Bangladeş'te 16 yıllık iktidarın sonu... Öğrencilerin liyakat isyanı Şeyh Hasina'nın istifasıyla sonuçlandı. Venezuela'da seçim gerginliği... Muhalif lider Machado, "Zafere kadar geri adım atmayacağız" dedi. "ABD adım adım seçimlere gidiyor... Kamala Harris'ın başkan yardımcısı adayı Tim Walz oldu. ABD'den Google kararı... ABD'li yargıç, "Google'ın internet aramalarındaki tekeli yasa dışı" dedi. Uzayda mahsur kalan astronotlar... 2025 yılına kadar uzayda mahsur kalabilirler. İngiltere'de ırkçılığa karşı protesto... Aşırı sağcıları ardından binlerce kişi sokağa döküldü. Hamas'ın yeni lideri Yahya Sinvar... Yaha Sinvar kimdir? Müzakereler için umut tamamen tükendi mi? Bakan Hakan Fidan'dan soykırım açıklaması... Türkiye UAD'ın soykırım davasına müdahil oluyor. Dünya ekonomisinde kara pazartesi yaşanıyor... Küresel piyasalar yönünü nasıl belirleyecek? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Siyaset Bilimci Tim Bale, Araştırmacı Taha Kılınç, Akademisyen Deniz Baran ve Ekonomist Efe Bulduk yanıtladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili seyirciler yeni bir Beşiktaş Bilkan programına hoş geldiniz.
00:08Yine bugün karşınıza hızlı bir dünya turuyla çıkacağız.
00:12Bu hafta ilk durağımız Bangladeş.
00:14Bangladeş'te çok uzun yıllar süren 15 yıldır iktidarda olan başbakan görevini bırakmak
00:20hatta Bangladeş'ten kaçmak zorunda kaldık.
00:23Bütün bunun nedeni ise çok ilginç.
00:27Bir anlamda adam kayırmacılık ya da ben diyeyim adam kayırmacılık siz deyin Bangladeş
00:32Devleti'nin 1971 savaşından sonra çıkarttığı bir yasanın sonuçları.
00:36O yasa diyordu ki Bangladeş'in özgürlüğü savaşına katılan askerlerin yakınları
00:42hayat boyunca kamuda özel bir kadroda yer alacaklar.
00:46Yani adam kayırmaca yaşanacak.
00:48İşte bu adam kayırmacaya yıllar boyunca Bangladeşliler, tahammül etkiler en sonunda
00:52gençler ayaklandı.
00:54Neden bu insanlar öncelikli devlet memuru oluyor biz olamıyoruz dediler.
00:58Ve sonrasında da çeşitli olaylar çıkmaya başladı.
01:01Olaylar olayları izledi ve en son iş artık başbakanlık konutunun işgal edilmesine
01:07ve başbakan Şeyh Hasina Vacer'in ülkeden kaçmasına kadar uzandı.
01:12Aslında kaçmak da istemedi.
01:14Orduya ateş edin dedi.
01:15Bu gösterileri bastırmak için her şeyi yapın dedi.
01:18Ama orada hayır biz vatandaşımıza kurşun sıkmayacağız dedi.
01:22Görev şimdilik Muhammed Yunus'a Bangladeş'in Nobel ödüllü ekonomist bir isme geçici
01:29olarak devredildi ve önümüzdeki günlerde de Bangladeş'te ne olacağını herkes merak ediyor.
01:34Bir başka olaylı seçim de Venezuela'da yaşandı.
01:37Maduro tekrar başkan seçildi ancak hem katılım çok azdı seçimlere hem de daha
01:43önceki bir muhalefet lideri Maduro tarafından seçime sokulmadı.
01:46Sokulan liderler de umduklarını bulamadı.
01:50Bulamadı derken neyi bulduklarını da tam olarak bilmiyoruz.
01:53Çünkü seçim sonuçları hala tartışılıyor.
