Çanakkale Savaşları’nın yer altı gizemi: Lağım tünelleri
Çanakkale Savaşları'nda siperleri ele geçirmek için kullanılan lağım tünelleri, savaşın izlerini günümüze taşıyor. Lağım tünellerinde hâlâ görülebilen demir kopçalar, aydınlatma için açılmış oyuklar tarihin derinliklerine ışık tutuyor.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Şöyle Çanakkale Muharebeleri denince akıllara hep 18 Mart Boğaz Muharebesi ve siperler akla gelmekte.
00:07Fakat Çanakkale Muharebeleri'nin pek de bilinmeyen bir diğer yönü ise yer altında devam ede gelmekte olan savaştı.
00:1425 Nisan 1915 tarihinde başlayan kara muharebeleri ve hemen akabinde gerçekleşen karşılıklı saldırılar sonucunda
00:22muharebede yani muharebe arazisinde karşılıklı siperler birbirine çok fazla yaklaşmıştı.
00:27Özellikle bulunduğumuz noktada yani Bomba Sırtı'nın ismini verdiğimiz alandaki mevziler 8-10 metre mesafeye kadar birbirine yaklaşmıştı.
00:36Mesafenin azlığına rağmen açıktan bir türlü ilerlenemiyor oluşu tarafları yeni bir çözüm bulmaya itmişti.
00:46Lahımcılık aslında Türk ordusunun yeni kullandığı bir metot değildi.
00:51Osmanlı Ordu Teşkilatı'nda da zaten Lahımcı Ocağı'nın varlığı bilinmekteydi.
00:56Çanakkale Savaşları da yani Çanakkale Muharebeleri de siper savaşlarına dönüştükten sonra
01:01ve açıktan biraz önce ifade ettiğimiz gibi makyara tüfeklerin ve donanma atışının tesirinden dolayı
01:07bir türlü ilerlenememesi sebebiyle Türk askeri bu metodu Çanakkale Muharebelerinde de kullanmaya karar vermişti.
01:15Bu amaçla 5. Tümen Cephesi'nde yani 5. Tümenin 14. Alayına bağlı ve şu an bulunduğumuz Bomba Sırtı güneyindeki mevzilerde
01:24Kuinz Post mevzilerine çok yakın olduğu için mesafe 8-10 metreye kadar düşmüş olduğu için
01:30burada Anzak siperlerine karşı tünel açılması kararlaştırılmıştı.
01:34Bu lahımlar yani tüneller şu şekilde çalışmaktaydı.
01:38Siperlerin altından düşman siperlerinin altına kadar bu tüneller kazılır
01:42ve düşman siperlerinin altına gelindiğinde ise bunların içerisine yüzlerce kiloluk patlayıcı yerleştirilir
01:48ve bundan infilak ettirilirdi.
01:50Bu infilakla birlikte akabinde hemen bir taarruz gerçekleşir ve çöken siper ele geçirilmeye çalışılırdı.
01:57Ve bu amaçla 5. Tümenin harp cerdelerine baktığımızda kendi alaylarından 20'şer gönüllü askerin seçilmesini istediğini görmekteyiz.
02:06Ve bu 20 askerden 15'i silah ve bombalarla teçhiz edilecek, kalan 5 tanesi ise istihkam elleriyle birlikte kum taşıma işinde görevlendirilecekti.
02:17Buradaki amaç bu lağımlar yani tüneller patlatıldıktan sonra gönüllü müfreze yani hücum müfrezesi hemen hücuma geçecek
02:25ve siper ele geçirilecek ve gerçekleşmesi muhtemel bir karşı taarruza hazırlık yapılması için mukabil bir savunma hattı oluşturulması gerekmekteydi.
02:35Ve tarihler 28 Mayıs'ı 29 Mayıs'a bağlayan gece saat 3.30'da bu lağımlar istihkam bölük komutanı tarafından patlatıldı
02:45ve hemen 14. alay ve ona yardımla görevli olan 27. ala askerleri taarruza geçtiler ve şu an bulunduğumuz bu kuyuz post mevzilerinde adeta kanlı bir boğuşma başladı.
