Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri, hoş geldiniz yayınımıza.
00:14Bugün ekonomi gündemini konuşacağız efendim.
00:16Bu ayın önemli gelişmelerinden bir tanesi oldu diyebiliriz.
00:20Eylül ayının enflasyon oranı açıklandı.
00:22Şimdi yıl sonuna yaklaşırken aslında iktidarın hedeflediği oranı tutturup tutturamayacağı da giderek netleşiyor diyebiliriz.
00:28Eylül ayı enflasyonu 2,97 oldu.
00:31Yıllık enflasyonsa 49,38 şeklinde gerçekleşti.
00:35Şimdi bu veriler üzerinden biraz yorumları yapacağız.
00:38Yorumları da ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu'ndan alacağız.
00:42Hoş geldiniz.
00:44Merhaba İrem Hanım, iyi yayınlar.
00:47Sayın hocam şimdi dilerseniz ilk yorumu alayım daha sonra faiz konusuna geçelim.
00:51Çünkü ilk kez politika faizinin de altına düşmüş olduğu oran aylar sonra.
00:58Sizden bir ilk yorum alayım bu verilere dair.
01:02Evet, şimdi baktığımız zaman aylık 2,97, yıllık da 49,38.
01:09Yani bir anlamda psikolojik sınırların aylık %3'ün altına, yıllık da ellinin altına gitti, düştü denebilecek bir malzeme var.
01:22Zaten genellikle de iktidara yakın kaynaklar enflasyon ellinin altına düştü diye bunu duyurdular.
01:30Ama baktığımız zaman genel hatlarıyla işlerin yolunda gitmediğini çok rahat söyleyebiliriz.
01:36Nedeni de şu, hatırlanırsa son enflasyon raporunda 2024 yıl sonu enflasyonun %38 idi.
01:45Ondan 10 gün sonra açıklanan orta vadeli programda bir anda 41,5'a çıktı.
01:523,5 puanlık bir revizyon yapıldı yukarı doğru.
01:57Şimdi baktığımız zaman işte rakamlar önümde.
02:00Yılın ilk 9 ayında fiyatlar 35,86 artmış.
02:06Ben bunu hesapladım.
02:08Birleşik faizden 41,5 oranının tutması için aylık ortalama 1,3 artması lazım.
02:17Bu da hiç gerçekçi görünmüyor.
02:20Şöyle de bir değerlendirme yapmamız olanaklı.
02:24Merkez Bankası yılın 3. çeyreğinde yani Temmuz Eylül arasında aylık enflasyon 2,5 olacağını
02:34yılın son çeyreğinde de 1,5 olacağını söylüyordu.
02:39Şimdi Temmuz ve Astos aylarında bu oran aşılmıştı.
02:44Eylül ayında da aşıldı.
02:47O nedenle yılın son 3 ayında da 1,5'luk enflasyonlar görme ihtimalini ben düşük olduğunu söylüyorum.
02:57Diğer önemli bir konu da şu.
02:59Sürekli Mehmet Şimşek, Merkez Bankası, iktidar sözcüleri enflasyonun düşüşte olduğunu söylüyorlar.
03:10Tabii insanlar da şöyle buna ikna olmuyor.
03:14Sonunda insanlar fiyatlar artıyorsa yani 1 ay öncesine 3 ay öncesine kadar artmışsa enflasyon düşmüyor diyorlar.
03:24Yok yani enflasyonun düşmesi demek mevcut hızının altına inmesi demek.
03:30Tamam böyle bir düşüş söz konusu ama bunun nedeni 2023'ün seçim sonrası döneminde aylık enflasyonların aşırı yüksek gelmesiydi.
03:419,49 ve Temmuz'da 9,49 Astos'ta 9,09'luk enflasyonlar söz konusuydu.
03:50Bunlar devre dışı kalınca hızlı bir düşüş görüntüsü son iki aya ilişkin ortaya çıktı.
