Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00MÜZİK
00:16Geçmişe gittiğimizde aslında Türk boyları tarih boyunca hep bu alfabe birliğini kendi içinde sağlamışlardı 20. yüzyıla kadar.
00:2620. yüzyıla geldiğimizde Sovyet döneminde yazıda birlik Türk boyları arasında, Türk cumhuriyetleri arasında bozulur.
00:35Kültürel birliğin olmazsa olmaz birinci şartı yazıda birlik olduğu için bu her zaman Türklerin hafızasında korudukları ama bir türlü gerçekleştiremedikleri bir projedir aslında.
00:49Ve 1926 yılında Bakü'de 1. Türkoloji Kongresi'nde en önemli maddelerinden gündemlerinden birisi budur.
00:571928 sonrası Sovyetler Stalin döneminde Türk cumhuriyetlerini İslam coğrafyasından ve Anadolu'dan koparmak için Latin alfabesine geçmelerine izin verirler.
01:10Fakat Türkiye Cumhuriyeti'nin de 1928'de Latin alfabesine geçmesiyle Sovyetlerin bu politikası bozulur.
01:171939-42 arasında Sovyetler tekrar kendi hakimiyetleri altındaki Türklere farklı kirli alfabeleri vererek bu birlikteliği tekrar bozar.
01:29Ama 1991'de bildiğiniz üzere Sovyetler Birliği yıkılır ve bizim önümüze tarih yeni bir sayfa açar.
01:36Bunun üzerine 1991 yılında Marmara Üniversitesi'ne bir çalıştayı yapılır.
01:4234 harf üzerinde uzlaşılır ama bunun resmi bir yanı yoktur.
01:48Dolayısıyla 91'de de böyle bir gelişme olur ama bir karşılık bulmaz.
01:542 yıl önce Türk Devletleri Teşkilatı Bünyesi'nde konu tekrar gündeme gelir ve bu sefer Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu kurulur.
02:05Türk Devletleri Teşkilatı tarafından Cumhurbaşkanılarının iradesiyle bu komisyon ortak alfabe konusunda görevlendirilir.
02:14İlk toplantısını Aslan'da yaptı bu komisyon.
02:18Aslan'daki birinci toplantıda sadece ilkeler üzerinde uzlaşıldı.
02:24Detaya girmek mümkün değildi.
02:26İlkelerden birincisi sadece fonem değeri yani anlam ayrılayıcı seslerin işaretlenmesine dikkat etmek.
02:35İki, mümkün olduğunca bütün lehçelerin aynı ses için aynı harfi kullanmasını sağlamak.
02:44Bir diğer kriterimiz de lehçelerin kendine has fonem değeri arz eden seslerine dikkat etmek.
02:55Bu üç ilke üzerinde uzlaştık.
02:57Burada bilmemiz gereken konulardan birisi şu, dünyada sesleri aynı olan iki dil yoktur.
03:08Sesleri aynı olan iki lehçe yoktur.
03:11Sesleri aynı olan iki ağız yoktur.
03:14Aynı olsaydı zaten farklı olmazlardı.
03:17Dolayısıyla bu lehçelerde bugün ortaya çıkan yeni durumda farklı harflerin olmasından daha doğal bir şey olamaz.
03:32Şimdi 91'de başlayan o süreci bu komisyon sürdürdü ama bu sefer resmi bir görev olarak sürdürdü.
03:43İkinci toplantıda ilkeler çerçevesinde çalışmalar yürütüldü fakat fazla bir ilerleme kaydedilemedi.
03:53Çünkü alfabe değiştirmek kolay bir süreç değildir.
03:57Alfabe konusunda alfabeyi kullananlar aşırı muhafazakardır.
04:05Kolay verilebilir bir karar değildir.
04:08Ama 21. yüzyılda Türk dünyasında kültürel birliğin sağlanması, kültürlerin yaklaştırılması,
04:18ekonomiden, ticarete, siyasete, edebiyata aklınıza gelebilecek her konuda yakınlaşmanın sağlanabilmesi için
04:27böyle bir ihtiyaç vardı.
04:29Biz sürekli şuna vurgu yapmaya çalıştık.
04:32Bugün dünyada bilgi birikiminin en az %70'i latin alfabesiyle oluşturulmuş durumda.
04:38Ve bu böyle devam edecek.
04:40Çünkü biz bugün batı dünyasının ortaya koyduğu standartlarını belirlediği bir sistem içerisinde hareket ediyoruz.
04:49Dolayısıyla bugün Google'a herhangi bir kelimeyi latin alfabesiyle yazdığınızda
04:56yani bu %70'lik bilgi birikimine ulaşmak için karşınıza başka bir alfabeyle yazılmış bilgi çıkmaz.
