“Threatened ang wika natin,” ganito inilarawan ng manunulat, makata at Alagad ng Sining para sa Panitikan, Virgilio Amario, ang kasalukuyang estado ng Wikang Filipino. Ayon sa kanya, mababa pa rin ang pagtingin sa ating wika dahil sa kolonyal na mentalidad.
Noong 1980, nakita niya ang pangangailangan ng pagsulat ng mga librong pambata kaya’t itinatag niya ang Adarna House na naglalayong makahikayat ng bagong henerasyon ng mambabasa. Ikinuwento niya ang mahabang proseso bago siya nakasulat ng kuwentong pambata at aminadong hindi ito madali. Pinaliwanag din ni G. Almario kung bakit ang aklat na isinulat ni Bise Presidente Sara Duterte ay ang katibayan na mahirap sumulat ng librong pambata.
Dinetalye rin ni G. Almario ang dahilan kung bakit sa wikang Tagalog hango ang wikang Filipino at nilinaw na hindi ito “niluto ni Quezon.”
Noong 1980, nakita niya ang pangangailangan ng pagsulat ng mga librong pambata kaya’t itinatag niya ang Adarna House na naglalayong makahikayat ng bagong henerasyon ng mambabasa. Ikinuwento niya ang mahabang proseso bago siya nakasulat ng kuwentong pambata at aminadong hindi ito madali. Pinaliwanag din ni G. Almario kung bakit ang aklat na isinulat ni Bise Presidente Sara Duterte ay ang katibayan na mahirap sumulat ng librong pambata.
Dinetalye rin ni G. Almario ang dahilan kung bakit sa wikang Tagalog hango ang wikang Filipino at nilinaw na hindi ito “niluto ni Quezon.”
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Maligayang Buwan ng Wika Podmates, Howie Severino muli na nagpapaalala na nakakatalino ang mahabang attention span.
00:08Ang panuhin natin ngayon ay ang makata at manunulat, dating chair ng Komisyon sa Wikang Filipino at isang pambansang alagad ng sini,
00:18si ikakalanggalang na national artist na si Virgilio Almario o Rio Alma.
00:24Maligayang Buwan ng Wika sa inyo, Chairman Rio Alma.
00:28Hello, Maligayang Buwan ng Wika at Kasaysayan.
00:58Wala masyadong kahalong ibang wika, minsan may taglish words rin. Pero anong nagiging reaction niyo pag may ordinary conversation ngayon ng Pilipino na parang hybrid?
01:10May Tagalog, English, may coined words, may slang, anong nagiging reaction niyo?
01:20Wala naman, natural naman yan sa wika. Umuunlad ang ating wika, malakas ang inkwentro sa English.
01:30Kaya natural na pagkakaroon ng maraming English words ang ating mga salitahan at usapang kolokyal.
01:39Pero kung sumusulat ka na, kakaroon ka ng pagkakataon na gamitin mo yung sarili mong style o kung ano man yung gusto mong mangyari sa iyong lingway.
01:50Yung Pilipino ngayon, hindi na yung Pilipino ng mga Tagalog sa Maynila.
01:56Pagpupunta sa ibang lugan, yung Pilipino-Dabao, Pilipino-Ilocano, Pilipino-Batanes, di ba sa Pilipino-Maynila, may halo ng kanilang wika.
02:08Sa Dabao, sabihin niya, uminom ka naman ng cooks. May esok na cooks.
02:20Pero kayo mismo, chairman, tegabulakan kayo. Parang yan ang isa sa mga masasabi nating home ground ng Tagalog.
02:30Di ba kayo natatakot para sa kalagayan ng ating wika o yung wikang Tagalog o wikang Pilipino?
02:38Parang nakahaluan ng Taglish. Wala namang rules ang Taglish. Worried ba kayo para sa ating wika?
03:09Siyembwano na salita sa kanilang pagsisulat, kahit sa kanilang pagsisulat. Pero bahagi ng kolonyalismo para sa akin.
03:19At tayo nasa ilalim pa ng kolonyalismo, Amerikano, kaya napakalakas ng English sa ating buhay.
03:29Maraming nga ngayon dito sa Maynila nagsasabi ng first language nila English.
