Çiftçi ve üretici kan ağlıyor! Türkiye'deki protein üretiminde korkutan tehlike! Sencer Solakoğlu, Cumhuriyet TV'ye anlattı.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz sevgili seyirciler, üreticiler, çiftçiler zor durumdalar mı, neler yaşıyorlar bunları konuşacağız.
00:22Füsedat Başkanı Sencer Solakoğlu konuğumuz, hoş geldiniz Sencer Bey.
00:27Hoş bulduk, merhaba, iyi yayınlar.
00:30Çok sağ olun, adeta bir savaş içinde gibi, onun da bir yorgunluğunu hissetmiyor değiliz ama yapacak bir şey yok.
00:42Dilerseniz başlayalım, benim öncelikle ilk sorum, üreticiler şu anda ne durumdalar, zorluk çekiyorlar mı?
00:50Evet, önce bir problemin ne olduğunu size kısaca anlatayım, süt tarafından en azından.
00:55O da şu, bu sene süt üreticileri devletin hazırladığı bir tip sözleşme ile beraber sözleşmeli üretime geçtiler.
01:06Daha önce de sözleşme vardı ama o tek taraflı kesedilebiliyordu, bir de sanayici kesiminin yazmış olduğu bir sözleşme,
01:13yani kabul etmek zorunda olduğunuz bir sözleşme, bu daha adil, daha üreticiyi de koruyan ama sanayiciyi de koruyan,
01:21iki tarafı da eşit koşullarda koruyan bir sözleşmeye imzaldı.
01:24Ama Türkiye'de bir genel anlamda süt arzında bir artış oldu.
01:30Kimse bunu, ya süt piyasası bu kadar kötü gidiyor, nasıl sütte artış oluyor, demek ki işlerinizi iyi olarak yorumlamasınlar.
01:37Türkiye'deki üretilen sütün tahminen yarısı sektör içerisinde kayıt altındadır, yarısı da kayıt dışındadır.
01:45Şu anda gerek süt tozu desteklemeleri, genel desteklemeler olsun, gerek sokak sütünün UHT'ye göre fiyatının artmış olmasından kaynaklı,
01:58aslında üretilen süt miktarı aşağıya gelmekle beraber köylerde, normalde başka yerlere sokak sütüne satılan sütler de kayıt içine girmeye başladıkları için,
02:11geçen seneye göre bir artış görülüyor.
02:14Tek sebebi bu mu, değil mi?
02:16Bunu çok net söylemek mümkün değil, çünkü Türkiye'de sayılar çok net değil.
02:19Kaç hayvanımız var, ne kadar sağlıyor, kaç litre süt alıyoruz, faturalardan tabii ki bazı şeyler belli.
02:26Yani sanayiye giden kayıt içindeki süt belli ama kayıt dışı süt tahmini bir rakam hayvan sayılarına göre vs. vs.
02:32Şimdi hayvan sayılarının doğru olmadığını gördüğümüz için zaten o süt miktarının ne kadar olduğunu kimse tam olarak kestiremiyor.
02:39Şimdi bu süt artışıyla beraber öte yandan da tüketimde belli bir miktar düşüş gerçekleşti.
02:46Yani tüketimdeki düşüş de şöyle, özellikle pahalı mallardan daha ucuz mallara doğru tüketiciler yönlenmeye başladı.
02:54Bu durum gücüyle çok doğru orantılı bir şey.
02:57Hal böyle olunca fabrikaların elindeki yapmış oldukları sözleşmelerle yapmış oldukları süt miktarı fazla gelmeye başladı.
03:06Bu durumda eskide kalmış olan bir alışkanlık işte fiyatların geri düşürülmesi, bir de süt bırakma.
03:14Şimdi süt bırakma sektörde genel olarak son çare olarak düşünülür.
03:18Hiç etik değildir. Bırakan fabrikada yarın ihtiyaç olduğu zaman itibar kaybettiği için süt bulmakta zorlanır.
03:25Dolayısıyla hakikaten her iki taraf için de son çare olarak düşünülür.