01:55Hala büyük bir karmaşa devam ediyor.
01:57Maduro ise bütün buna orduyu arkasına alarak cevap verdi ve de WhatsApp'ınızı
02:03silin diyerek gördüğünüz bu görüntülerde katıldığı bir televizyon programında
02:08çıkarttığı telefondan WhatsApp'ını sildi ve de bütün Venezuela'yı WhatsApp'ları
02:13silmeye davet etti.
02:15Amerika Birleşik Devletleri de 5 Kasım'daki seçime hazırlanıyor.
02:19Demokratların adayı aslında Biden'dı.
02:21Ancak Biden Trump'la katıldığı münakaşa sonrasında bırakmak zorunda kaldı.
02:28Yerine yardımcısı Kamala Harris geldi.
02:30Kamala Harris'in yardımcısı kim olacak diye tartışılıyordu.
02:34O da Tim Vaz adlı beyaz bir Amerikalı, beyaz bir demokrat oldu.
02:39Tim Vaz Minnesota varisi ve de çok farklı özellikleri var.
02:44Kamala Harris'in siyahi oyları alacağı, Tim Vaz'ın da beyazların oyuna talip
02:49olacağı şimdilik konuşuluyor.
02:50Amerika demişken Amerika'da ilginç bir tekel yasası daha doğrusu tekel yasasına
02:55uymadığı için Google hakkında ilginç bir dava sonuçlandı ve Amerikan mahkemesi dedi
03:00ki Google bir tekel ve de özellikle arama motorunda pek çok şeyi manipüle ediyor,
03:05suçlu buldu.
03:06Bundan sonra ne olacak herkes onu merak ediyor.
03:09Tyler Swift ekonomisi denilen bir şey var.
03:11Tyler Swift dünya turunda.
03:13En son Avrupa'da gittiği ülkelerde ekonomiyi canlandırıyor.
03:16Binlerce çoluk, çocuk, genç konserini izlemeye gidiyor.
03:20En son konser sırası Avusturya'da, Viyana'daydı.
03:23Son dakikada iptal edildi.
03:25Neden iptal edildiyse bir süre sonra anlaşıldı.
03:28İşitli bir hücre Tyler Swift konserini hedef almıştı.
03:33Neyse ki bu hedeflerini gerçekleştiremeden yakalandılar.
03:38Gelin isterseniz biraz da dünyanın dışına çıkalım.
03:41İki astronot bilim kurgu filmlerinde olmayacak bir arzayı yaşıyorlar.
03:46Tecrübeli iki astronot Boeing'in yeni Starliner mekiğiyle uzay üstüne gittiler.
03:53Batch, Bill Moore ve Suni Williams.
03:55Ancak bir arıza çıktı ve de tam 60 gündür uzayda mahsur kaldılar.
04:00İşin daha da kötüsü, 64 gün özür dilerim,
04:04yaklaşık 2025'e kadar da mahsur kalacaklarına dair söylentiler var.
04:09Çünkü görünen o ki şimdiden kurtulmaları çok kolay olmayacak.
04:13İngiltere aşırı sağcılarla göçmen çatışmalarına tanık oldu bu hafta.
04:18Bir söylenti ortaya çıktı.
04:20Rüya işte çocuklara bir göçmen saldırdı, öldürdü gibi.
04:24Sonra da anlaşıldı ki saldıran bir göçmen değil.
04:27Ama şuyu vukuundan beter oldu.
04:29Belki de bir tencere, düdüklü tencere düşünün onun düdüğünü duyduk hep beraber.
04:34İngiltere ilk kez göçmen politikalarının sonuçlarıyla sokakta yüzleşti.
04:39Aşırı sağcılar göçmenlere saldırdı.
04:41Göçmenler aşırı sağcılara saldırdı.
04:43Gösteriler, tutuklamalar, başbakanın net bir şekilde,
04:48sosyal medya dahil olmak üzere bunu kışkırtanlara karşı göz ağıyla da devam etti.
