YATKIN OLMAYAN
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Cumhuriyet'in elitlerinin ilk işi nedir? Eee geriye kalan
00:05eee küçük bir Rum nüfusu vardır. Onu da ülkeden
00:09uzaklaştırmaktır. Adı mübadeledir bunun. Bu nüfus
00:13mühendisliğini eee Venizelos ve İsmet Paşa karşılıklı anlaşarak
00:18yapmışlardır. Çünkü aynı şekilde Yunanistan'da da saf
00:22arı bir nam eee devleti kurma isteyen eee milliyetçiler
00:27iktidardadır. Türk tarafında da saf arı bir Türk devleti
00:32kurmak isteyen yöneticiler iktidardadır. Karşılıklı
00:36anlaşırlar ve bir nüfus takası gerçekleştirirler. Tarihin
00:41gördüğü en büyük toplu nüfus takasıdır bu. Bu takasta
00:45halklara hiç fikri sorulmamıştır. Gitmek ister
00:48misiniz? İstemez misiniz? Ne yaparsınız diye. Aksine eee
00:53ilginç bir şekilde Goya eee seküler eee bir ideolojiye
00:58sahip olduğu düşünülen Kemalistler eee ve aynı şekilde
01:02liberal bir siyasetçi olan Venizelos idaresi takası din
01:07esasına göre yapmıştır. Ortodokslar ve Müslümanlar
01:10takas edilmiştir. Bu ne demektir? Kendini Türk olarak
01:15tanımlayan Karaman Rumları da Ortodoks oldukları için
01:19ülkeden zorla gönderilmiştir. Kendini Müslüman eee ama eee
01:25şey olan gören eee Müslüman oldukları halde Rum olarak
01:30gören Giritli Müslümanlar da zorla oradan çıkartılıp
01:34Anadolu'ya gönderilmiştir. Bu aslında henüz eee yönetici
01:39elitlerin de kafasında eski paradigmadan kopmadıklarına
01:42dair önemli bir ipucudur. Müslüman Ortodoks takası
01:47olması. Bu takası genellikle yanlış biliyor eee eee tarihle
01:55doğrudan ilgilenmeyenler. Hani iki milyon ııı Rum'la Türk
01:59takas edildi diye düşünülüyor. Hayır. Anadolu'da yaşayan iki
02:03milyona yakın Rum ahali zaten bin dokuz yüz ııı onlardan
02:08itibaren ııı çeşitli anlattığım bu hikayeler
02:12sırasında yer değiştirmeye başlamıştı. Milli Mücadele
02:16çok önemli bir grup bin dokuz yüz yirmi ikiye kadar sürüldü
02:20ve ülkeden gitti. Geriye kalan çok ııı küçük bir nüfus takas
02:26edildi. Yine de büyük ııı bir sayı ııı tam olarak ııı vermem
02:33gerekirse mübadele karma komisyonuna göre üç yüz elli
02:36beş bin altı yüz otuz beş Türk kaynaklarına göre üç yüz
02:40doksan bin sekiz yüz kırk beş Yunan kaynaklarına göre üç yüz
02:44elli dört bin altı yüz kırk yedi kişi. Yani üç yüz ellili
02:47üç yüz doksan bin rakamlı Türk Arnavut Çingene Pomak yani
02:52Müslüman Yunanistan'ı terk ederken ııı karşılığında yüz
02:58seksen dokuz bin dokuz yüz on altı Ortodoks Rum Türkiye'yi
03:02terk etti. Bu ne demektir? Daha önce tamamlanmış bir ııı yer
03:08değiştirmeye, bir nüfus hareketine hukuki kılıftır
03:13mübadele anlaşması. Bu elbette bu sayılar da çok büyük. Üç yüz
03:19elli elli bin veya üç yüz doksan bin ya ııı buradan da
03:22yüz doksan bin kişi yer değiştiriyor. Mallarını,
03:26mülklerini, evlerini, hatıralarını, anılarını,
03:29hafızalarını, her şeylerini bırakarak başka bir yere
03:33gidiyorlar. Ve her iki tarafta da aşağılanıyorlar,
03:37dışlanıyorlar. Yunan tarafında Türk tohumu işte ııı diye ııı
03:43küçümseniyorlar. Bu tarafta hiçbir zaman benimsenmiyorlar.