03:28Öteki taraftan fiyat düşürme sıkça ne yazık ki eskiden yapılan ama tip sözleşmelerde artık yapılamayan bir şey olmasına rağmen
03:36eski alışkanlıklarını devam ettiren sanayici şöyle bir şey yaptı.
03:39Ağustos ayının ortasında geldi dedi ki kardeşim 1 Temmuz'dan geçerli olmak üzere fiyatlarınıza 1 lira, 1.5 lira, 2 lira yerine göre,
03:47coğrafyasına göre iade faturası kesiyorum deyip fiyatları düşürdü.
03:53Şimdi mal teslim edilmiş, faturalar kesilmiş, vakit bitmiş, her şey yapılmış, satılmış ürünün geriye dönüp iadesi konuşuluyor.
04:02Bu zaten kanunen kabul edilebilir bir şey bir kere olmamakla beraber.
04:06Öteki yandan da tek taraflı olarak bundan sonra da fiyatları bu şekilde düşük devam edeceğim dedi.
04:11Ama sözleşme çok net ve ticarette de bu böyledir.
04:15Yani bir mal alım satımında iki tarafın da rızası olması lazım.
04:18Ben yaptım olduğu ile olmaz ki zaten rekabet kurumunun burada dikkat edeceği konu ya bu nasıl şey?
04:24Yani bu insanlar biz düşürdük deyince fiyat mı düşer diye incelemesi gereken bir durum ve nitekim biz bunu reddediyoruz.
04:32Yani ne yazık ki bunu reddetmeyen çok yer var.
04:37Hatta şöyle söylemler var.
04:39Yani biraz daha böyle hükümete yakın olan çevrelerde birlik başkanlarından şöyle şeyler duyduk.
04:46Ya işte devlet de durumun farkında deyip çiftçiye artık bu fiyata razı gelin diyenler.
04:52Yani alenen yalan söyleyenler.
04:54Öteki taraftan da ya biz bunu yapmazsak fabrikalar iflas edecekler mecburuz bunu yapmaya diyen birlik başkanları var.
05:03Şimdi ben çok sistem ediyorum bu konuyla ilgili çünkü birlik başkanları üreticisini korumakla mükellef.
05:09Yani fabrikalarının finansal durumları vesaireyi düşünmeye kalktığımız zaman o zaman onlar sanayi tarafının birlik başkanı olmaları lazım.
05:17Sözleşme var.
05:19Dolayısıyla biz bununla ilgili daha öncelik görülmemiş bir şey ama hukuka başvurduk.
05:25Ve dedik ki yani bizim tip sözleşmemiz var.
05:27Bakanlıkla istişare ettik.
05:29Bakanlık dedik ki kardeşim siz hakkınızı aramazsanız biz de arayamayız.
05:32Yani önce sizin bir adım atmanız lazım.
05:34Dolayısıyla bir ara buluculuk sistemi devreye girdi.
05:37Bu ara buluculuk devresinde iyi sonuçlar aldık Bursa'da.
05:40Yani Bursa Damızık Birliği Başkanı olarak orada bu kararları verdik.
05:45Ve dedik ki ara bulucuya gidiyoruz.
05:48Daha küçük ölçekli mandıralar işin ciddiyetini fark edip hemen geri adım atlar.
05:53Dediler ki tamam biz sözleşmeye riayet edeceğiz.
05:55Ama büyük firmalar bunu kabul etmediler ve iade faturalarını kesmeye devam edince biz bu ara buluculuk sistemiyle yolumuza devam ettik.
06:04Ama hep itiraz itiraz edince direkt dava hakkı çıkınca biz de bunları dava etmek zorunda kaldık.
06:11Gayret Bakanlığı da bir istisna, bir pozitif ayrımcılık yapıyor bu konuda.
06:14Çünkü süt çok yani anlık ilgilenilmesi gereken bir şey, bozulan bir şey olduğu için.
06:20Aşağı yukarı bir hafta içerisinde beklentiniz bu davaların sonuçlanması tabii üreticiliğine.