04:53Aşırı sağcıları terör suçlarıyla değerlendireceklerini söylediler.
04:58Bir dönem kamu savcılığı direktörü Steppen Parkinson'da dedi ki biz bunları terör suçu kapsamına alacağız dedim.
05:07Siyaset bilimci Tim Bale şu anda konuğum.
05:10Kendisi The Conservative Party After Brexit.
05:13Yani Brexit sonrası konservatif partinin, muhafazakar partinin kitabını yazmış bir isim.
05:19Aşırı sağ partiler ve sempatizanları konusunda da uzman.
05:25Sayın Bey yayınımıza katıldığınız için ilk olarak çok çok teşekkür ediyorum.
05:29Sizce Birleşik Krallık'ta son göçmen karşılığı protestoların başlayınca nedeni neydi?
05:35Neden bir anda sokaklar karıştı? Bekleniyor muydu bu?
05:41İngiltere'de göçle ilgili yaygın bir endişe var.
05:44Ve bu durum aslında 1960'lardan beri devam ediyor.
05:47Ancak son zamanlarda daha da keskinleşti.
05:50Kısmen muhafazakar hükümetin söylemi, kısmen de ülkedeki bazı sadece gazetelerin söylemleri nedeniyle olduğunu söyleyebiliriz.
05:56Ayrıca şu an göç oranları hem yasal hem de yasa dışı göç anlamında oldukça yüksek.
06:01İnsanlar ailelerine katılmak veya çalışmak için buraya geliyorlar.
06:04Eski hükümetin yasa dışı göç olarak adlandırdığı resmi bir planın parçası olmayan, sığınma taribinde bulunmak için gelen insanlar da var.
06:11Örneğin Ukrayna veya Hong Kong'dan gelenler bu kategoriye dahil edilmez.
06:15Bununla birlikte bu durumu açıklayan bir diğer faktör de ülkedeki önemli azınlık arasında fark olan İslamofobi.
06:21Ancak şunu belirtmek gerekir ki İngiltere'deki huzursuzluklara katılan birçok kişi siyasi bir motivasyon taşımıyor.
06:27Onlar sadece otoritelere karşı gelmekten hoşlanan, bir dereceye kadar şiddet eğilimi olan ve genellikle alkol ve uyuşturucu tarafından tetiklenen insanlar.
06:35Bu bir dizi faktörün karışımıdır.
06:37Ayrıca sosyal medyada bu gösterileri teşvik eden bazı aşırı sağcı kışkırtıcıları ve radikalleri de unutmamak gerekiyor.
06:43Brexit süreci bu göçle ilgili kaygıları daha da körüklemiş durumda.
06:47Çünkü Brexit'in ardından göç üzerindeki kontrolü yeniden kazanma vaadi büyük beklentiler yarattı.
06:52Ancak bu beklentiler çoğu zaman karşılanamadı.
06:58Brexit'ten çıkılırken İngiltere'de en büyük konuşulan konulardan bir tanesi, savunulan konulardan bir tanesi göçmen göçü azaltacağı söylenmişti.
07:08Ancak tam tersi oldu. Neden böyle oldu?
07:14Brexit referandumu 2016 yılında Britanya'nın sınırlarını yeniden kontrol altına alacağı vaadiyle kazanıldı.
07:21Ancak sorun şu ki bu vaat göçün azalmasına yol açmadı.
07:24Bunun nedeni Birleşik Krallık ekonomisinin genellikle ciddi iş gücü sıkıntısı yaşamasıdır.
07:29Ve bu nedenle İngilizlerin ya yapmak istemediği ya da yapacak becerileri sahip olmadığı işleri yapacak insanları diğer ülkelerden misafir etmek zorunda kalıyor.
07:37Bu nedenle muhafazakarlar Brexit'i gerçekleştirmiş olsalar da en azından yasal göç söz konusu olduğunda oldukça liberal bir göç rejimi getirdiler.