03:47Iıı Yunan tohumu diye ııı damgalanıyorlar. Elbette güzel
03:53hikayeler ııı de var ııı yani duygulandırıcı gözyaşları ama
03:58ana hatlarıyla korkunç bir ııı travma ııı bence ve Türk
04:04tarafı bu hikayeyi hiç kayda geçirmemiş, ne sözü tarihi
04:08yapmış, ne belgelemiş, ne fotoğrafını almış ama
04:11Yunanistan'da çok ciddi bir ııı mübadele ııı şeyi var. Iıı
04:17tarih çalışması var, müzeleri var, kayıt altına almışlar. Iıı
04:22ve en çok oralardan yararlanarak biz
04:25yazabiliyoruz adeta mübadele hikayesini. Iıı bu ülkenin
04:31gayrimüslim ııı son büyük grubunun ııı gönderilmesinin
04:35hikayesi. Bu tarihten sonra ııı Cumhuriyet ııı elitleri içeriye
04:41yoğunlaşıyorlar. Kimlere? Kürtlere karşı. Kürtler bizim
04:45şu anda en önemli sorunumuz diyorlar. Neden? Çok karmaşık
04:50bunun nedenleri. Her bölgede değişik bir faktör ııı öne
04:54geçiyor. Dersim bölgesinde hem Kızılbaş olmaları yani ııı
05:00ııı devletin ııı kurucu kadrolarının ııı inanmasalar
05:06bile ulus devlet kurarken ııı yapıştırıcı zam tutkal olarak
05:11kullanmak gerektiklerine inandıkları İslam'ın hani
05:15sünni itikadının Hanefi mezhebinin devlet tarafından
05:19ritüellerinden arındırılmış bir formuna tabi olmaya yatkın
05:25olmayan bir grup. Çok farklı. Taşa tapıyor, ııı güneşe
05:29tapıyor, suya ııı inanıyor, ağaca çaput bağlıyor. Bu ııı
05:36Cumhuriyet elitinin modernleşme projesinde sorun alanı
05:40Kızılbaş olmaları. Ikincisi bu gruplar ta Osmanlı'dan beri çok
05:44yoksul oldukları için yaşadıkları coğrafyadan dolayı
05:48veya çok özel bir kültüre sahip oldukları için savaşmayı,
05:53dövüşmeyi bilmem neyi belki sevmedikleri için düzenli
05:56orduya katılmıyorlar. Işte tımarh sistemi falan da olmadığı
06:01için oraları rapt etmek için o nüfusları. Böyle bir
06:04gelenekleri yok. Bunlar askere de gelmiyorlar. Cumhuriyet
06:08Eleti'ne göre. Vergi vermiyorlar. Halbuki bunların
06:11hepsinin altında incelediğiniz zaman sosyolojik gerçekler var.
06:15Yoksulluk. Iıı bugün bile değil mi? Iıı kaç milyon bakaya var
06:19ülkede? Iki milyon mu askerden kaçan? Bir milyon diyelim.
06:23Gencimiz askere gitmemek için ııı paralar ödüyor, kaçıyor,
06:28ııı sınava, okula, üniversite bitirenler var. Bilmem kaç tane
06:32askere gittik. Bu çok doğal, normal karşılanan şey. O
06:36dönemde sanki dünyanın en korkunç şeyiymiş gibi. Iıı ulus
06:40devlet kuruluşunu engelleyecek bir faktörmüş gibi
06:44abartılarak Dersim ile ilgili özel bir proje. Sadece Kızılbaş
06:49değiller elbette. Aynı zamanda Kürt olmalarıydı. Kürt mü,
06:54Zaza mı? O tartışmaları Cumhuriyet Elitleri yapıyorlar
06:57ama Kürt paketi altında topluyorlar o ııı grubun etnik
07:00kimliğini. Devlete asi gelen, modernleşme projelerine direnç
07:06gösteren vahşiler, gelişmemiş ııı topluluklar. Iıı bunlar benim
07:12uydurmalarım değil, o dönemin gazetelerini, belgelerini
07:15okuduğunuz zaman çok ııı açık bir şekilde o bölgeye beyaz
07:20adamın nasıl baktığını görüyorsunuz. Yani geri ııı
07:24vahşi, ilkel, domatesi bile görmemişlerdir, portakal hiç
07:29tanımazlar, eti çiğ yerler ııı falan ııı düzeyinde ııı bir
07:34terminoloji. Şimdi bunlar var. Bir de bir ikinci ııı dördüncü
07:40başlık olabilir. Bir zamanlar Ermenilerin yaşadığı bir
07:44coğrafya. Ihtidar etmiş birçok Ermeninin olduğu bir coğrafya.
