Diyarbakır’da ticaretin kalbi burada atıyor
Kentte asırlardır varlığını sürdüren Çarşîya Şewitî, her dönem Diyarbakırlıların gözde mekanlarından biri. Esnaf, “Bölge ticaretinin kalbi burada atıyor” diyor.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Merhaba, bugün bölgemizin ticaretinin kalbinin attığı yer olan Çarşıya Şevit'ideyiz.
00:06Cahmet Ağabey, çıkardın mı Gilbert'i?
00:07O zaman da Pire'ye kaldık.
00:10Ama Mera'nın karısı seni derdi ki, Pire'ye gitmek istedim.
00:15Şimdi karısı bana Mera'cı mı dedi?
00:17Hayır, Mera'nın karısı. Pire'ye gitmek istedim.
00:20Ama Mera'nın karısı kimden başladı?
00:22Mera'dan Mera'nın karısı daha kaldı.
00:25Ama Pire'ye kaldık.
00:28Bu Çarşıya Şevit'in 100 yıl önce bir yangın olmuş.
00:33Bazı kaynaklar diyor ki, buraya yeni atılan valiyi kötülemek amacıyla bazı gruplar o yangını çıkarmış.
00:39Öyle bir söylenti var.
00:41Bazı şeylere hayır diyor, burada biraz daha gayrimüslim esnafın fazlalığından dolayı onların buradan gitmesi için böyle bir yangın çıkartıldı.
00:50Ama gerçeği nedir tam olarak bilmiyoruz.
00:52İkisi de olabilir.
00:53Fakat ikisi de olabilir. Bir fesatlık var ortada.
00:56Daha sonra bir yangın daha geçiriyor.
00:58Ama o hafif.
00:59Yani iki sefer veya üç sefer burası böyle bir şeyle maruz kalmıştır.
01:02Onun için bu Çarşıya Şevit'i oradan kalmadı.
01:04Yani yanmış çarşı.
01:06Yanmış çarşı yani.
01:07Ticaretin buradaki...
01:09Ticaret zaten Diyarbakır'ın ticaretin kalbi burasıdır.
01:12Eskiden beri daha henüz diğer yerleşim bilimleri yokken merkez burasıdır.
01:17Çevre köylerden, ilçelerden, çevre ileride herkesin alışveriş edeceği tek yet, tek merkez, her şeyin bulabileceği yer bu çarşıdır.
01:24Onun için böyle meşhur kalmıştır yani.
01:26Çok garip bir şey abi. Siz de çok ciksiniz böyle tamam mı?
01:29Benim kadar olmazsa da.
01:31Böyle eski esnafları görüyorum böyle şey yani böyle tril tril oluyorlar.
01:36Var mı özel bir özelliği ne deniyor?
01:38Benle bu gördüğün arkadaş buranın eskilerindeniz.
01:40Ben 44 yıl onlarda daha fazla onun babası olan buranın eski yani eski esnaflarındanım.
01:45İkimiz de buranın eskisiyiz yani.
01:47Eski cikslerden.
01:49Daha öncesi şeydi mesela köylülerin şehire gelme saatleri erken olduğu için sabah saatlerinde olurdu.
01:56Öğlenin işleri bitirip giderlerdi.
01:58Sonradan hani gün içinde olmaya başladı.
02:02Yerliler bu sefer geldiler.
02:03Tabii yerliler.
02:04En çok nasıl bir ticaret oluyor burada?
02:07Tabii tabii mesela bir arka sokağa geçersek ayakkabıcılardır.
02:11Daha önce manifetracılar çoktu.
02:13Şimdi biraz azınlıktalar ama bunlar.
02:15Nedir toplamda kaç kalem vardı?
02:17Manifetracılar, giyim.
02:19Giyimdi ayakkabı.
02:21Kaçak işi yapanlar, şalcılar var.
02:24Bunlar.
02:25Bu yöresel müşteriler daha çok.
02:27Biraz daha öteye gidersek züccaciye işi var.
02:29Bu nedir salça falan.
02:31Bakırcılar var.
02:33Eskiden pahırcı derler.
02:35Pahırcı evet doğru.