07:45Elbette düzensiz göç konusunda Brexit'in İngiltere ile Fransa'yı ayıran Maş Denizi üzerinden küçük teknelerle gelen insanları durdurması pek mümkün değildi.
07:53Brexit hükümetin karşılayamayacağı beklentileri yarattı diyebiliriz.
08:00Son olaylar ışığında Birleşik Krallık'taki göçmenlik politikasını nasıl görüyorsunuz?
08:06Nereye evrilecek bu hikaye?
08:12İktidarda muhafazakarların yerine İşçi Partisi'ni gördük.
08:15İşçi Partisi iktidarı gelir gelmez Rwanda planını iptal etti.
08:18Bu plan muhafazakar hükümet tarafından küçük teknelerle gelen insanların sığıma başvurularını Afrika'da işlemden geçirip başarılı olsalar bile Birleşik Krallığa geri dönmelerine izin verilmeyeceği şekilde bir caydırıcı yöntem olarak tasarlanmıştı.
08:31Halk tarafından bu plan pahalı ve muhtemelen etkisiz olarak değerlendirildi.
08:35Ancak bazı insanlar muhafazakar hükümetin duruma bir çözüm bulma çabasını takdir etti.
08:39İşçi Partisi'nin alternatifi ise sığıma başvurularının işleme alınma hızını arttırmak ve başvuruları reddedilen kişilerin geri gönderilme oranını yükseltmek.
08:48Ayrıca İşçi Partisi yerli nüfusun beceri düzeyini arttırmaya ve böylece iş gücü piyasasında ihtiyaç duyulan insanların yasal olarak ülkeye gelme gerekliliğini azaltmaya da büyük önem veriyor.
08:57Yeni hükümetin yapmayı umduğu bazı şeyler var.
09:00Ancak bunun yanında yine de oldukça katı bir rejim sürdüreceklerini düşünüyorum.
09:04Örneğin çalışma veya eğitim amacıyla buraya gelenlerin ailelerini yasal olarak yanlarına getirmelerini zorlaştırmaya devam edeceklerdir.
09:10Ayrıca yasal göçmenlerin ne kadar kazanmaları gerektiği konusunda belirlenen eşikleri ve sahip olmaları gereken beceri düzeylerini yüksek tutacaklarını düşünüyorum.
09:19Bu yeni İngiliz hükümetinden büyük bir sapma beklemiyorum.
09:22Başka bir deyişle hükümetin yapmak istediği şey Britanya nüfusunun becerilerini arttırmak ve böylece yasal olarak bu kadar fazla iş gücü misafir etmemek.
09:30Düzensiz göç konusunda ise insanların işleme alınma sürecini hızlandırmak, Avrupa'daki yetkililerle iş birliği yaparak bu insanların ülkeye gelmesini önlemek ve geldiklerinde onları geri gönderebilme kabiliyetimizi arttırmak istiyorlar.
09:45Şu anda biliyorum biz İngiliz siyasiler izlemiyorlar ama izleselerdi ne derdiniz onlara özellikle göçmen politikalarıyla ilgili?
09:52Sanırım politikacılara yönelik son mesajım Britanya halkına bu durumun gerçekleri konusunda ne zaman dürüst olacaklarını düşünmeleridir.
10:02Britanya ekonomisinin gerçeği şudur ki iş gücünü ithal etmek zorundayız ve her zaman zorunda kalacağız.
10:07Bir diğer gerçek ise küresel güneyden, orta doğuya da uzak doğudan kendi ülkelerindeki yetkililer tarafından zulme uğramış insanların burada sığınma talep etmelerini önlemenin aslında çok zor olduğudur.
10:17Yani başka bir deyişle göçün ister yasal ister yasa dışı olsun gerektirdiği bazı ödünleşmeleri Britanya halkına biraz daha dürüst bir şekilde anlatmak sorunun yönetilmesi açısından daha iyi bir çözüm olabilir.
