6-7 Eylül olaylarının üzerinden tam 69 yıl geçti. Türkiye tarihine talihsiz bir olay olarak geçen bu önemli iki günde ne oldu? Olayları başlatan sebep neydi? Ve en önemlisi, 69 yıl sonra 6-7 Eylül olayları ne kadar hafızalarda kaldı? CNN TÜRK muhabiri Emrah Çakmak sokağa sordu, Hafızaları tazeledi.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:25Dayanışmayla yağmanın kesiştiği iki gündü.
00:29O iki günün sonunda geriye yakılan, yıkılan, tahrip edilen, yağmalanan bir İstanbul kaldı.
00:36O iki günden sonra İstanbul daha gri, daha hüzünlü ve daha suçluydu.
00:42O iki günden sonra tarih bir kenti, devleti ve bir milleti zan altında bıraktı.
00:49Türkiye tarihinin en karanlık ve üzücü olaylarından birisi 6-7 Eylül 1955'te yaşandı.
00:55Selanik'te Atatürk'ün doğduğu eve bomba atıldığı haberleriyle başlayan olaylarda
01:01başta Rumlar olmak üzere gayrimüslim vatandaşların işyerleri, evleri, ibadethaneleri hatta mezarları dahi tahrip edildi.
01:12Resmi kayıtlara göre 70'in üstünde kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ile
01:19aralarında ev ve işyerlerinin de bulunduğu binlerce mekan saldırıya uğradı.
01:24Saldırganların hedefleri arasında evler ve mezarlıklar da bulunuyordu.
01:31Olaylar İngiltere'nin başkentinde 1. Londra Konferansı'nın gerçekleştiği tarihte patlak verdi.
01:386-7 Eylül olaylarının ana sebebi Türkiye'nin bildiği davamız olan Kıbrıs meselesinde.
01:44Rahmetli Dışişleri Bakanı dönemin Fatım Üçüz Ordu'nun Londra'daki 1. Londra Konferansı'nda
01:50Kıbrıs adasının tamamının Türkiye'ye bırakılması hususunda toplantıda hukuki taidelerle, belgelerle kabul ettireceği sırada
01:58Yunan Derin Devleti'nin Türkiye'deki işbirlikçileriyle devreye girerek,
02:03azınlıklarla Türk devletini, Türk hükümetini, Türkleri, Müslümanları karşı karşıya getirerek
02:09Kıbrıs davasındaki elimizi zayıflatmak üzere tertiplenmiş bir aslında bir organizasyondu bu.
02:16Gerçekten 6-7 Eylül olayları özellikle Türkiye'nin bu anlamda kendi azınlıklarına karşı o döneme kadar göstermiş olduğu
02:26hoşgörü, tevazu ve iş birliğine yönelik de büyük bir saldırıydı.
02:30Kıbrıs gerilimini yükseldiği dönemde Ekspres gazetesinin
02:34''Atamızın Evi Bombayla Hasara Uğradı'' başlığıyla
02:37Selanik'te Atatürk'ün evinin bombalandığı iddiasını gündeme taşıması fitili ateşledi.
02:44Ve çok enteresandır, dönemin İstanbul Ekspres gazetesi, yaklaşık olarak günlük 10.000-20.000 itirajı olan gazete,
02:51o gün daha hadise, yani Atatürk'ün evine bomba atılmadan evvel yaklaşık 100.000 adet basılıyor
02:58ve olayların gerçekleştiği İstiklal Caddesi'nin belli köşelerinde bu gazeteler konuluyor
03:03ve Atatürk'ün evine bomba atıldığı haberi, halbuki bir ses bombası atılıyor,
03:08bomba atıldığı haberi gelir gelmez o gazete önemli noktalara dağıtılıyor.
03:14Ve bu noktalarda okuyan insanlar bir anda galeyana getiriliyor, bundan ötesi çok enteresandır,
03:20kamyonlara yüklenmiş, önemli sayıda insanlar ellerinde sopalarla ve sopalar da eşit santimde kesilmiş,
03:27yani hazırlanmış sopalar ellerine verilmiş, bir anda İstiklal Caddesi'nin belli köşelerinden, sokaklarından hucum ettiriliyor.
03:33Ve sinagoglar, kiliseler, ibadethaneler, gayrimüslimlere ait işyerleri bir anda tahrip ediliyor,
03:40zarar uğratılıyor ve 6 Eylül gecesinde çok enteresandır, gölgü tanıkları var,
03:45o dönemin ünlü MI6 ajanlarından Ian Fleming de o gece bir istihbaratçı olarak İstiklal Caddesi'nde gezdiği görülüyor.