02:36Şimdi bu köşe şehri yıllarca atadan dededen kalma bir yerdir.
02:42En çok ondan kaynaklanıyor.
02:44Burada yok yoktur.
02:46Bunu soracaklar. Her şey var mı?
02:48Burada yok yoktur.
02:49Mesela kalıcı ara başka yılda bulamazsın.
02:52Ama orası kalıcı.
02:54Tabii ki tercih edilir.
02:56Bu bir.
02:58Bir ikincisi biliyorsun Diyarbakır dünyanın en şirin yıllardan biridir.
03:01Bizim yılımız çok şirindir.
03:03Şeker gibidir.
03:05Burası da tabii Atatürk'ün şimdiye kadar istediği eski benzeri diyelim.
03:13Yeni yapılıyor ama eski şeye göre gidiliyor.
03:17Örneğin lamba.
03:19Gazla yanan lamba.
03:22Burada bakır üzerinde fıstık gibi yapışır.
03:25Tabii ki alırsın. İçeride var hazır.
03:28Efendime söyleyeyim daha kaliteli.
03:31Daha sağlı.
03:32Daha da ucuz.
03:33Daha da ucuz değil mi?
03:36Formül şu burada yok yok.
03:38Yok yoktur.
03:39İstediğini gelirsin.
03:41Burada tayin eder.
03:42Otobüsüne biner.
03:43Gidersin Çanakkale'ye.
03:45Çanakkale nereden çıktı ki?
03:47Her Türk turisti geliyor ya.
03:49Doğru.
03:50Bak burası inşaatı yaşıyor.
03:52Çarşı yaşıyor.
03:53Bakırcılar çarşısı.
03:55Burası da Mergi Ahmet.
03:57Mergi nedir?
03:58Melik Ahmet.
03:59Melik Ahmet.
04:00Melik Ahmet.
04:01Gezmeye, alışveriş.
04:03Buranın başka bir özelliği de var.
04:05İlla alışverişe değil.
04:07Tabii tabii.
04:08Tarihi bir çarşıdır.
04:09Mesela eski.
04:10Çok eski bir çarşı.
04:12Şimdi her aradığın her şeyi bulabiliyorsun burada.
04:15Çarşıda yok yok.
04:16Zaman geçiriyorsun serindir.
04:18Tabii ki serindir.
04:19Bir ikincisi mesela esnafı ziyaret edeceksin.
04:22Çocukluğumuzun geçtiği yerler sonuçta.
04:24Hiç işimiz olmadı halde şimdi dayımla buraya gezmeye.
04:27Eyvallah.
04:28Onun dışında aşağı mesela aşevciler.
04:32Eskiden AVM yoktu.
04:34Şimdi biz oraya mesela...
04:37Aşevciler AVM diyoruz oraya.
04:40Çarşıda yok yoktur.
04:42Eyvallah nokta.
04:43Eyvallah.
04:44Askerde kumandoydum.
04:45Senin gibi adamları çok öldürdüm.
04:49Ramazan abi ne yapıyorsun bu çarşıda?
04:52Alışveriş yapıyorum.
04:53Bir iş mi yapıyorsun?
04:54Çalışma alışveriş mi yapıyorsun?
04:55Alışveriş yapıyorum.
04:56Tamam.
04:57Az çok çok çok.
04:58Tamam ne satıyorsun?
04:59Burada görüyorsun.
05:03İşler nasıl?
05:04Elhamdülillah çok sıkı.
05:05Az çok.
05:07Bu çarşı şevirdiğinin tarihi nedir biliyor musunuz?
05:09Onu bilmiyorum abi.
05:10Yani ne zaman var?
05:12Ticaret için ne ifade ediyorsun?
05:14Eskiden çok ticaret burada oluyordu.
05:16Bütün Türkiye bu çarşının üstündeydi.
05:18Bütün Türkiye.
05:20O zaman üç sene Aleman vardı.
05:22Ben Samsun'a, Ordu'ya, Trabzon'a kadar mal dağıtıyordum.
05:24Buradan?
05:25He.
05:26Şimdi biraz ters geldi.
05:28Allah beterden sağlasın.