10:32Sayın Bey'e çok çok teşekkür ederim. Sevgili seyirciler bu hafta Hamas'ın öldürülen liderinin yeni halefide belli olduğu Yahya Sinvar onun koltuğuna oturdu.
10:42Yahya Sinvar ilginç bir isim, farklı bir isim. Önemi nedir? Yıllar boyunca cezaevinde kaldığı sonrasında özellikle Kasam Tugaylarının Hamas'la ilişkilerini koordine etti.
10:53İsterseniz bu konuları çok iyi bilen bir gazeteci meslektaşımızı Taha Kınınç'ı şimdi konuk edelim.
10:59Sevgili Taha Hamas'ın yeni lideri Yahya Sinvar hakkında ne biliyoruz? Eski lideri İsmail Haniye arasında fark ne acaba yeni liderinin?
11:07Bu değişim yakın bir zamanda nasıl bir Hamas örgütü çıkartacak bize? Hamas değişir mi?
11:12Tabi bu soruya cevap vermek için önce Hamas içerisindeki bir ayrışmadan söz etmek lazım.
11:172017'de Hamas'ın eski lideri Halit Meşal görevi bıraktıktan sonra İsmail Haniye Hamas'ın siyasi liderliğine üstlenmişti.
11:25Gazetedeki Hamas liderliği de Yahya Sinvar'a geçmişti. Bir süredir zaten Hamas içerisinde bir bölüme vardı.
11:32Şöyle bir ayrışmadan söz edilebilir. Bir tarafta daha çok diplomasiyi önceleyen, uluslararası ilişkilerde dengeleri gözetmek isteyen,
11:40İran'la Türkiye, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Ürdün gibi önemli aktörlerin hepsine aynı anda
11:47mümkün olduğu kadar dengeli bir şekilde ilişkileri sürdürerek bu ülkelerle ilişkileri canlı tutmak isteyen bir çizgi ki Halit Meşal'in yapmaya çalıştığı buydu.
11:592017'den itibaren bölgedeki gelişmelerle beraber İsmail Haniye görevi devraldıktan sonra Hamas biraz daha farklı bir çizgiye yöneldi.
12:08İran uzun yıllardan beri Hamas'a hem askeri hem siyasi destekte bulunduğu için ve aynı dönemde Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri Hamas'a terör örgütü muamelesi yaptığı için
12:18İsmail Haniye ve Yahya Sinvar sözünü ettiğim Halit Meşal dönemindeki denge politikasından vazgeçerek daha fazla İran'a yakınlaşan bir çizgi izledi.
12:27Tabi burada şu yanılgıya düşmemek lazım. İran'ın bölgede kontrol ettiği Şii yapılanmalar var. Bunların bazıları siyasi yapılanmalar, bazıları askeri yapılanmalar.
12:37Hani Hamas'ın Şii'leştiği ya da Hamas'ın Şii bir örgüte dönüştüğü şekilde bir yanılgı. Tabi Türkiye'de bazen düşünebilen bir yanılgı. Bundan kaçınmak lazım.
12:45İran etkisi ne demek? Bir defa tabi bahsettiğim diğer sünni ülkeler Hamas'ı dışladığı zaman Hamas liderliği yardım alabildikleri ülkeye yaklaşıyor.
12:55Mesela 2020'de mutlaka izleyicilerimizden takip edenler hatırlayacaklardır. Kasım Süleymaniye Bağdat'ta öldürüldüğü zaman İsmail Haniye Tahran'a gitti cenaze töreninde ve yaptığı konuşmada Kasım Süleymaniye'yi Kudüs şehidi ilan etti.
13:10Şu soru önemli. Acaba Halit Meşal o dönemde Hamas liderliğini sürdürüyor olsaydı cenazeye katılsa bile böyle bir konuşma yapar mıydı? Böyle bir konuşma yapsa bile Kasım Süleymaniye'yi Kudüs şehidi ilan eder miydi?