03:56Şimdi bu ay enflasyon 2,97 gelmesine rağmen yüksek bir oran ama düşüş kaydetti.
04:11Neden? Çünkü Eylül'deki 4,75 bir yıl öncenin devreden çıktı.
04:16Bunları niye söylüyorum? Önümüzdeki 3 ayda artık böyle yüksek enflasyonlar çok kalmadı.
04:22Yani önümde rakamlar 3,43 3,28 2,93 kapatarsak 3,20 ortalaması önümüzdeki çeyreğin.
04:31Onun için enflasyon ya düşüş trendini sürdüremeyecek ya da çok sınırlı düşüşler olacak.
04:39Yani ben yılın yüzde 45 resmi rakamlara göre resmi rakamların tabii tartışmalı olduğunu da bir yana koyalım.
04:50Ama bu resmi rakamlarla da 41,5 oranında tutturulmasının çok zor değil artık imkansız neredeyse olduğunu 45'e doğru yaklaşacağını tahmin etmek zor değil.
05:06Peki az önce de söylediğim gibi aslında faize ilişkin de bir gündemi tetikleyecektir bu açıklanan veriler.
05:12Çünkü yüzde 50'nin altında gerçekleşti yıllık enflasyon faiz indirimi de yapılacak mı yapılmayacak mı şeklinde birkaç aydır tartışıyoruz.
05:20Önümüzdeki 2 ayda yıl bitmeden bir faiz indirimi bekliyor musunuz?
05:25Şimdi şöyle sizin de başta söylediğiniz gibi çok minimalde olsa yani 49-38'den hesaplarsak ise yüzde 1'in altında 0.60 ikilik bir politika faizin altında enflasyon söz konusu.
05:40Veya işte bankalardan diyelim ki yüzde 53-54 mevduata kazanıyorsanız bir real faiz kazanıyorsunuz gibi bir izlenim var.
05:51Ancak başta da söylediğim gibi enflasyonun bırakın bizim değerlendirmelerimizi Merkez Bankası'nın Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in yakın dönemki analizlerine de uymayan bir şekilde hesapları aşan bir ivme kazandığını görüyoruz.
06:16Öyle olunca da faiz indiriminin yakın zamanda gündeme gelmesinin ben ertelendiğini düşünüyorum.
06:25Tabii sonunda Türkiye'de bir başkanlık rejimi var bir son karar verici var sarayda hani oradan bir müdahale gelir mi gelmez mi bilmiyorum ama son açıklanan rakamların işte Ekim çok tahmin edilmiyordu.
06:42Kasım ayında olabileceği söyleniyordu.
06:47Bunu da ben ötelediğini düşünüyorum.
06:50Nitekim normalde enflasyonun yüksek geldiği beklenenden yüksek seyrettiği bir dönemde döviz kurlarının yükselmesi beklenirdi.
07:00Döviz kurlarında yukarı doğru bir hareket olmadı jeopolitik gerilimlere rağmen.
07:05Onun da nedeninin şu olduğunu düşünüyorum.
07:07Faizleri düşürmek için manevra alanları daraldı.
07:12Faizler yüksek kalacak.
07:14O nedenle sıcak para para girişleri için veya dövize geçmeyi düşünenler faiz düştü.
07:22Dövize geçmeyi düşünenler için caydırıcı oldu.
07:26TL'yi bu anlamda destekleyici bir mesaj diye düşünüyorum.
07:32Burada istersen vurgulamak gereken önemli bir nokta da şu.
07:38Şimdi birazdan istersen detaylarına gireriz ama dar gelirli insanların harcamalarını daha büyük kısmı başta konut ve gıda olmak üzere belli kalemlere sıkışmış durumda.
07:51Şimdi pek uygulanmasa da temmuz ayına kadar kira artışlarının yüzde yirmi beşle sınırlandırılması gibi bir uygulama vardı.