05:30Belki buranın ticareti şu an eski oranla düşmüş mü?
05:33Yok yok eski gibiydi.
05:34Hep mümkün değil.
05:35Evet.
05:36Çat pat, çat pat, çat pat.
05:37Evi rozi.
05:38Evi rozi he.
05:39Bu kim abi?
05:40Ramazan abi.
05:43Senin genç değil mi?
05:44He genç zaten.
05:45Bakalım abi.
05:46Ben bu adamı çok seviyorum.
05:47Valla bir şey severim.
05:48Ooo gençmişsin.
05:50Mal meydanında abi.
05:51Adam darıya ekmek yiyordu.
05:52Benim babam bana bakıyordu.
05:54Valla darıya ekmek kimsenin evinde yoktu.
05:56Bir de elinde bıçak var senin.
05:57Bütün köyün kızları benim başıma tuttu.
05:59Bir de dedi ki ulan ittuklu itna.
06:01Ben seni evlenmiyorum.
06:02Benim babam biraz ünlü iyiydi ya.
06:04Herkes beni baş başa topluyor dediler.
06:06Abi işler eskiden iyiydi abi.
06:09Çok iyi ilerliyordu.
06:10Fakat bu kaç haftadır işler piyasa baya durmuş.
06:13Belki mevsimdendir.
06:14Aynen olabilir.
06:15Yani mesela müşteriler çok geliyor.
06:17Kalabalıktır çarşamba.
06:18Mesela adam gelip soruyor kimsenin bir şey aldığı yok.
06:21Biz hep böyle akşama kadar burada duruyoruz yani.
06:23Eskisi gibi değiliz.
06:25Çok küçükken şey diyorlardı.
06:26Bir şey sorduğumuzda alıcı mısın bakıcı mısın diye.
06:28Aynen doğrudur.
06:29Yok ben öyle demiyorum.
06:30Maktan müşterinin kalbi kalmasın diye.
06:31Aferin.
06:32Kaç yıldır sen buradasın?
06:33Abi ben şu anda önceden de çarşıya geliyordum.
06:36Babamın yanındaydım.
06:37Babamın dükkanı ayrıdır.
06:38Burası şu anda bana ait.
06:39Şu anda üç dört aydır buradayım.
06:41Tek başıma açtım.
06:42Babandan ayrı.
06:43Aynen abi.
06:44Allah razı olsun.
06:45Teşekkür ederim.
06:46Çarşıda 15 tane de bu kına malzeme imalatını yapıyorum aynı zamanda.
06:49Öyle mi?
06:50Yani biz Türkiye'de şu anda bir numarayız.
06:52Kına sektörü.
06:53İhaç falan ediyorsunuz.
06:54İhaç var da az var.
06:56Almanya bir de Irak'a gönderiyoruz.
06:58Başka neler var abi?
07:00Kına düğün, nişan, sünnetle ilgili ne desen biz imalatını yapıyoruz.
07:04Çok şükür devam ediyoruz.
07:06O organizasyonda kullanılan her şey.
07:08Bizim imalatı.
07:09Bizi toptancılara satıyor.
07:10Onlar organizasyonculara satıyor.
07:12Çarşıya şevidi nedir?
07:15Biz Diyarbakırlılar için neyi ifade ediyoruz?
07:17Şimdi çarşıya şevidi geçmişi biz böyle biliyoruz.
07:19Çarşıya şevidi eskiden dükkanlar ufak ufak.
07:21Kömür mangaları vardı.
07:23Kömür mangalarından dolayı kimisi kömür mangalını unutup falan iki defa yanmış.
07:27Onun için yanık.
07:29Çarşıya şevidi, yanık çarşıda.
07:31Elinizi kınalamışsınız abi.
07:33Kınalamışım evet.
07:34Harika bir şey.
07:35Ben aynı zamanda kınayı Hindistan'dan geldiğimde ilk başta deniyorum.
07:37Kalite mi değil mi? Evet.
07:39Satmadan önce siz.
07:41Evet, deniyorum evet.
07:42İşte Diyarbakır esnafının farkı.
07:43Ne yapalım abi.
