Göbeklitepe’nin sırrı çözülüyor! İşte dünyanın konuştuğu o sütun
UNESCO tarafından koruma altına alınan ve dünya tarihine yön veren Şanlıurfa'daki Göbeklitepe'de 12 bin yıllık takvim bulunduğuna dair ortaya atılan iddialar tüm dünyada merak uyandırmıştı.
Transcript
00:00Sevgili seyirciler, Göbekli Tepe'de dünyanın tartıştığı bir konu vardı.
00:07Acaba 12 bin yıllık bir takvim bulundu mu gerçekten?
00:12İngiliz yayın organlarında çıkan bu haber dünyadan merak uyandırdı.
00:18Ancak Türk bilim adamlarının bu konuya bir itirazı vardı.
00:22Şimdi bu konuyu izleyeceğiz.
00:24Haber servisi ekibi olarak Şanlıurfa'nın Haliliye ilçesine bağlı arkeolojik kazı alanı Göbekli Tepe'ye girdik.
00:31Ve orada kazı başkanı Prof. Dr. Necmi Karol Hoca ile birlikte Göbekli Tepe'nin aslında ne olduğunu, neresi olduğunu anlamaya çalıştık.
00:43Ve aynı zamanda yeni şeyler öğrendik.
00:45Dünyada bir dezenformasyon çalışması da yürütülüyor.
00:49Göbekli Tepe'de, Karahan Tepe'de ve Taş Tepeler diye adlandırılan o bölgede kazı çalışmalarının durdurulduğu yönünde bazı asılsız iddialar dolaşıyordu.
01:01Gittik Göbekli Tepe'de daha bir gün önce bulunan yeni keşfedilen kabartmalara ve tarihi buluşlara şahitlik ettik.
01:12İsterseniz gelin şimdi sözü daha fazla uzatmadan hep birlikte tarihin yeniden yazıldığı yere Göbekli Tepe'ye gidelim ve gerçekleri izleyelim.
01:23GÖBEKLİ TEPE
01:40Gelmiş geçmiş en önemli arkeolojik bulgulara sahip olarak kabul edilen Göbekli Tepe.
01:47Göbekli Tepe ile ilgili şimdiye kadar çok şey konuşuldu, çok şey anlatıldı.
01:51Tarihi baştan yazan bu sıra dışı buluşu kötülemek için bazıları da boş durmadı.
01:56Kazı çalışmalarının yabancı ülkelerin baskısıyla durdurulduğu iddia edildi.
02:01Peki gerçek neydi?
02:03Ülke TV'den Mustafa Yıldız Göbekli Tepe'ye özel izinle girdi.
02:07On binlerce yıllık gizemin peşine düştü.
02:09GÖBEKLİ TEPE
02:14Hocam Göbekli Tepe'de çalışmalar devam ediyor.
02:18Evet.
02:19Bu sabah da yine buradaydınız, şimdi de buradasınız.
02:21Evet.
02:22Her gün yeni bir şey bulunuyor tabi.
02:24Bize biraz anlatabilir misiniz ne var ne yok Göbekli Tepe'de?
02:27Bu sene özellikle A ve B yapıları, bu koruma çatısının altında daha önce büyük ölçüde aşağı çıkarmış dört tane büyük yapı var.
02:36Bunlar işte bulunmuş sırasına göre A ve B diye adlandırılmışlar ve biz de bu yıl A ve B yapılarında çalışıyoruz.
02:43Sezon boyunca da bu binalarda epey bir işimiz var ve dediğiniz gibi her gün yeni bir şeyle karşılaşıyoruz kuşkusuz.
02:51Ama bütünün parçası nihayetinde.
02:53Ama bugün de bu ne ile karşılaştık derseniz onu göstereceğim.
02:58Karşıda görüyorsunuz yine bu yapının merkezlerinde iki tane dikilteş duvar içlerinde doluyor.
03:04Şu karşıda gördüğünüz duvar içindeki bir dikilteş.
03:07Evet.
03:08Renk farklarından zaten ayırt edebilirsiniz yeni açığa çıkarıldı.
03:11Hemen öndeki dar yüzünde üstte bir kabartma halinde altta da yine daha alçak kabartma şekli bir tane yılan motifi var.
03:18Bu motiflerle...
03:20Şu alttaki değil mi hocam?
03:21Evet.
03:22Kabartma şekli.
03:23Evet.