06:25Niye bu kadar karmaşık bir durum var ortada?
06:30Çünkü planlı üretim yok.
06:32Yani isteyen istediği kadar süt üretip bunu satma hakkına sahip olduğunu iddia ediyor.
06:39Bakın bu sene domateste, karpuzda, patateste, patlıcanda, biberde yani sayılmaz üründe aynı sıkıntılar yaşandı.
06:47Sözleşme yani planlı bir üretimin olmaması ne yazık ki Türkiye tarımını her zaman her iki tarafını da yani o domatesi alan işleyen, sütü alan işleyen fabrikayı da üreten kişiyi de çok zor durumda bırakıyor.
07:02Dolayısıyla bu işin bir plan altına alınması lazım ve bununla ilgili girişimler zaten yapıldı.
07:06Bu tip sözleşme de bunun ilk adımıydı ve biz bunu alkışlıyoruz.
07:10Yani doğru bir, çok uzun seneler sonra çok cüretkar bir adım geldi Tarım Bakanlığı'ndan ve doğru bir adım attılar.
07:16Dolayısıyla bu konuda bir şey yok, bir his yok yani.
07:20Bu doğru bir adımdı ama uygulamaya geldiğimiz zaman ne yazık ki siyasallaşmış olan sivil toplum örgütleri ve liderleri koltuklarını korumak mağdur.
07:31Üreticiyi korumak yerine sanayici kollar korur hale gelince bu şuraya gidiyor.
07:38Bir, faizler yüzde elli. Ortalama.
07:41Yüzde elli faizin olduğu yerde bir, kredi kullanmak çok pahalı.
07:46İki, hani mevduat faizde yüzde kırk diyeyim, ineği kestirip hiçbir risk almadan para kazanmanın mümkün olduğu bir ülkede yaşıyoruz ve bu en az birkaç sene daha böyle gideceğini ekonomistlerden duyduğumuz, dinlediğimiz kadarıyla.
08:00Öğreniyoruz, biliyoruz.
08:02Dolayısıyla hani iki sene bu sıkıntı devam edecekse o zaman ben bu işten vazgeçip faiz iki sene sonra faiz toplayıp iki sene faizle geçinirim.
08:11İki sene sonra da gerekirse yeniden hayvancılığa girelim mantığıyla hareket eden ve hareket etmek isteyen bir üretici kesimi var.
08:19Bunların ekmeğine yağ sürmüş oluyoruz.
08:22Şimdi bu köylerin daha da boşalması, üreticilerin daha da azalması nasip olur da bu dar boğazdan çıktığımız zaman da gerçekten süt üretiminde ve et üretiminde ciddi bir noksanlıkla karşılaşmamız anlamına geliyor.
08:36Yarını konuşmuyoruz ama bir buçuk iki sene sonra konuşuyoruz.
08:40Yani Türkiye'deki protein üretimi tehlikede mi şu anda?
08:44Çok ciddi bir tehlikede.
08:46Yani bakın hatırlarsanız yani bu üç sene önceye geri sarın.
08:51Biz bu filmi izledik zaten.
08:53Bangır bangır her gün kanallarda yapmayın, süt fiyatlarıyla oynamayın.
08:58Enflasyonu düşürmek için süt fiyatlarını araç olarak kullanamazsınız.
09:01Ve daha enflasyonu düşürmenin çaresi çiftçinin elindeki süt fiyatını düşürmekten geçmiyor.
09:06Nitekim çiftçinin ürün fiyatını düşürüyorsunuz ama haftaki fiyat değişmiyor.
09:11Dolayısıyla bunu söyleye söyleye de ileride et bulamayacaksınız dediğimiz zaman,
09:16o zaman söylemlerin hepsini siyasi olarak algılamışlardı.
09:19Halbuki bu siyasi değildi, bu matematikle yapılmış bir hesaptı.
09:22Ve nitekim bugün kasaplarda, reyonlarda gördüğünüz et fiyatlarının müsebbibi
09:27bundan üç sene önceki, dört sene önceki yapılan vahim hatalardan kaynaklanıyor.