07:45Peki ticaret nasıl abi?
07:47Genel olarak değil yani sadece burası.
07:49Çünkü burası ticaret merkezi.
07:50Şimdi Diyarbakır'da vallahi abi kardeşim.
07:52Ben komşumun ne iş yaptığına bile bakmıyorum.
07:54Ben kendi işime bakıyorum.
07:55Yani ben yaklaşık herkes biliyor.
07:57Şu anda ben fabrikamda var.
07:59Ben eleman çalıştırıyorum.
08:01Ben kendi işime bakıyorum.
08:02Çok şükür benim ekmekimiz çıkıyor yani.
08:04Çarkımız dönüyor çok şükür evet.
08:06Genel olarak gidiş geliş var mı yani?
08:07Yani genel olarak var da biraz üstelik sıkıntı yani.
08:09Biraz ekonomik sıkıntısı var yani.
08:11İnsanlar evlenemediği için.
08:12İşte bizim işimiz de yürümüyor evet.
08:14O zaman sizin işiniz kız alıp vermekle alakalı değil mi?
08:17Büyülerle alakalı.
08:18Tabii büyülerle alakalı.
08:19Yani daha doğrusu biz yani hayır ekonomi gibiyiz yani.
08:21İnsanları evlendiriyoruz işte.
08:23Mesela şimdi bana işimi sorarsan.
08:25Desen ki Türkiye'de yılda kaç kişi evleniyor?
08:27Ben biliyorum kaç kişi evlendiriyor.
08:28Ben işimi takip edeni biliyorum.
08:30Diyarbakır'da nedir bu sayı?
08:31Ben Diyarbakır'da tek değil.
08:33Ben Türkiye firmasıyım.
08:34Ben bütün Türkiye'ye mal satıyorum.
08:35Diyarbakır'da tek değil.
08:36Yok yine biz Diyarbakır'da.
08:38Diyarbakır'da yılda mesela ortalama kaç kişi evleniyor?
08:40Diyarbakır'da yaklaşık ne diyeyim sana.
08:42Yani yaklaşık.
08:44Yaklaşık ken kez malakut sevdiğine göre.
08:46Doğrudan 5.000.
08:48Diyarbakır'da.
08:495.000 kişi.
08:501975 ve 1976'dan beri bu çarşıdayım.
08:54Hem de yaşıt.
08:56Yani işte 8-9 yaşındayken bu çarşıya geldim.
08:59Yani hayatımın işte %90'ı burada geçti.
09:03Bu ahvalda daha doğrusu.
09:05Balıkçılar başında işte.
09:07Çarşı Eşevti'de.
09:09Çarşı Eşevti nedir abi?
09:10Ticaret anlamında ne işaret ediyor?
09:12Bu Çarşı Eşevti ismi tabii bu çarşının önceden kalma bir yangın süreci oldu burada.
09:19Ama bu uzun yıllar önceydi.
09:211913 yılı falan galiba tam yanılmıyorsam.
09:28O zamanlar burada gayrimüslim tüccarlar, esnaflar yoğunlukta idi.
09:36Hatta burası yandığı zaman uzun bir süre el de vurulmadı.
09:41Yani tadilat için el vurulmamıştı.
09:45Bunun nedeni o zamanın şartları.
09:48Gayrimüslimlerin oğluşu falan bunun gibi bir şeyler.
09:51En azından öyle söyleniyor.
09:52Politik nedenler mi?
09:53Yani öyle diyelim.
09:54Daha sonra tekrar burası tadilat edildi.
09:58100 yıl önceki olay.
10:00Buranın ismi işte halk arasında.
10:03Tabii Moloz kaldığı zaman uzun bir süre işte Çarşı Eşevti gibi anıldı.
10:08Böyle geldi.
10:09Aslında bu çarşının tam ismi Çarşı Eşevti değil de.
10:13Yani farklı isimlerle de hitap ediliyor.
10:15Hatta bir ismi de Enayiler Çarşısı diye de geçiyor.
10:18Niye abi?
10:19Vallahi artık o zamanın şartlarına göre niye öyle söylenir tabii biz de bilmiyoruz.