02:55Çünkü burası Anzak pozisyonu için yani Anzak mevzileri için hayati bir öneme sahipti.
03:01Çünkü buradaki mevzilerin Türk askeri tarafından ele geçirilmiş olması demek Anzak kol ordusunun çökmesi anlamına gelebilmekteydi.
03:10Çünkü hemen arkamızda da gördüğümüz üzere Korkudere Vadisi'ne atılma riski vardı ve Türk ordusunun burayı ele geçirmesi Anzak kol ordusunun Arıburnu'nda barınmasını ciddi manada tehlikeye sokacaktı.
03:21Ve sabaha kadar süren karşılıklı boğuşma sonucunda hatta bulunduğumuz bölge ismini veren Binbaşı Kuin de dahil olmak üzere birçok Anzak askerinin ölümü pahasına Anzak askerleri bu mevzileri tekrardan ele geçirebilmişlerdi.
03:35Ancak bu muharebe Çanakkale muharebelerinin de seyrini etkiledi.
03:40Şöyle ki artık yerin üstü gibi yerin altı da bir savaş sahnesine savaş sahnesinin bir parçası haline gelmekteydi.
03:49Ve ilerleyen dönemdeki belgelere baktığımızda artık yer altından gelmesi muhtemel bir tehlikeye karşı da hazırlık olması için çeşitli emirlerin verildiğini görmekteyiz.
04:00Özellikle 19 Üstümen Komutanı Mustafa Kemal Bey çünkü bu mevzileri ilerleyen dönemde 19 Üstümen'e bağlı 57. Alay savunacaktı.
04:08Vermiş olduğu emirlerde özellikle Anzak tarafının kazacağı alanları önceden fark edebilmek için dinleme dehlizlerinin kazılması emrini verdiğini görmekteyiz.
04:18Yani kendi siperinizin arkasından düşman siperine doğru tüneller kazılıyor ve bunların içerisine askerler yerleştirilip muhtemel kazma kürek seslerini duymak suretiyle yaklaşan bir tehlikenin fark edilmeye çalışılmasına gayret ediliyordu.
04:35Keza geceleri de siperlerinin 10-15 metre önüne askerler çıkarılıp yere yatırılarak zeminin dinlettirilmesi sağlanıyordu ki bu amaçla yine toprak dinlenerek muhtemel bir kazma kürek sesi duyulmaya ve böylelikle yaklaşan tehlikeyi fark etmeye çalışmaktaydılar.
04:53Yani burada siperde savaşan askerin motivasyonunu etkileyen ciddi bir muharebe yöntemiydi.
05:00Yani asker siperde muharebe ederken olası bir baskına düşünmekte kalmayıp aynı zamanda yer altından her an gelişebilecek bir patlamaya karşı da uyanık olmak zorundaydı.
05:10Nitekim milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy meşhur Çanakkale şehitler eşi yerinde bunu çok güzel ifade etmişti.
05:17Yerin altında cehennem gibi binlerce lağım atılan her lağımı yüzlerce adam diye yaktığı adam diye tasvir ettiği tüneller Çanakkale muharebelerinin çok da bilinmeyen bir yönünü oluşturmaktaydı.
05:29Bu 29 Mayıs'ta en azından Türk tarafı için ilk lağım patlatıldıktan sonra özellikle siperlerin birbirlerine çok yaklaştığı bölgelerde her iki tarafta sıkça bu yönteme başvurdu.
05:40Yani hem Avustralyalılar, Yeni Zelanda'lar hem de Türk tarafı karşılıklı siper hatları altından onlarca tünel kazmaya başladı ve aradan 109 yıl gibi bir zaman geçmiş olmasına rağmen hala muharebe sahasında bunların izlerini görebilmekteyiz.