09:32Yani o zamanki işte ekonomiden sorumlu, finanstan sorumlu Nurettin Ebati Bey'den kaynaklanıyor.
09:38Onun vermiş olduğu kararlarla bunlar bugünlere geldik.
09:41Ve şu anda geçen sene bir buçuk milyar dolar, bu senede bir buçuk milyar dolar
09:46yurt dışından et tedariki için hayvan ithalatını harcıyor.
09:50Şimdi bakın üç milyar dolar enteresan bir rakam.
09:53Çünkü tarımsal destekleme bütçesinden de fazla neredeyse.
09:57Yani toplam tarımsal destekleme bütçesinden neredeyse.
10:00Niye biz bunu yabancı üreticiye veriyoruz?
10:03Yani bu o zaman da yapılabilirdi.
10:05Şu andaki İbrahim Yumaklı mevcut bakan geldi ve dedi ki
10:08bundan sonra kaide şu, üreticiyi hiçbir zaman zararına üretim yaptırmayacağız.
10:13Üç ayda bir maliyetleri göz önünde bulundurup bir refah payı koymak koşuluyla
10:17süt fiyatları belirlenecek.
10:19Çünkü gördük ki süt işin temelinde problem değil.
10:23Ama üretim yapılmadığı zaman bunun bize maliyeti çok pahalıya geliyor.
10:26Dolayısıyla bütün bu kurallar alındı ve bu tip sözleşmelerde koruma altına ve kontrol altına alındı.
10:32Ama şimdi eskiden hep devletle, hükümetle veya tarım bakanlığıyla mücadele ediyorduk.
10:38Şu anda karşımızda oyunculardan sanayici kesimiyle aynı mücadeleyi verme durumuna düştük.
10:45Ve onlar devlet ne derse desin, onlar gelip geçerler biz kalıcıyız kardeşim deyip
10:51devletin söylediği veya imzaladıkları sözleşmeleri hiçe saymak suretiyle
10:55ve en büyükler en sert darbeyi vuruyorlar şu anda üreticiye.
10:59Çünkü onların alternatifi yarın yurt dışından süt tozu da ithal edebilirler.
11:02Onlar o işe öyle bakıyorlar, sırt sat ticari.
11:05Yani ülke çıkarı için bakmıyorlar.
11:07Onlar kendi bugünkü ticari durumlarını düşünerek bunu yapıyorlar.
11:10Dolayısıyla şu anda çok ciddi bir darbeyle karşı karşıya üretici.
11:16Ve ne yazık ki üretici birliklerinden ses seda çıkmıyor.
11:20Ancak kendi içerisinde birlikler bu söylemlerden rahatsız olduğu için
11:25işte beni suçluyorlar, kötü konuşuyor diyorlar, trollük yapıyor diyorlar o bu.
11:31Halbuki bu durum tespiti yani baktığınız zaman şu anda ben merak ediyorum.
11:35Yani bu ziraat odalarımız var.
11:37Değil mi Şemsi Bey'in başında olduğu?
11:39Nerede?
11:40Hani hangi beyanatlarda bulunuyor kendisi?
11:43Çiftçiyi nasıl örgütlüyor veya çiftçi çıkarına nasıl bir mücadele verilmiş?
11:47Ziraat odaları nasıl bir girişimde bulunmuş?
11:49Ben bir çiftçi olarak açıkçası hiçbir yani laftan öteye bir şey görmedim.
11:54Diğer yangın var parlada da yangın var.
11:57Orada da icra görmüyorum.
11:59Yani icraat yok ortada.
12:01Yani tamam problemi dile getirmek yeterli değil veya gösteri yapmak tek başına yeterli değil.
12:06Ama baktığınız zaman Türkiye'de yapılan gösterilerin hepsi mümferit.
12:10Karacabey'de ayrı, işte Ege bölgesinde ayrı, İç Anadolu'da ayrı.
12:14Herkes bölüp pörçük bir şey yapıyor.