10:25Daha önceleri burada Bogdai Pazarı vardı.
10:29Mesela Bogdai Pazarı civarı da denilirdi.
10:33Tabi burası tarihi bir yerdir aslında.
10:35Çok uzun yıllara dayanıyor.
10:36Belki de bin yıl.
10:37Belki de daha fazla.
10:40Geçmişte burası Diyarbakır'ın ticari, ticaret olarak kalbiydi.
10:45Hani balıkçılar var.
10:47Zaten Suriçi.
10:48Diyarbakır burasıdır.
10:50Şimdi tabi Diyarbakır büyüdükten sonra biraz da işlevini kaybetti.
10:54Ama şu an daha iyi olmaya başladı.
10:57Turistik bir yer olmaya başladı.
11:00Dünya tanıdı Suri.
11:02Gerçi kötü bir olaydan sonra tanıdı ama işte yapacak bir şey yok.
11:06Sonuçta oldu.
11:08Şimdi buranın ticareti...
11:12Zaten bu çarşıda birçok iş sektörü var.
11:16Sadece giyim değil.
11:17İşte ayakkabısı var, farklı sektöre hediyelik eşyalar var.
11:21İşte kınadır, şudur.
11:22Bir sürü iş sektörü var burada.
11:25Burası sene 12 ay.
11:281-2 ay haricinde şu aylar haricinde yoğunluğu olan bir çarşıdır.
11:34Sıcak dönemde biraz düşüyor zaten.
11:36Yani düşmesi nedeni de...
11:38Şimdi bizim kırsalda yaşayan insanlar çok dışarı gidiyor.
11:42Çalışmaya gidiyor.
11:44Ondan dolayı biraz düşme oluyor.
11:47Bizim hani Diyarbakır'da yaşayan işte...
11:53Diyelim 20-30, 20-25 yaşındaki insanlara...
11:56Belki sorsan süre gelmese de burayı bilmez dahi.
12:00Bir de mesela burada biraz daha işte maddi anlamda durumu iyi olanlar...
12:06Daha çok AVM'lere...
12:08Tamam, onu soracaktım.
12:09Bir fiyat farkı var değil mi şehrin merkeziyle, o AVM'lerle burası arasında?
12:13Tabii ki var.
12:14Yani bizim ismimiz mesela bu çarşının diğer ismi Enayiler Çarşısı deniliyor ya...
12:18Gelmeyenler için deniliyor.
12:20Yani gelmeyenler için.
12:22Ha, gelmeyen daha çok fazla para harcıyor başka yerlere.
12:24Tabii, tabii.
12:25Bizim buradaki, bizim mesela diyelim ki...
12:27500'e sattığımız bir ürünü...
12:29Hani çok zeki insanlar gidip 2500'ü alabiliyor.
12:33Onlar çok zeki ya...
12:34Ondan dolayı öyle bir şeyler oluyor.
12:37Abi çok teşekkür ediyorum.
12:38Bereketli işler diliyorum.
12:39Sizin sadece sanırım giyim üzerine değil mi?
12:41Erkek giyim üzerine ticaret yapıyoruz.
12:44Hani hayatımız da böyle değil.
12:45Hatta bizim bu çarşı daha öncelerden böyle hazır giyim pek yoktu.
12:50Biz o zaman kaçak diye tabir ettiğimiz kıyafetler dışarıdan gelirdi.
12:56İşte diyelim ki Avrupa'nın eskileri kilise falan toplardı.
13:01Suriye'ye falan gönderdi.
13:02Suriye'den de çuvallarla Urfa'ya gelirdi.
13:05Veya Mardin'in sınıf bölgelerine gelirdi.
13:08Oradan da buraya gelirdi.
13:10Biz de çocuktuk o zaman.
13:11İşte silerdik.
13:12Ustamız derdi sil bunu.
13:14Yakasını sil, kol ağzını sil.
13:16Lekelerini alırdık.
13:18Ondan sonra ustalarımız ötü yapardı.
13:21Askıya asardık.
13:22O eşeği öyle satardık.
13:25Hani böyle hazır giyim pek fazla yoktu eskiden.