08:01Bunu kaldırdılar ve kira artışları ortalama enflasyona göre o ay çıkan ortalama enflasyona göre belirleniyor.
08:10Ortalama enflasyon da bu ay altmış üç kırk yedi oldu.
08:15Yani kiralar altmış üç kırk yediye kadar arttırılacak.
08:19Ben yıl sonuna kadar da bu ortalama enflasyonun biraz düşeceğini ama altmış civarında kalacağını tahmin ediyorum.
08:28Bunları niye söylüyorum?
08:30Çünkü iki bin yirmi beşin başında asgari ücret artışı emeklilere kamu çalışanlarının maaşlarına artış söz konusu olacak ve bunu hesaplarken de yıl sonu enflasyon rakamını alacaklar.
08:49Halbuki şimdi siz ben sade yurttaşlar bir yıl boyunca yılın başından sonuna kadar söz konusu olan fiyat artışlarına değil yılın içindeki ortalama fiyat artışlarına muhatap oluyoruz.
09:05Nasıl ev sahiplerine kiraları ortalama enflasyona göre arttırma şansı veriliyorsa ben bunun asgari ücret artışlarında da kamu çalışanı ve emekli maaşlarının ayarlanmasında da ortalama enflasyonun göz önüne alınması gerektiğini düşünüyorum.
09:24Ortalama enflasyon enflasyonun düşüş trendinde olduğu bir dönemde yıl sonu enflasyondan yüksek çıkar. Yükselme trendinde olduğunda da düşük çıkar. Şimdi Türkiye'de bir düşüş trendi söz konusu olduğu için yüksek çıkıyor.
09:40Ben yıl başındaki maaş zamlarında ortalama enflasyonun dikkate alınmasının daha doğru olduğunu düşünüyorum. Bunun özellikle altını çizmemin nedeni de işçi sendikaları, emekliler, emek örgütleri talepte bulunurken bu noktayı da göz önüne almalılar diye düşünüyorum.
10:06Evet zaten orada Ocak ayında yapılacak zamlar yavaştan konuşulmaya merak edilmeye başlandı ama iktidarın kendi hedeflediği oranı dikkate alarak zam yapacağına dair de sinyalleri şimdiye dek gördük. Onu önümüzdeki günlerde görür ve konuşuruz diyeceğim.
10:20Şuraya gelelim istiyorum. İTO verileri ile karşılaştırdığımızda yine ciddi bir fark var. İTO'ya göre Eylül'de aylık 3,9 yıllıksa %59,18 şeklinde gerçekleşiyor. Enflasyon şimdi buradaki makası şu kısmı sormak istiyorum.
10:38Sayın Şimşek'in göreve geldiği tarihlerde aslında enflasyon %38 idi. Şu anda da yine aynı ayda haziran ayında %71'e çıktığını gördük. Neredeyse iki katı gibi bir fark var. Şimdi bu verilerdeki farkı gördüğümüzde de her daim veriler güvenilir mi değil mi yorumu yaptığımız için soruyorum.
10:58Veriler doğru değilse burada yapılan çalışma hangi politikalar uygulanırsa uygulansın, ekonominin düzelmesi, enflasyonun bir biçimde artık halledilebilir noktalara gelmesi mümkün mü? Mehmet Şimşek boşa mı kürek çekiyor aslında?
11:16Evet şimdi bunun iki yönü olduğunu düşünüyorum. Bir tanesi İTO'yla TÜİK'in açıkladığı TÜFEİFE rakamları tam çakışması beklenmez. Çünkü bir sadece İstanbul ile İTO sınırlı bir de izledikleri kalemler farklı.
11:42Ama zaman içinde baktığımız zaman aralarındaki fark çok sınırlı oluyordu. Şimdi 10 puan kadar bir fark söz konusu oldu. Bu da haliyle şüphe yaratmaya başladı. Olayın bir boyutu bu.