03:35Hindi Pilipino. Yan ang nahihirapan ng mga anak nila ngayon sa Pilipino.
04:05So ano ba yan? Zero-sum game? Ibig sabihin kung magtuturo o magsasalita o gagamit ka ng Pilipino ay hihina ka naman sa English? Is there a trade-off there?
04:35Dahil sanay sila sa pagiging multilingual. Nangyayari lang dito sa atin, sinasanay tayo maging monolingual. This is very bad.
05:06... magkaintindihan tayo na hindi gagamit ng wika ng dayuan. Mantala mayroon mga tinatawag natin international language, kahit ang Chinese is considered as international language, ang Korean ngayon malakas ang paglianais ng ating mga kakababayan na mag-aaral ng Korean, Japanese noon, hanggang ngayon.
05:32So ang mga bagay na yan ay kayang pag-aaralan ng isang tao mula sa kanyang pagkabata. Scientific yan na natural sa isang tao na magkaroon ng tatlong wika o mahigit pa kung mahusay ang kanyang upbringing at environment is conducive for learning more languages.
06:02... ang Constitution of 1935, diyan unang pinag-usapan kung mayinamba na tayo magkaroon ng wika ng English, dahil noon ang ating paralan ang English na monolingual ng edukasyon o kaya magkaroon tayo ng isang wika na katutubo sa atin.
06:32So batay sila lumitaw na mas gusto ng mga tao o mas beneficial para sa mga tao isang wika na batay sa isang wika katutubo at hindi English. Yan lang ang dahilan kung bakit tayo namumuhay ngayon na naghihirap mag-develop ng ating pambasang wika.
07:03... parang hati ang ating kaisipan tungkol dyan kahit sinasabing ang mahalaga sa atin na may sariling wika. Maraming eskwelahan even in modern times na parang pinagbabawal ang Filipino language sa eskwelahan kung gusto nila English, pinagmamalaki pa ng ibang schools na only English spoken here.
07:28... Bakit naging ganun at hindi ba pwedeng pagsabayin na maging proficient dun sa dalawa? Kasi parang ang policy na yan imply na kapag nag-Filipino ka, hihina ka sa English?
07:58... Kung mayroon kayong libro nito, dito ko pinaliwanag lahat ang naging problema ng pag-develop ng wika pambansa natin because of the intense Americanization of our consciousness during the 20th century.
08:28... may reklamo pa rin ng mga tao na naniniwala na English ang kailangan. Ibig lang sabihin hindi pagganap na naniniwala ang lahat ng mayaman, mayaman actually yan, mayaman sa dahilan kung bakit kailangan natin isang wika pambansa.
08:58... Noong araw kaya nagkaroon ng bilingual policy para matugunan nga ang pangailangan na maging proficient ang mga eskwela natin sa English at wika pambansa.
09:28... Wika jurassic kaya hindi umunod ang ating pagtuturo ng languages. Kaya nagkaroon ng ganoon ding desire yung mga tao o kaya nagkaroon ng ganoon idea, kapag nag-aral ka ng Filipino hihina ka sa English, kapag nag-aral ka ng English hihina ka sa Filipino.
09:58... in the mother tongues of the different regions of the student body.
10:28... kailangan salubungin siya sa wika yang alam niya para hindi siya matakot sa eskwelaan. Kaya kailangan niya native tongue ng mga teacher para masalubungin ang mga bata sa kanilang wika na alam niya at mas maging maghinawa ang palagay niya habang nasa eskwelaan.
10:58... Bahagi din yan ang ating constitution. Nakalagay sa ating constitution na kahit tayo merong isang pambansang wika, kailangan alagaan natin lahat ng wika ng Pilipinas. At yan a United Nations policy din dahil maraming wika sa mundo ngayon namamatay.
11:28... kinakain ng global languages. So dito sa Pilipinas nangyayad din yan. Kaya ang 180 sinasabing araw ng languages of the Philippines, baka kulang ngayon ang 100, 160 na lang dahil nawawala ng ibang languages.