13:24Halit Meşal'i tanıyanlar ve Hamas'ın çizgisini bilenler tabii ki Halit Meşal'in daha dengeli, daha farklı bir üslup tutturacağında hemfikirler.
13:32Dolayısıyla böyle bir ayrışma var ve şu anda tabii Yahya Simvar, İsmail Haniye'den de daha fazla İran'a yakın bir isim.
13:40Hani Şiidir ya da Şiileşmiştir şeklinde bir ifadeyle bunu söylemiyorum. Sadece İran son derece yakın davrandığı için örgütü ve yardımda bulunduğu için.
13:50Nihayetinde Yahya Simvar ve arkadaşları da şu anda İslam dünyasından desteğe ihtiyaç duydukları için İran'la böyle bir yakınlaşma söz konusu.
13:59Dolayısıyla bundan sonra daha fazla İran'ın kontrolünde, daha fazla İran'a yakın ve İran'ın bölgesel hedefleri doğrultusunda daha fazla İran'da angaze bir Hamas görebiliriz.
14:11Tabii bu da bir takım başka iç tartışmalara ve ayrışmalara da sebep olabilir.
14:15Peki şöyle bir söylenti var. Yeni liderle beraber müzakereler tamamen bitti deniliyor. Bitti mi gerçekten? Bu kadar sert ve müzakerelere oturmayacak bir isim mi?
14:23Tabii burası Orto Doğu yani Orto Doğu'da hiçbir zaman hiçbir şey imkansız olmadığı için müzakereler için ümitler tükendi ya da artık müzakere zamanı gibi bir takım genellemelerde bulunmak doğrusu zor.
14:34Çünkü özellikle İsmail Haniye'nin Tahran'da öldürülmesinden sonra İsrail'in Gazze'de tutulmaya devam eden esirleri bir daha hiçbir zaman elde edemeyeceği, alamayacağı yani Hamas'ın tümüyle müzakereleri kapanacağı gibi bir takım yorumlar vardı.
14:48Ama sahadan gelen bütün bilgiler, bütün yaşanan gelişmeler Hamas'ın müzakereye hala çok istekli olduğunu, şartları kabul edilirse esir takasına bile yanaşabileceğini gösteriyor.
14:58Dolayısıyla bundan sonra evet Hamas daha sert bir çizgi izleyecek.
15:02Yahya Sinmar son derece tavizsiz ve İsmail Haniye ve hele de Halid Meşal'la hiçbir şekilde kıyaslanamayacak derecede sert bir siyasetçi.
15:10Fakat onun da şartlar kabul edildiği takdirde müzakereye yanaşmayacağını söylememek gerekir.
15:15Çünkü şu anda devam eden mücadeleden nihayetinde bir takım Arap ülkelerin de desteğiyle İsrail tümüyle Hamas'ı yok etmeye odaklanmış durumda.
15:25Hamas'ı tabii ki yok olmak yerine hayatiyetini sürdürebilmek için bir siyaset benimsemeye hazırlanıyor.
15:31Dolayısıyla Yahya Sinmar'ın liderliği devraldıktan sonra belki de kendisinden çok sert bir çizgi izleyeceğini bekleyenleri de yanıltabilecek şekilde bazı tavizlere yanaşabilmesi de mümkün.
15:41Çünkü Hamas liderliğinin geçmişte buna benzer çeşitli tavizleri ya da bir takım adımları oldu.
15:46Dolayısıyla bölgeyi yakından izlemeye devam etmek lazım.
15:49Herhangi bir şekilde bir ön kabul ya da bir ezberle bölgeyi okuduğumuzda yanılmamız neredeyse garanti diyebilirim.
15:55Sevgili Taha çok çok teşekkür ederim.
15:57Bu hafta Bakan Fidan Türkiye'ye İsrail'e soykırım davasına müdahale olacağını duyurdu.