11:56Bu boyutu da bizler genellikle enflasyonda hayatı en fazla olumsuz etkilenen kesimlere odaklanıyoruz ister istemez. Yani sizin geliriniz %100 artıyorsa enflasyonun %60-70-80 olmasından belki şikayet edersiniz.
12:18Domates geçen ay 30 liraydı şimdi niye 35 lira oldu dersiniz ama domates alamama gibi bir sorunla karşılaşmazsınız. Ama belli kesimler ki en fazla röportajlarda çarşı pazarda insanlar taze meyve sebze tüketemediklerinden, etin tadını unuttuklarından benzeri şikayet ediyorlar.
12:42Şimdi baktığımız zaman TÜİK'in enflasyonu hesapladığı sepetle dar gelirlilerin ve emeklilerin sepetleri farklı. TÜİK'te gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlığı 24.98 önümde rakamlar olduğu için rahat söylüyorum.
13:04Yani %25 civarında konut da 14.20 yani ikisinin toplamı kavatas da 40 civarında. Halbuki bir emekli için gıda 28.4 konut %31.9 genelde de 60'ı geçiyor.
13:23En düşük gelirli %20 için gıda 36.6 konut 29.4 ve %65'i geçiyor kavataslar 3'te ikisi. Bunlar niye önemli çünkü bunlardan konutun yıllık maliyeti 97.87 yani TÜİK'in rakamlarına göre de 97.87 artmış.
13:49Şimdi burada şu sorulabilir kiralar daha fazla artıyor diye konut dendiği zaman bir evde oturmak için katlandığınız bütün maliyetler söz konusu yani konutun bakımı elektrik, doğalgaz, su benzerlerini hesapladığınız zaman %97.87 tek başına kiraya baktığınız zaman %117.
14:17Yani gerek emekliler için gerek düşük gelirler için konut ağırlıkları hesaplanırken kendi konutunda oturanlarla kira ödeyenlerin ortalaması alınıyor. Yani kira ödemek zorunda kalan bir emeklinin veya düşük gelirlinin hali nice o bakımdan enflasyondan alt gelir grupları çok daha fazla etkileniyorlar.
14:41Nitekim de hani sokaktaki insanların fiyat artışları konusunda çok şiddetli şikayetleri var.
14:51Şöyle bir noktayı da istersen son olarak hatırlatayım. Şimdi geçtiğimiz ay şu anda tam rakamlar önümde değil Eylül'e ilişkin ama Temmuz'da Derli Toplu Merkez Bankası'nın değerlendirmeleri hizmeti ve malları ayırıyor.
15:10Hizmetleri ile imalat sanayi ürünlerini ayırıyor ve aralarında 20 puan civarında bir fark var. Yani hizmetler geçtiğimiz ay %51 artmışken ilk 8 ayda diğer ürünler mallar %32 artmış.
15:29Yani dünyada da bu görülen bir eylem ama Türkiye'de çok daha belirgin bir şekilde görülüyor. Buradan şu sonuç çıkıyor. Yani hizmet fiyatlarını böyle fütursuz da arttırmanın önüne geçmek lazım. Hükümet tarafından kontroller lazım.
15:47Şimdi mallar da bu kadar kolay olmuyor. Neden? Çünkü mevcut uygulanan politikaların ana ayaklarından biri döviz kurularının real olarak değerlenmesi TL'nin. Yani TL'nin değer kaybının enflasyonun altında kalması.
16:05Böyle olunca bir şekilde ithalat yoluyla veya ithal edilirse ben bu fiyatı satamam diye bir şekilde malları da kontrol etmek demek ki daha kolay. Hizmetler mesela baktığınız zaman bu ay en fazla artan kalemlerin başında eğitim geliyor.
16:25Çünkü akademik yıl başlarken veya eğitim yılı başlarken özel okullar ve özel üniversitenin yaptıkları zamlar geliyor. Mesela eğitim %14.21 artmış. İşte bu yönetilen yönlendirilen fiyatlar diyoruz.