03:24Aslında bakarsanız hemen yanındaki işte o merkezdeki taşların birbirinin üzerinde tilki görüyorsunuz.
03:28Karşılıklı iki tilkinin olduğu dikilteşler var.
03:31Onların hemen altında adeta bir grafiti gibi daha küçük hayvan betimlerini görebilirsiniz.
03:36Evet.
03:37Dolayısıyla bu dikilteşler o dönemde adeta bir yazı tahtası gibi kullanılmış.
03:42Ve kimilerinde tek bir hayvanın betimini ya da bazılarında çok sayıda farklı hayvan ya da görme titresini bir arada oluşturdukları sahnelerle karşılaşıyoruz.
03:53Ve biz bunları aslına bakarsanız yazının bir nevi atababası olarak okuyoruz.
03:58Çünkü bu motifleri o dönemde insanlar gördükleri zaman onların anlamını biliyor olmaları lazım.
04:04Yoksa herhangi bir şey ifade etmeyecektir.
04:06Mesela Mısır hieroglifiyle bir şey olabilir mi? Bir bağlantısı olabilir mi?
04:11Yani onun atası diyebilir miyiz mesela?
04:13Yazının atası demek daha doğru.
04:15Yani bir sintaksı yok.
04:17Ama sonuç itibariyle bir mesajı aktarma yönüyle yazının da misyonu bu nihayetinde.
04:22Bunları da bir nevi yazının atası diyebiliriz.
04:24Aradaki yani yazı dediğimiz bu şekillerin halen esrarı çözülemedi değil mi?
04:30Ne anlatmak istediğine dair bir şey var mı elimizde?
04:34Şimdi bunların biz birer mitolojik hikaye olduğunu düşünüyoruz.
04:37Çünkü dediğim gibi eğer bir anlamı ifade etmeseydik o bugünki toplumlara yapılmalarının bir anlamı yoktu.
04:43Ve bir hikayeyi anlattıkları aşikar bunun benzerlerini biz Saybuş'ta, Karahanetepe'de ve Göbektepe'de görüyoruz.
04:50Böyle düşündüğümüzde insanlar ve burada tercih ettikleri hayvanlar, hayvanların oluşturduğu sahneler olduğu zaman
04:57doğa ile ilişkiye yaşayan bir toplumun yaşadıklarını ve mevcut kalabalığa belki de sonrası için de aktaracakları mesajları içerdiklerini düşünüyoruz.
05:06Mitolojik hikayenizin olması demek toplumsal bir hafızanın varlığını anlamına gelir.
05:12Yani bunlar geçmişten gelen hikayelerin bu taşlara aktarılmasıdır.
05:18Dolayısıyla bunları yapan sanatçılar var, bu hikayeleri anlatan hikaye anlatıcıları var.
05:24Ve onları da büyük bir olasılıkla buradaki toplumu bir arada tutan mesajları içeren mitolojik hikayeler diye tanımlıyoruz.
05:32Yoksa bir tilkinin bunun üzerine bir tilkinlere bir akbabanın o dönemdeki insan için neyi ifade ettiğini kesin şunu ifade ediyor demek son derece güç.
05:42Ortaklığından yola çıkarak bir anlatı geliştirebiliriz.
05:46Mesela tamamı yabani hayvanlar.
05:48Tamamı atak halinde, daha doğrusu büyük bir çoğunluğu atak halinde dişleri vurgulanmış,
05:54yani ürkütücülüğü öne çıkarılmış sahneler, motifler olduğunu görüyoruz.
05:58Cinsiyeti ayırt edilebilen bütün hayvanların kabartmalarını da eril bireyleri temsil ettiğini görüyoruz.
06:05Dolayısıyla aslına bakarsanız bu tür istatistikler bize onların o dönemdeki toplumların doğadan nelerden etkilendiklerini,
06:15hangi canlıları buraya resmi etmek için tercih ettiklerini ve nasıl bir ortamda yaşadıklarını anlatıyor.
06:22Hocam peki yani siz ve ekibinizin burada yaptığı çalışma günün birinde günümüzden 10-12 bin yıl öncesinin yaşantısına dair o sırları,
06:34o gizemi neyse nasıl adlandırılırsa ya da o gerçeği ortaya çıkaracak mı?
06:40Şu anda çıkardığı çok şey var.
06:42Biz sonuç itibariyle buradaki motifler için bu kazıları yapmıyoruz.
06:49Bu eser odaklı bir yaklaşımdır.
