.
07:14Ama bunun için bir üst akla ihtiyaç var.
07:15Bir araya gelmeye ihtiyaç var.
07:16Bu iradenin ortaya konulmasına ihtiyaç var.