11:58... Nang-encounter ko yan sa pag-ikot-ikot ko sa mga lumad sa Pilipinas, nakita ko alimbawa ang mga Aita, pinakakakuan yan, pinaka mahilap ang buhay. Kung nasaan sila yan ang ginagamit nilang wika. Kung nasa tabi sila ng pampanga, pampanga ang kanilang wika. Kung nasa vehicle sila, vehicle ang kanilang wika.
12:28... kasi para sa kanila walang silbihong para mabuhay sila. Kaya kailangan ganyahin sila na huwag, huwag kalimutan ang wika ninyo kasi may mga karunungan ang wika na yan na wala sa major languages of the Philippines."
12:58... Ngayon yan ang ating ginagawa. Nung araw wikang pambansa lang sinasabi. Ngayon basta wika ng Pilipinas."
13:28... threatened. Hanggang ngayon ang wika natin. Kahit sabihin natin ito ay alimbawa ang Filipino, linggo-prangka na talaga yan. 99% of our people pwedeng makaintindihan ng Filipino.
13:58... mas gusto nila ang global language kaysa isang national language. Para sa kanila, mas may silbihong para sa kanila. Hindi para sa bayan yan, para sa kanila yan."
14:28... pero kayo primarily isang manunulat at makata. Maraming followers sa Facebook doon nababasa ang inyong sinusulat. Recently nag-react kayo sa issue ng children's book ni VP Sara Duterte at sumulat kayo ng isang essay,
14:58... na sa unok ang basa, parang okay, parang depends sa ito, pero obviously satirical pala siya. Before I ask my question about that, may salita ba sa Tagalog ng satirical o satire?
15:29Okay. So medyo natawa ko doon nung binabasa ko. Anyway, madali naman punta sa inyong Facebook para sa ating viewers and listeners. Pero gusto kitang tanungin dahil kayo ay founder ng Adarna Books na binasa namin ng pamilya nung anak ko ay musmus pa lang nung nag-aaral pa lang magbasa.
15:53So kayo alam nyo itong larangan ng children's books. Nung inaakusa si VP Sara na parang plagiarize o kinopia ang kanyang children's book, ang isang depensa niya ay bakit ako kailangan mag-plagiarize? Madali naman sumulat ng libro para sa bata. Madali ba talagang sumulat ng isang children's book?
16:23I don't have proof that it's hard to write. Kasi pangit ang sinulat niya. Anyway, sa aking experience yang una, napasok lang ako sa children's book dahil nakita ko ang pangailangan dito.
16:53I'm looking for a new generation of readers. Kasi ang aking generation, generation na wala na akong pag-asa. Mga non-reader, ayaw bumasa sa Filipino. So inisip ko na gumawa ng isang generation na mas iba ang pananaw sa buhay...
17:23... at kaya naisip ko sumulat ng children's book. Ngayon nung nandun naman ako, nakita ko mahirap sumulat.
17:53... tungkol sa isip ng bata. Tagal ko nagkukonsulta ng mga childhood educators sa UP, mga kaibigan ko doon, mukha nila Professor Lissing bago umalis, at tinatanong-tanong ko sila.
18:23... Sa pamagitan ng aking self-study na yan, nakagawa ako ng sarili kong paraan para magsimula ng children's book.
18:53... mga titles. Alam niyo nag-umpisa ako sa workshop. Sa workshop na ito pumili ako ng 25 teachers at mga comics writers na may palagay sa kanilang sarili na sila ay mahusay na writer at pwede silang children's book writer.
19:23Sa linggo kami nagkulong doon, nagusap, nagpakita sila ng kanilang magawa, nagdiskusyon, nagkritik. Sa 25, isa lang ang pumasa, si Rene Villanueva."
19:53... Hindi mga comics writer na sabi nila alam nila ang popular pulse at alam nila kung paano ang sakyan, ang pagsusulat para sa bata, hindi rin nakapasa.
20:23... Meron tayong isang children's book writer sa US na ang galing-galing niya. Tapos nagkata ko nagvakasyon dito. Kilimbit ako magbigay ng workshop sa mga writers at artist kasi artist ni siya.
20:53Sa umpisa talagang halos ako lang sumusulat sa Rene Villanueva ng children's book. Buti ngayon sa dami ng workshop, marami na rin na natututo at dumadami ang ating writers ng children's book."