03:536-7 Eylül 1955'teki olaylar önceden mi planlandı?
03:58Azınlıklarla Türk halkı neden karşı karşıya getirildi?
04:03Dönemin Dışişleri Bakanı Rahmetli Fatih Üçüzoğlu 1. Londra Konferansı'nda Kıbrıs'taki dağ haklarımızı savunurken,
04:09derin güçler, derin eller devreye girdiler ve bilhassa Yunan Dışişleri Bakanı toplantıdan müsaade isteyerek
04:16Atine'ye dönmek istediğini söyledi.
04:18Ve Atine'ye döndükten sonra Yunan Derin Devleti ile Türkiye'deki işbirlikçiler bir toplantı yaptı.
04:23Ve dediler ki, Türkiye'yi Kıbrıs meselesindeki kartları nasıl zayıflatabiliriz?
04:27Ve şöyle bir fikir ortaya kondu, tediklenecek en hassas sinir ucu azınlıklar meselesi ve ne yapılabilir?
04:34O zaman Selanik'te bulunan Atatürk'ün emine bomba atılmış gibi bir görüntü yaratalım, bir imaj yaratalım.
04:41Ve Türkiye'deki Müslümanları azınlıklara karşı, gayrimüslimlere karşı ayaklandırarak bir kargaşa, bir kaos ortamı tesledi.
04:48O karanlık gecede Türk basınına göre 11 kişi, bazı Yunan kaynaklarına göre 15 kişi bu olaylarda öldürüldü.
04:56Resmi rakamlara göre 30 kişi, gayri resmi rakamlara göre 300 kişi yaralandı.
05:03Maddi hasar o günün değerine göre 150 milyondu.
05:06Olaylarla ilgili olarak önce 3151 kişi tutuklandı.
05:11Sonrasında bu sayı 5104'e yükseldi.
05:156-7 Eylül 1955 olayları Türkiye'nin unutmak istediği bir dönemin ve bir ayıbın simgesi oldu.
05:22Bu olay yaşayanların hafızalarından hiç silinmedi.
05:26Biz de tekrar sokağa indik ve 6-7 Eylül olayları nasıl hatırlanıyor, hafızalarda 6-7 Eylül olaylarını sorguladık.
05:56Ne olabilir mesela?
05:58Bilmem, düşünemiyorum.
06:00Büyük şey oluyor, ne denir?
06:02Talan oluyor.
06:04Yani çok acı şeyler.
06:06Pek çok komşuluğu öyle gidiyor zaten.
06:08Darbe gibi bir şey mi?
06:10Tahminim yok ama.
06:12Biliyorum.
06:14Gayrimüslim vatandaşlarımızın dükkanlarının yağmalandığı ve hayatlarının bir kısmının alındığı bir kargaşa dönemi olmuştu.
06:26Daha ufaktım.
06:28Ne olmuş hala?
06:30Hiç bilmiyorum.
06:32Kardeşi kardeşi kırdırdılar, başka bir şey yok yani.
06:34Tamamen provokasyon.
06:36Burada bir sürü buradan giden insanlar en az bizim kadar vatanseverdi onu biliyorum.
06:40Başka bir şey bilmiyorum.
06:42Herkes üzgün.
06:44Ama iş sulu çığırından çıkıyor.
06:50Yağmur.
06:52Ölüm.
06:54Ölüm.
06:56Önce Rumlara karşı diye başlayan şey.
06:58Bütün azınlıklara.
07:00Ermenilere.
07:02Yahudilere de.
07:04Sirayet ederek.
07:06Bütün İstanbul ve kısmen İzmir'de.
07:10Dillek olarak.
07:12Hatırlıyoruz, o kadar.
07:14Onur duyulacak anlarımız da vardır.
07:16Ama utanılacak anlarımız da vardır.
07:18Onlardan biridir.
07:20Atatürk evi yakıldı bahanesiyle.
07:23Sonra bu halkın üzerine atarak
07:25olayları yaratan
07:27ve malına konulan
07:29yıl olarak kaldırıyor.
07:31Emperyalist güçlere yapmış olduğu
07:33olaylardı yani biz buna.
07:35Çünkü bugün de aynı olaylar yaşıyoruz.
07:376-7 Eylül 1955'de
07:39hassas bir konu bu.
07:41Ermenilerle ilgili mevzu değil mi?
07:43Selanik'te Atatürk'ün evi bombalandı haberi.
07:45Onun karşısında bir karışıklıklar
07:47yaşandı maalesef.