16:43Alkollü içecekler ve tütün %4.16 artmış. Yani bir kere gelir sağlamak amacıyla hükümet kendi kontrol ettiği veya doğrudan doğruya kendi belirlediği fiyatları enflasyonun üzerinde arttırıyor. Bu da enflasyonu besleyen bir nokta oluyor.
17:05Onun için böyle piyasa süreçlerine bırakıp da işi halletmenin sonuç vermediği işte bu ay açıklanan rakamlarla net bir şekilde bir kez daha görülmüş oldu. Ama şunu da söylememek gerekiyor.
17:20Evet mesela eğitim çok fazla çok büyük bir artış gösterdi. Yıllık artışın önünde rakamlar var. 93.59 yani 94 civarında ama onun toplam enflasyona sepetteki ağırlığı sınırlı olduğu için etkisi 0.59. En fazla enflasyonun yukarı çeken kalemler gıda, ulaştırma ve konut.
17:47Biraz evvel söylediklerimi hatırlarsak özellikle dar gelirli bir insanın asgari ücretlinin gelirini gıdaya, konuta ve ulaştırmaya. Emeklilerin ise ulaştırma maliyetleri daha düşük çünkü işe gidip gelmek gibi bir yükümlülükleri yok.
18:05İşte kendi alışverişleri için gezmeleri için ulaştırmayı kullanıyorlar. Emeklilerde ise gıda ve konuta yoğunlaşmış durumda. Bunların da enflasyona kalktıkları çok daha yüksek. Yani özetle söylemek gerekirse enflasyon cephesinde işler yolunda gitmiyor.
18:25Her ne kadar her ağzını açtı Cumhurbaşkanı, Hazine-Maliye Bakanı, Merkez Bankası Başkanı enflasyonun düşük olduğunu söylese dahi durum pek parlak değil.
18:39Son olarak şunu hatırlatayım. Şimdi enflasyon aylık %3'ün altında dedik 2.97. Şimdi Avro bölgesinde veya Amerika'da şu anda yıllık enflasyon %2.97 olsa enflasyonu biz dize getirmede başarılı olamıyoruz.
18:58Daha sık önlemler alalım diyeceklerdi. Onlar da şu anda 2-2.5 aralığında ama hala enflasyon tehlikesinin geçmediğinden söz ediyorlar. Türkiye'de başarı olarak sunulan oranlar oradaki yıllık toplamın üzerinde 2.97.
19:19Sayın Hocam çok teşekkür ediyorum. Sizin de söylediğiniz gibi aslında ne kadar iyiye gidiyoruz denilse de yurttaş sokakta, markette, pazarda kendi yaşadığını biliyor, onu konuşuyor. Çok teşekkürler değerlendirmeleriniz için.
19:30Ben teşekkür ederim. Kolay gelsin.
19:32Hoşçakalın.
19:35Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri, yurttaşın en önemli gündemi ekonomi gündemi. Bugün de ekonomi gündemini konuştuk.
19:42TÜİK Eylül ayına ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. Eylül ayında TÜİK'e göre enflasyon 2.97 gerçekleşti. Böylece yıllık enflasyonsa %49.38 oldu.
19:54Sayın Kozanoğlu'nun da vurgu yaptığı gibi iktidar medyası bu gelişmeyi enflasyon 50'nin altına düştüğü şeklinde yurttaşlara duyurdu. Ancak yine Sayın Kozanoğlu'nun vurguladığı gibi yurttaş bu düşüşü hissetmiyor.
20:07Sadece enflasyonun fiyatlarının artışında bir yavaşlama var. Yine markette pazarda durum yangın yeri diyebiliriz. Ekonomik kriz giderek derinleşiyor. İlerleyen günlerde yeni gelişmeleri de sizlere aktarmayı sürdüreceğiz.
20:21Şimdilik noktalayalım. Hoşçakalın.
20:24www.feyyaz.tv