06:51Burada gördüğünüz, yanımda bulunduğumuz bu binalar insanların bir araya geldikleri toplanmaya geldik.
06:57Böyle bakıldığı zaman anıssallıklarında dikkate aldığımızda bunlar dünyanın ilk insanları bir araya getiren anıssal yapıları diyebiliriz.
07:05İşlevi tartışılır ama insanları bir araya getirme fonksiyonlarını tartışmıyoruz.
07:11Çünkü duvarları boyunca giden sekiler var ve bu yapıların içerisinde odak noktaları oluşturduğunu görüyoruz.
07:18O odak noktalarına heykeller bırakıldığını görüyoruz.
07:21Geçtiğimiz bir yaban domuzu heykeli yine böyle bir yapının merkezi bir noktasında bulundu.
07:27Yani yeni bir sosyal düzen inşa ediliyor.
07:30Avcı toplayıcı, gezgin yaşamın yerini artık yerleşik, yıl boyu aynı noktada yaşayan toplumlarla karşılaşıyor.
07:37Bu da bugünkü toplumun düzeninin temellerinin atılmasını ifade ediyor.
07:41Ve bu binalarda o yeni sosyal düzenin en iyi kanıtlarını oluşturuyor.
07:46Bu anıssallığıyla ya da bu sembolik egeleriyle de dünyada eşitsiz bir yer tutuyorlar.
07:54Ve son günlerin popüler tartışması Göbekli Tepe'de bir kuyruklu yıldız kazısının tasviri ve bir takvim bulunuyor muydu?
08:01Mustafa Yıldız tüm dünyanın tartıştığı 43 numaralı tabletin bulunduğu yere girdi.
08:07İşin uzmanı Kazı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karula sordu.
08:11Ve şimdi de son günlerin en çok konuşulan, merak edilen, tartışılan konusunu tam da yerinde.
08:18Necmi Karula Hocamızla birlikte şöyle bir masaya yatıralım.
08:22Hocam, takvim dedikleri yani İngiliz yayın organında çıkan, mailde çıkan habere göre takvim dedikleri sütunun önündeyiz.
08:32Peki siz bu konuya karşı çıkıyorsunuz. Böyle bir şey olamayacağını ifade ediyorsunuz bildiğim kadarıyla.
08:39Tam da yerinde bize anlatır mısınız? Nedir? Neden böyle bir çıkarımda bulunuyor?
08:45Ve eğer sizin ifadenizle olamayacaksa neden olamaz? Nedir hocam bu işin bizim anlayacağımız?
08:52Öncelikle şunu söyleyeyim. Bu yayını yapan, akademik yayını yapan kişi daha öncesinde de benzer bir yayın yaptı.
09:00Bir kuyruklu yıldızın dünyaya çarpmasıyla yeni bir sürecin başladığını ve bu nöroplik topluluklarında, başka göbeklik olmak üzere bu çarpmanın sonucu ortaya çıkan bir kültürü yansıttığını iddia etti.
09:13O dönemde birkaç yıl oldu bu. O dönemde de bu Alman meslektaşlarımızla biz de bunun argümanlarını çürütecek açıklamalar yapmıştık.
09:23Şimdi bu yeniden gündeme getirilmiş.
09:27Yanılmaz da kendi argümanını desteklemek için.
09:29Evet biraz daha bu konuyu derinleştirmiş diyelim. Ama bu Dikintaş'ın betimlerini konuşmadan önce şunu söylemek isterim.
09:39Sözüni ettiğimiz yazar ne bulunduğu üniversite, yani Edinburgh'daki arkeoloji bölümündeki hocalarla ne de bizimle bu kazıyı yapmış olan akademisyenlerle görüş alışverişinde bulunmadan, fikrimizi sormadan iddia etti.
09:55Böyle bir görüş alışverişinden kaçınılması bence zaten son derece okuyanlar için şüphe uyandırıcı olması lazım.
10:01Zaten haberi okuyan, bu makaleyi okuyup da bununla ilgili haber yapmak isteyen birçok gazetecide şüphe duydukları için bize ne temas kurdu.
10:10Aslında bunun olması gereken kendisinin bu konuda bizim ne düşündüğümüzü sorması, paylaşması gerekiyor.
10:17Gördüğünüz Dikintaşlar T formundalar. T formunun, dikkat ederseniz şu merkez Dikintaşlar'da yan yüzlerinde kol kabartmaları var.