21:23... isa yan sa mga paboritong libro ng anak ko nung siya nag-aaral pa lang magbasa. Paulit-ulit naming binasa sa kanya kasi bago pa siya natutong magbasa, we were reading aloud.
21:53Q1. Sa kabila ng efforts ninyo, yung mga dinescribe nyo, yung inyong effort sa children's book writing and publishing, at sa kabila ng effort ng iba, ng mga lulat, mga ibang publisher, etc.
22:23... learning crisis. In particular, mababa ang ating reading comprehension. Isa sa mga pagsusuri ay ginawa ng World Bank study, kinumpir nila yung level ng reading comprehension ng iba't ibang bansa sa East Asia, isa tayo sa pinakamababa.
22:54... grade 5 ay hindi raw nakakabasa at nakakaintindi ng mga simple at age-appropriate na paragraph. Ibig sabihin literate sila pag sinasabi mong marunong sila magsulat ng pangalan o basic messages.
23:15... o yung sinasabing age-appropriate, kunyari pag grade 5 sila, nakakabasa sila ng pang-grade 5 na libro o kahit paragraph. 9 out of 10 daw hindi nakakabasa. Kung ikukumpara mo yan sa mga ibang bansa sa East Asia, halimbawa yung mga maunlag na bansa, South Korea, halimbawa 5% lang ang may learning poverty na ganoon.
23:40... pero masasabi natin mayaman naman ng Korea, Japan, Singapore kaya mataas sila. Pero halimbawa Vietnam na kapwa ASEAN member at hindi ganoon kayaman pa ay 18%, 18% lang, 1-8, yung kanilang learning poverty, yung nasabi kong reading comprehension level kanina, habang tayo ay 91%.
24:10Education. Education ang ating pagkukulang. Eskwelahan at saka tahanan. Yan lang ngayon ang unang educational factors natin. May problema natin yung mga tahanan, mga magulang ngayon, di man lang nakakausap yung kanilang anak ni.
24:40Sabahong lang ginagawa nila na naghanap ng mga kakain. Kaya yung mga bata hindi na na-expose sa istorya at pangumahal ng kanilang mga magulang.
25:10... Hindi nila alam yung guru ay isang importanteng tao sa silid aralan at siyang kailangan gumabayad niyo sa mga bata. E kung yung guru kulang sa disiplina ng pag-aaral, hindi nagbabasa, paano makakapagbigay siya ng magandang leksong para sa mga bata? Yan ang problema natin.
25:40Kasi nakilala tayo in the past as having a high standard ng education. In fact, kilala tayo na nagpa-aaral o dito nag-aaral ang mga nasa neighboring countries natin. Kaya may mga nag-aaral ng agrikultura na Thailand, UP Los Banos, etc.
26:10Q1. What was your childhood like?
26:40A2. What was your childhood like?
27:10Q1. What was your childhood like?
27:40A2. What was your childhood like?
28:10Q1. What was your childhood like?
28:40A2. What was your childhood like?
29:10A2. What was your childhood like?
29:40A2. What was your childhood like?
30:10A2. What was your childhood like?
30:40A2. What was your childhood like?
31:10A2. What was your childhood like?
31:40A2. What was your childhood like?
32:10A2. What was your childhood like?
32:35A2. What was your childhood like?
33:05A2. What was your childhood like?
33:35A2. What was your childhood like?
34:05A2. What was your childhood like?
34:35A2. What was your childhood like?
35:05A2. What was your childhood like?
35:35A2. What was your childhood like?
36:03A2. What was your childhood like?
36:31A2. What was your childhood like?
37:00A2. What was your childhood like?
37:29A2. What was your childhood like?
37:57A2. What was your childhood like?
38:26A2. What was your childhood like?
38:55A2. What was your childhood like?
39:24A2. What was your childhood like?
39:53A2. What was your childhood like?
40:22A2. What was your childhood like?
40:51A2. What was your childhood like?
41:20A2. What was your childhood like?
41:48A2. What was your childhood like?
42:16A2. What was your childhood like?
42:44A2. What was your childhood like?
43:12A2. What was your childhood like?
43:41A2. What was your childhood like?
44:10A2. What was your childhood like?
44:23A2. What was your childhood like?
44:51A2. What was your childhood like?