12:16Bir buradan da çok net görülüyor ki bir örgüt eksikliğimiz, örgütlenme eksikliğimiz var.
12:22Ve dünyada tarımda başarılı olan ülkelerin ortak iki tane ortak şeyleri var.
12:29Paylaştıkları nokta var.
12:32Bir ıslah yapıyorlar.
12:35Bu çok önemli.
12:36Yani hayvancılıkta, tohumda, gıdada ıslah yapılıyor.
12:40Islah yapılan ülkeler ihracatçı, yapmayan ülkeler genel olarak ithalatçı konumunda dünyada.
12:45İki çok iyi örgütlenmiş durumdalar.
12:47Ama siyasi bir örgütlenmeden bahsetmiyoruz.
12:50Ülke çıkarlarını, politik çıkarlarını, yurt dışı dengelerini hepsini gözeterek eğil insanlar tarafından yönetilen çok büyük kooperatifler, çok büyük birlikler çiftçi çıkarları.
13:00Çünkü çiftçi tek başına mücadele edemez.
13:02Çiftçinin küçük küçük bir sürü çiftçi var.
13:06Tek ağızdan doğru temsil edildikleri çiftçi çıkarının ön planda olduğu ki Avrupa'da gördük.
13:13Ve Avrupa Birliği biliyorsunuz geri adım attı.
13:15Çünkü Fransa'da, Hollanda'da yapılan bu çevreyle ilgili, vergilendirmeyle ilgili yeni yasa tasarlarına karşı çok şiddete başvurdular gösterilerde.
13:24Her yere gübre saçtılar vesaire ve geri adım atmak zorunda kaldı oradaki ülkeler.
13:29Doğrusu da budur.
13:30Çünkü demokrasi bunu gerektirir.
13:32Taşkınlığa gerek olmayabilir ama bir demonstrasyon yapılıyorsa da örgütlü yapılması lazım.
13:37Ama bizim ülkemizde ne yazık ki bu siyasallaşmış sivi toplum örgütleri ne yazık ki seslerini çıkartmaya korkuyorlar.
13:44Bakıyorsunuz yani bir sivil toplum örgütünün başındaki başkan hadi iki dönem hadi biremedin üç dönem başkanlık yaptı.
13:51Ama yani otuz yıl başkanlık yapılmaz ya.
13:54Bu bir meslek değildir.
13:55Hani parayla yapılmaması gereken, gönüllülük esasına dayalı ve meslekte başarılı olmuş insanlar tarafından örnek gösterilen öncü çiftçiler emekli oldukları zaman
14:09işletmelerini bir sonraki nesile başarılı bir şekilde devrettikten sonra kazandıkları parayı bu sektöre bir ne diyeyim hani fedakarlık olarak geri vermek adına bu koltuklara gelmeleri gerekirken
14:24Türkiye'de bu ne yazık ki böyle yapılmıyor.
14:26Yapılmadığı için de bütün bu sıkıntılar çıkıyor.
14:29Türkiye'nin şu andaki gidişata dur demek için Tarım Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı çok ciddi anlamda baskı yapıyor.
14:37Bu işlerin böyle bu şekilde devam etmemesi için ama öteki taraftan bu eğer sanayici şu anda pek umursamıyor bu uyarıları bu böyle devam ederse bu filmi yeniden başlamış oluruz.
14:52Daha da fazla bağımlı oluruz.
14:54Daha da çok üreticimizi şehirlere göç etmeye zorlamış oluruz ve gençleri daha da çok yıldırırız.
15:01Yani bu ülke bizim ben ölüp gideceğim toprak olacağım ben öldükten sonra sizler geleceksiniz sizler çocuklarınızı beslemek zorundasınız.
15:09Şimdi gıda konusunda protein konusunda yurt dışına bağımlı bir ülkenin bağımsız karar alma şansı yok ki.
15:16Hani bu kadar yalın esasında konuştuğumuz konu ve bu kadar da önemli olmasına rağmen herkes yarını düşünüyor.