16:03Çok sert de açıklamalar yaptı.
16:05Biliyorsunuz böyle bir dava şu anda hala LAHEY'de devam ediyor.
16:09Güney Afrika'nın açtığı bir davaydı ve de buna artık Türkiye'de müdahale olmaya karar verdi.
16:15Davanın içeriğini Türkiye'de en iyi takip eden akademisyenlerden bir tanesi Deniz Baran.
16:21Deniz Bey şu anda Türkiye'nin İsrail'in yargılandığı mahkemeye sunacağı dosyanın kapsamı ne acaba?
16:27Türkiye neden müdahale oluyor? Ne diyecek?
16:30Cevabın esasında geçmeden önce şunu vurgulamak lazım.
16:33Türkiye uluslararası adalet divanının statüsünde öngörülen iki katılım yolundan madde 63'te öngörülen yolu tercih etti.
16:41Böylece yedinci katılım başvurusunu yapan devlet oldu.
16:45Dilekçe'nin de bir kısmı neden bu yolu seçtiğini açıklıyor.
16:49Bu yol ne anlama geliyor?
16:51Öncelikle bu yolla katılım olduğu zaman Türkiye bu davanın esas konusu olan çok taraflı bir antlaşmaya dair yorumlarını paylaşacak, görüşlerini paylaşacak anlamına geliyor.
17:01Yani resmi olarak davaya taraf olmuyor.
17:04Haliyle bir tarafmış gibi katılmıyor.
17:06Ve bu yüzden soykırım sözleşmesinin ki çok taraflı antlaşma bu davada söz konusu olan soykırım sözleşmesi,
17:14soykırım sözleşmesinin ilk altı maddesine dair yorumlarını ve görüşlerini paylaşacak.
17:19Ancak elbette içeriye baktığımızda Türkiye aslında bir taraf çünkü Türkiye bu altı maddeye dair yorumlarını paylaşırken
17:26soykırım ihlalinin olduğunu iddia ederek soykırım kavramının olabildiğince ve soykırıma bağlı yükümlülüklerin olabildiğince geniş yorumlanması gerektiğini öne sürüyor.
17:37Bu da haliyle Güney Afrika'nın yani davacının tezlerini desteklerken İsrail'in de aleyhinde bir durum.
17:42Zaten katılan devletlerin hepsi aynı tutumla, aynı pozisyonla katılımlarını gerçekleştirdiler.
17:48Şimdi sorunun esasına yani içeriye geçecek olursak öncelikle yine şunu vurgulamak isterim ki çok iyi bir dilekçe.
17:54Bütün katılım dilekçeleriyle kıyasladığımızda en iyi dilekçelerden biri.
17:58Özellikle neden iyi?
17:59Çünkü Uluslararası Adalet Divanı'nın, Yugoslavia ve Ruanda'ya dair daha önce kurulmuş uluslararası ceza mahkemelerinin
18:05soykırımla alakalı itaatlerinin neredeyse tamamına çok yetkin bir şekilde atıfta bulunuyor.
18:11Ve demin de bahsettiğim gibi soykırım sözleşmesinin altı maddesine dair Türkiye aslında yorumlarını paylaşıyor.
18:17Bu maddeler şu şekilde yorumlanmalı, bu şekilde anlaşılmalı diye.
18:21Burada en kritik kısım içerikte ikinci maddeye dair yorum.
18:26Çünkü ikinci madde doğrudan soykırım kavramını tanımlıyor.
18:29Hangi eylemlerin, hangi koşullar altında bu kavrama sokulabileceğini düzenliyor.
18:34Ve Türkiye burada bu davanın aslında en kritik meselesi olan soykırım kastına dair yorumlarını paylaşıyor.
18:40Ve bunu uzun uzun anlatmak mümkün çünkü dilekçenin neredeyse %10'u bu meseleye ayrılmış durumda.
18:46Ancak bir kritik anahtar kelime bir paragrafta geçen aslında bütün Türkiye'nin bakış açısını yorumluyor.