10:26Öne doğru da parmaklar dönüyor. Belinde bir kemer var ve ön yüzde de bir peştamal görüntüsüne bir tilki postu asılı.
10:34Bu kabartmalar bizim bunların, bu antropomorfik kabartmalar diyelim, bu Dikintaşların insanı semboliz ettiğini düşündürüyor.
10:42Üstteki T yatay olan kısım bir insanın başına dikey olan kısmı da gövdesini yansıttığını düşünüyoruz ve karşılıklı iki tane oluyor.
10:50Binanın duvarları içerisinde yerleştirilmiş Dikintaşlarda da farklı hayvanlardan oluşan ya tekil ya da onların oluşturduğu sahnelerle karşılaşıyoruz.
10:59Bu üzerinde en çok konuşulan, en çok dikkat çeken kabartmalardan biri de, taşlardan biri de bu P43 olarak adlandırılmış Dikintaş.
11:06Burada ne görüyoruz? Üzerinde böyle kubbeli bir dörtgen kutuların olduğu, üzerine bir kubbeli adeta bir yapının çatısı gibi.
11:15Bir çatısı, evet konuşuluyor.
11:17Bir yapı, buradaki yapılar zemine gömük ve üzerinde böyle kubbeli çatılar var.
11:22Bana sorarsanız eğer geometrisinden yola çıkacaksak çantadan çok böyle bir yapıyı çağrıştırmaları daha olası.
11:29Onun altında bir akbaba görüyorsunuz. Akbabanın kanadının üzerine bir küre var yani bir yuvarlak kabartma var.
11:36Aşağı baktığınız zaman akrep var, bir yılan var, altta bir akrep daha şey daha görüyorsunuz, kuş daha görüyorsunuz.
11:44Ve onların yanında dikkat çekici olan bir kabartmada başsız bir insan var ve erekte vaziyette.
11:51Bu dönemde çok sık karşılaştığımız bir şey bu, sembol bu.
11:56Hatta başsız olması da şöyle anlamlı.
11:59Çünkü bu dönemde insanların kafataslarını ölüm gerçekleştikten sonra ayırdıklarını ve başka bir yere gömdüklerini
12:06ya da Göbektepe'de bunun örneklerini açığa çıkardık, bir yere astıklarını biliyoruz.
12:11Yani yaşadıkları mekanların tabanlarının altında ya da görebildikleri yerlere kafataslarını astıklarını.
12:17Daha sonra binlerce yıl sonra Çatalhöyük'te de biz akbabayla insan figürlerini, başsız insan figürlerini duvar resimlerinden biliyoruz.
12:25Dolayısıyla bu iki figürü bir arada kullanılması Göbektepe'ye, yani yünümüzden yaklaşık 12 bin yıl öncesine kadar uzanıyor.
12:34Şimdi bütün bunlar, bu tablolar az önce de söylediğim gibi Tarih Mücesi dönemindeki insanların dünyalarını,
12:41mitolojik hikayelerini çevresindeki yaşayan canlılar yoluyla bize aktarmaları şeklinde düşünüyoruz.
12:48Ve bunların bulunduğu mekanlar da insanların bir araya geldikleri, toplandıkları mekanlar.
12:54Bunların herhangi birinin içerisinden figürlerden daha sonraki dönemlerde kanıtlanmış takvim gibi hikayeleri çıkarmak son derece büyük bir zorlama.
13:04Çünkü takvim hem Arap ilminde hem Yunan dünyasında gökyüzünün incelenip sistematik bir bilim alanı olarak işlenmesi çok zora başlıyor.
13:16Ve bugün kullandığımız günler, aylar bunların sayısı da o dönemde belirleniyor.
13:22Bunu 12 bin yıl öncesinde taşıyacak, onlarla ilgili o bilgiye sahip olduklarını kanıtlayacak hiçbir veri elimizde yok.
13:31Kaldı ki bu binaları bu tür ay takvimleri veyahut da takvim göndermeleriyle adeta bir rastlatane gibi tanımlamaya çalışıyorlar.
13:39Bu binaların üzeri kapalı. Gökyüzüyle bu anlamda bir temassı oluyor.
13:44Yani oradaki o ifade şeyiyle gökyüzünün, yıldızların gözlemcileri, keskin gözlemcileri yani bir göbekli tepede yaşayan bir insan burada dursa buradan yıldızları görebiliyor muydu hocam?