07:47Bin dokuz yüz on beşte Ermenileri korumuş bir topluluk
07:51ki bu da biraz abartılı bir hikayedir ama başka Kürt
07:56coğrafyalarında Ermenilere karşı doğrudan itaat teraki
08:00uğrucu gücü olarak ııı görev almış Kürt topluluklarından
08:04farklı bir yaklaşım göstermiştir. Dersim
08:07coğrafyası onları bazen para karşılığı bazen ııı ııı başka
08:13duygularla korumuş, kaçmalarına yardımcı olmuştur. Bir kısmı da
08:17ihtidar ederek ııı Kızılbaş kimliğinin ııı Hristiyan
08:21kimliğiyle olan yakınlığından da yararlanarak din
08:24değiştirerek yok olmaya, arazi olmaya devletin elitinden, soy
08:29kırımcısından kurtulmaya çalışmışlardır. Bu da
08:32Cumhuriyet elitleri için eksi bir nottur. Yani Kızılbaş,
08:37Kürt, ııı Ermeni dostu ya da ihtidar etmiş Ermeni ve devletin
08:44projelerine modernleşme hedeflerine uymaya yatkın
08:48olmayan bir natura. Bu bir laboratuvar olarak bakmalarına
08:53bence neden oluyor ııı Kemalist elitlerin ve orada ııı
08:58asimilasyon o yetmedi ise ııı orayı ııı temizleme harekatı
09:06diye tarif ettikleri katliam yöntemini kullanıyorlar. Ama
09:10bunun bir yan ürünü olarak da göç artma oranın ııı önemli
09:15ailelerini özellikle aşiret reisi diye tarif ettikleri
09:19grupları ııı o bölgeden alıp Anadolu'nun otuz iki
09:24vilayetine serpiştirerek ııı iskan etme politikasını
09:28uyguluyorlar bin dokuz yüz otuz yedi otuz sekizde. Ve öyle
09:32bir mikro ııı ölçekte yapıyorlar ki bunu aileleri
09:36baba, oğul, damat bilmem ne onları dahi yan yana gelmeyecek
09:41şekilde bölüyorlar. Çekirdek aileye kadar indiriyorlar. Ve
09:45dediğim gibi bu otuz iki vilayetteki çoğu batı
09:49vilayetleri bunları adeta ııı ne diyelim sudan çıkmış balığa
09:54döndürüyorlar. Çok büyük bir travma bu ııı bölge için.
09:58Bölgenin insansızlaşması, nüfussuzlaşması ama elbette
10:02esas şey trajedi nüfus hareketi katliam yöntemiyle oluyor. Bunu
10:09da Ayşehir söylemiyor. Iıı devletin belgesine geçmiş ııı
10:14rakamlar olarak hatırlarsanız iki bin on birde ııı Tayyip
10:18Erdoğan Cumhuriyet Halk Partisi döneminde olduğu için onu zor
10:22durumda bırakmak için elbette devletin arşivinden o belgeleri
10:26çıkardı ve dedi ki bakın jandarma umum komutanlarının
10:30rakamlarına göre on üç bin sekiz yüz altı kişi katledilmiş.
10:35On bir bin işte altı yüz bilmem kaç kişi de sürgüne gönderilmiş
10:39dedi ki daha sonradan bu sayıların çok daha yüksek
10:42olduğunu ııı ortaya çıkaran çalışmalar yapıldı. Bu da bir
10:46nüfus mühendisliği çalışmasıydı Dersim bağlamında.