15:22Kimse 3 sene sonrasını 10 sene sonrasını düşünmüyor.
15:26Maalesef.
15:27Çok teşekkürler çok önemli noktalara dikkat çektiniz.
15:30Çok da değerli açıklamalarda saptamalarda bulundunuz.
15:33Eklemek istediğiniz bir şey varsa onu da alayım.
15:38Yani Türkiye'de hani hep yapısal reform yapısal reform diyorlar.
15:43Bazen vatandaşlar bunun ne olduğunu anlamıyorlar.
15:45Bakın şu anda bir yapısal reform hamlesi yapılıyor.
15:48Yani sözleşmeli üretim modeline ve planlı üretim modeline geçmeye çalışılıyor.
15:53Bu kolay olmayacak.
15:55Yani herkes konfor alanından bir kere çıkacak.
15:57Yani isteyen istediği gibi üretemeyecek artık.
16:00Bu hürriyet kısıtlaması değildir.
16:02Bu aslında herkesin çıkarına olan bir şeydir ve tüm kesimler tarafından desteklenmesi lazım.
16:07Tabii ki eksikleri olacaktır.
16:09Yanlışları olacaktır.
16:10Ama topyekun bunun desteklenmesi muhalefet tarafından da siyasal olarak desteklenmesi iktidar tarafından da desteklenmesi.
16:19Türkiye'nin geleceği için sonuç olarak muhalefetle iktidar da geleceğin Türkiye'sini yönetmeye talipler.
16:25Türkiye'nin kalması ve devam edebilmesi için güçlü olması için burada çiftçinin mesela bu ekonomik programda para sıkılaştırıldı.
16:35Şu anda bir resesyondan bahsediyoruz görüyoruz küçülme var.
16:39Burada çiftçiyi nasıl koruyacaklarının önceden planın açıklanması gerekiyordu.
16:44Burada sınıfta kalındı.
16:46Yani şu anda çiftçiye gelen yükün haddi hesabı olmadığı gibi bu tüketimin azaltılması sonucunda parla da kalan bu ürünlerin de bir telafisinin önceden planlanmış olması gerekiyordu.
17:00Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı bu konuda çok yanlış kararlar alıp bir gecede içeride fiyatlar arttığı zaman ihracatı yasaklayıp
17:09ondan sonra bir anda ithalatı açıp içerideki üretim dengelerini iç gözetmeksizin kararlar alıyorlar.
17:16Bundan bir an önce vazgeçmeleri gerekiyor.
17:18Çünkü tarım ani kararla değil çok dikkatli verilmesi gereken kararlarla ve büyük bir gemidir tarım.
17:24Yani tarımı siz yönlendirmeye başladığınız zaman bir tarafa doğru o gemi dönmeye başladı mı durduramazsınız.
17:31Dolayısıyla hani büyüktür çünkü yani dönmesi zaman alır ama ivme kazandığı zaman da durdurması zordur.
17:38Dolayısıyla tarımda ani kararlarla yönetim günü kurtarma politikaları ne yazık ki her zaman ters teper.
17:44Dolayısıyla 20 yıllık planlamalarla gitmemiz gerekiyor.
17:47O yüzden diyoruz ki yani bu siyasi söylem değil.
17:50Bir hükümet politikası olmamalı, devlet politikası olmalı.
17:53Her gelen bakan, her gelen yeni bürokrat kendi fikriyle değil devlet politikaları doğrultusunda aldığı kararları
18:01ve yeni yönetmelikler yaptıkları zaman bunu ispat ederek adım atmaları gerçekten çok önemli.
18:07Bunu eklemek istiyorum.
18:08Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri konuğumuz çok önemli açıklamalarda bulundu.
18:14Üreticilerin yaşadığı sıkıntılardan Türkiye'deki üretim sisteminin aksaklıklarından bahsetti.
18:19Aslında bu konu üstüne konuşulabilecek çok fazla şey var.
18:23Ancak biz en azından bugünlük burada noktalamış olalım.
18:26Başka bir programda görüşmek üzere diyelim.