13:57Göremez. Çünkü bu yapılanın üzeri kapalı. Bu yapılanın üzerinde konik, yuvarlak bir çatı var.
14:03Bunun da kanıtları arasında dikil taşların zemine oturdukları derinliğe bakarsanız sadece 5-6 cm ya da 10 cm.
14:1015 ton ağır bir dikil taşın bu yatakta dikey bir vaziyette durması mümkün değil.
14:15Bu ancak üstten birbirine bağlanmasıyla aynı zamanda kenarlardaki dikil taşlara bağlanmasıyla mümkün.
14:21Dolayısıyla bu bir çatı iskeletinin varlığını kanıtlıyor nihayetinde.
14:26Dolayısıyla bunların üzeri kapalı. Yani burada oturduğunuz zaman gökyüzünü izlemeniz mümkün değil.
14:31Ama bu şu anlama gelmiyor. Tarih birisi insan buradaki figürler bile bize bunu çok net bir şekilde gösteriyor.
14:37Çevresini son derece iyi gözleyen toplumlarla gökyüzündeki yıldızları kuşkusuz onların farkında.
14:45Ama oradan bir takvim aktardıklarını buraya ve dikil taşlarının üzerine yansıttıklarını söylemek çok akıl kârı değil.
14:54Bu söz konusu makaledeki önermede bir kuyruklu yıldızın dünyaya çarptı.
15:02Bu da farklı bir mutlaka din dağları tarafından zaten kanıtlanmış bir şey değil.
15:07Kaldı ki iddia edildiği tarihlerle bu binanın tarihi arasında bin yılın üzerine bir zaman var.
15:15Yani böyle bir olaya şahit olmuş da onun resmini yapmış gibi bir çıkarsama var makalede.
15:23Ama bu da kronolojik olarak mümkün değil.
15:26Akbaba'nın elindeki o yuvarlaktan falan hareket ederek...
15:29Şimdi tabii buradaki herhangi bir figürü ya da betimleri onlardan sayıları da işte dört tane çentik var değil,
15:38yedi tane çentik var burada haftanın yedi gününü yansıtıyor derseniz isterseniz diyebilirsiniz.
15:43Ama onun haftanın yedi gününü yansıttığını sadece çentik sayısıyla kanıtlayamazsınız.
15:49Dolayısıyla Akbaba ve başsiz insan figürleri Anadolu mitolojisinde neotik önemlemleri varlığını koruyan bir şey.
15:58Eğer bunlar bile takvimle alakalı olsaydı o zaman Çatalhöyük'teki duvar resimlerinin de takvimden doğrudan alakası olması gerekirdi.
16:06Kaldı ki bu dikil taşlar son kullanım evresini görüyoruz biz bunların.
16:10Dikkat ederseniz figürlerin bir kısmı duvarın içerisinde kalmış durumda.
16:15Zaten bu yapıların duvarları tekrar tekrar yeniliyor.
16:18Yani ilk yapıldığında daha büyük bir halka onun içerisinde bir yenisi daha sonra da bir yenisi daha yapılarak
16:24mekanın içerisi daralsa da eski duvarı onarmak yerine içine yeni bir tanesini yapıyorlar.
16:29Bu yapının yaşam sürecinin bir yansıması olarak kabul ediyoruz ve son aşamaya gelindiğinde de
16:36bu gördüğünüz mekanın içerisini doldurarak yapıyı gömüyorlar.
16:41Göbek tepeyi gömüyorlar, yerleşmeleri gömüyorlar.
16:43Sadece binaların içerisini gömüyorlar.
16:45Bu yapıyı gömüyorlar.
16:46Gömüyorlar evet.
16:47Yapı bazında burada yaşamaya devam ediyorlar.
16:49Dolayısıyla aslında gömmenin de mantığı burada.
16:52Bu binanın içerisindeki yaşanmışlıkları burada gördüğünüz hikayeleri koruma altına alıyorlar.
16:58Hiç bozmadan bugüne kadar sonuçta gelmiş.
17:01Kalmasını sağlayan yani bugüne kadar bu dikil taşların ayakta günümüze ulaşmasını sağlayan
17:06yeganemizden binaların içerisinde bilinçli olarak işlevi tamamlandıktan sonra
17:11bir canlıyı nasıl gömüyorsanız bu şekilde görülmesinden kaynaklı.
17:14Evet hocam.
17:15Peki. Teşekkür ederiz.
17:16Rica ederim.
17:41Açabilirsiniz.