05:04Bu şu anlama gelir.
05:06Bugün batı dünyası latin alfabesi dışında alfabe kullananları bir nevi izole etmiştir.
05:13Dolayısıyla dünya ile entegrasyon açısından da bu alfabe değişikliği Türk Cumhuriyetleri için fevkalade önemli olacak.
05:26İNTRO
05:32Uzlaşık konusu bilgiye ulaşma, kültürlerin yakınlaşması, uluslararası ilişkiler, lehçelerin kendisine uygun işlevsel kullanılabilir bir alfabeye sahip olması gibi gerekçelerle değerlendirilebilir.
05:48Ama geleceğe dönük avantajları neler olacak?
05:52Belki en önemlisi bu.
05:53Geleceğe dönük aslında yapılan, tabi ki bu tamamlanmış bir süreç değil onu belirteyim,
05:59alfabeleri parlamentolar kabul eder, devlet başkanları onaylar.
06:03Bizim yaptığımız sadece akademik tarafını gerçekleştirmek ve bir öneride bulunmak.
06:09Bunu ısrarla belirteyim.
06:11Eğitimden, siyasete, edebiyata, yazının kullandığı bütün alanlarda etkisini biz önümüzdeki süreçte bunu göreceğiz.
06:20Yani biz dediğim kültürlerimiz görecek.
06:23Sadece Türk dünyasında değil, bölgenin ve dünyanın geleceği açısından da etkileri olacak bir gelişme.
06:32Şu an farkında değiliz.
06:33Türk kültür coğrafyasında Balkanlardan yola çıkan bir vatandaşımız, Altay Dağlarına kadar, Çin'e kadar sadece Türkçe konuşarak değil,
06:44bundan sonra Türk lehçeleriyle yazılmış olan bütün yazıları okuyarak seyahat edebilecek.
06:51Bunun avantajlarını yaşamaya başlayacak.
06:54Zira şu an Türk lehçeleriyle bizim aramızda sözcüklerin yaklaşık %80'i ortak.
07:02Fonetik bir takım değişiklikler olsa da.
07:05Ama bizim insanımız doğal olarak kirli alfabesini bilmediği için anlayabileceği kelimeleri bile okuyup anlama ihtimaline, imkanına şu an sahip değil.
07:18Yani şu an Kırgızistan'a, Kazakistan'a herhangi bir akademisyenimiz, hekim, araştırmacı, gazeteci, iş adamı, kim giderse gitsin, öğrenci tabelaları okuma şansına sahip değil, imkanına sahip değil.
07:35Bunun için bu problemler ortadan kalkmış olacak ve bu her alanı olumlu etkileyecek.
07:43Biz daima ortak geçmişe, ortak hafızaya vurgu yaptık.
07:48Daima akademisyenleri motive etmeye çalıştık.
07:52Çünkü sadece ilke bu işi gerçekleştirmek için yeterli değil.
07:57Yani bizi o masanın etrafında toplayan ortak değerlerimize, geçmişte atalarımızın bunu başardığına, atalarımız olan borcumuza, torunlarımıza olan borcumuza, halklarımıza olan borcumuza sürekli dikkat çektik.
08:13Ve sonuç itibariyle akademik zemine çektik zaman zaman konuyu, zaman zaman duygusal zemine çektik.
08:22Böyle bir denge oluşturarak, dediğim gibi biraz önce alfabe değiştirmek kolay bir süreç değildir, bu noktaya geldi.
08:3934 harf bir çerçeve alfabe.
08:42Bu 34 harf herhangi bir lehçenin kullanacağı alfabe değil.
08:48Komisyonda olan lehçelerin kullanacağı toplam harf sayısını gösterir bir liste 34.
08:56Dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kullanmış olduğu alfabede herhangi bir değişiklik asla olmayacak.
09:04Ne harf eklenecek bizim alfabemize, ne harf çıkarılacak.
09:10Azerbaycan Türkçesinin kullanmış olduğu alfabeye ne harf eklenecek ne harf çıkarılacak, o da aynı devam edecek.
09:18Ortaklık ilke kararlarımızdan birini tekrar hatırlatırım.
09:22Mümkün olduğunca aynı seslerin aynı harflerle gösterilmesi.
09:28Bu bize çok ciddi bir avantaj sağladı ve bunun neticesinde Türkiye Türkçesinin kullanmış olduğu 29 harf
09:37büyük oranda bu lehçelerin kullanacağı harfler listesine girdi.
09:42Bu da doğal bir şey.
09:43Yani bu kadar ortaklık pek çok dillede bizim farklı düzeylerde vardır.
09:48Ama söz konusu olan Türk Cumhuriyetleri ve Türk Kültür Coğrafyası, onunla sınırlı bir çalışmam.