13:28Çok güzel bir trafik.
13:29O zaman hayır, bereket de vardı.
13:32Tabi ki bu çarşı eskiden böyle de değildi.
13:35Biraz daha salaş bir çarşıydı.
13:38İşte dükkanlar şu an biraz...
13:40Hangisi güzeldi abi? Salaş dönemi şimdi mi?
13:43Yani salaşın da kendine özgü bir nostaljisi var.
13:46Yani aslında bilmiyorum.
13:48Belki insan genelde eski günleri özlüyor ya.
13:51Yani şu anda daha modern olmuş ama...
13:54Yani eskiye nazara ne bileyim...
13:56İnsan bir burukluk yaşayabiliyor.
13:58Yani geçmiş daha güzel gibi geliyor insana.
14:01Güzel günler görelim abi.
14:03Çok teşekkür ediyoruz.
14:04Son bir söyleyeceğiniz var mı bir şey?
14:06Yani biz tabi ki...
14:08Sur içi esnafı olarak, çarşıya şehit esnafı olarak...
14:11Halkımızın buraya daha çok yönelmesini istiyoruz.
14:14Özellikle bu marka merakından vazgeçsinler.
14:19Yani marka merakı asla adama çok şey kazandırmıyor.
14:23Yani etikettir. Başka da bir şey yaramaz.
14:26Yani iyi, kaliteli ve uygun giyinmek isterse...
14:30Buralara yönelmesi onlar için daha mantıklıdır.
14:33Eyvallah.
14:34O zaman çarşıya şehriyeye girdiğimizde...
14:35...Silvan'la Mehmet dediysek şey gösterebilir miyiz?
14:37Allah'ın izniyle.
14:38Ne iş yapıyorsun abi burada?
14:39Ben genelde bizim şal modeli diyecek pantoloyu tükeyim.
14:43Sofilerin giyeceği, medreselerin giyeceği...
14:45Genelde biz onları tükeyiz abi.
14:47Sur içine geldiği vakit Silvan'la Terzi Mehmet şal modeli tükeyim abi.
14:51Allah'ın izniyle.
14:52Çok harika. Harika görüyorum.
14:54Çarşıya şehriyeye girdiğimizde ticaret nasıl?
14:57Abi ticaret elhamdülillah desek...
14:59...bazı insanlar diyor ki iş olmuyor falan.
15:01Yalandır abi. Kendi adıma diyorum yalandır.
15:03Yani işlerimiz oluyor elhamdülillah.
15:05Binlerce şükür.
15:06Hani bir şeylerin pahalı olmasından dolayı bizim paramızda bereket kalmamış abi.
15:10Yani yoksa normalde iş düşüşü yoktur.
15:13Elhamdülillah.
15:14Çarşıya Şeviti'deki ticaret...
15:17...20 yıl önceki ticaretle şimdiki ticaret aynı mıdır?
15:21Abi şimdi insanların farkı olması nedeni budur.
15:24İnsanların çok olmasıdır şimdilik abi.
15:2630 sene önce geldiğim vakit bu kadar insanlar yoktu ya abi.
15:29Bizim tükenden bu tükende 4 kişi çalışıyor.
15:324 eleman. Bugün ben tek çalışıyorum abi.
15:34Fark budur abi.
15:36Çarşıya Şeviti Diyarbakır için çok özel bir adres.
15:40Nedir buranın tarihi?
15:43Yani Çarşıya Şeviti dediğim vakit abi...
15:45...manavi olarak abi...
15:46...hani sahibelerin şehridir abi.
15:48Burada mesela bu kadar...
15:49...bizim bildiğimiz kadar hani 27 tane sahabe şehidimiz var.
15:53En büyük manaviyesi budur abi.
15:56Ondan sonra diğeri zaten halk geliyor buraya diyor ki...
15:58...biz gidelim Çarşıya Şeviti'ye.
16:00Bir insanın Diyarbakır'a geldiği vakit...
16:02...Süreyiçi'ne gelmediği vakit demesin...
16:04...ben Diyarbakır'a gittim abi.
16:05Yani Diyarbakır dediğim vakit Süreyiçi'dir.