18:52Holistik bir bakış açısı, holistik bir tutumla bütün faktörler, bütün deliller değerlendirilmeli ve soykırım kastı tespit edilirken
19:03illa çok açık bir şekilde, çok doğrudan soykırım kastımız var bizim gibi bir beyanın beklenmemesi gerektiği yönünde bir yorum yapıyor Türkiye.
19:11Dilekçenin aslında en kritik kısmı bu.
19:13Peki delil olarak neler var?
19:15Aslında daha önce katılım dilekçelerinde de gördüğümüz gibi Uluslararası Adalet Divanı'nın ihtiyati tedbir kararlarını alırken bu davada
19:22dayandığı bütün olgusal ve raporsal dayanaklar yine burada kullanılmış durumda.
19:29İşte bunun içerisinde BM organlarının, BM özel raportörlerinin veya Dünya Sağlık Örgütü gibi
19:34başkaca kurumların ürettiği bütün çıktılar söz konusu bunların hepsine dayanılıyor.
19:39Ve elbette İsrail yetkililerin eylemleri ve beyanları da bu dilekçede yer alıyor.
19:44Peki Türkiye'nin bu tür bir davaya müdahil olmasının sizce sonuçları ne olur acaba?
19:50Hukuki sonuçlardan başlayalım.
19:52Şimdi birincisi şu çok kritik deminki soruyu cevaplarken de aslında söyledim.
19:57Bu davanın en zayıf karnı veya en kritik noktası soykırım kastının ispatı.
20:03Çünkü bu çok tartışmalı bir konu.
20:05Bir katliam ne kadar sistematik veya büyük çaplı olursa olsun illa soykırım olmak zorunda değil.
20:10Başka ihlerler anlamına gelebilir.
20:13Yani başka uluslararası ihlerleri veya uluslararası suçlar anlamına gelebilir o eylem.
20:16Ama illa soykırım anlamına gelmek zorunda değil.
20:19İşte burada soykırımı diğer ihlerlerden ayrıştıran husus soykırım kastı.
20:24İşte bunun ispatı o yüzden çok yetkin bir tartışmaya,
20:28argümanların çok yetkin bir şekilde savunulmasına muhtaç.
20:31Burada tabii ki Türkiye veya diğer katılan devletlerin tüm hukuki gücüyle
20:36Güney Afrika'ya destek vermesi dolaylı olarak da Filistin'e destek vermesi
20:40İsrail'in ihlerlerinin bu kapsama girebilmesini sağlamak bakımından önemli.
20:44Bir kere bu önemli bir lojistik destek.
20:47İkincisi burada hukuki sonuç diyebiliriz yine.
20:50Günün sonunda birçok devlet katıldığında
20:53Uluslararası Adalet Divanı'nın yargıçları da burada bir ortaklaşan
20:58hem de çok farklı coğrafyalardan devletlerin ortaklaşan fikrini görüp
21:01bundan ister istemez psikolojik olarak etkilenecekler.
21:04Yani tersi senaryoyu düşündüğümüzde eğer hiç kimse katılmasaydı
21:07burada belki İsrail'in veya İsrail'e yakın görüşü olan devletlerin
21:11daha rahat at koşturabileceği, yargıçları daha rahat etki altına alabileceği
21:15yani bir argüman rekabeti yaşamayacağı bir ortam olacakken
21:19burada bir lobi ise karşı lobi gibi özetleyebileceğimiz psikolojik bir durum da yaratılacak.
21:24Bu bakımdan da önemli bu hukuki dayanışma.
21:27Diplomatik sonuçlar konusunda ise
21:29birincisi İsrail'le şu an gelinen durum ortada.
21:33Artık çok aşikar bir şekilde en sert mesajlar sosyal medyadan bile paylaşılıyor
21:38geçtiğimiz haftada gördüğümüz gibi.
21:40Bunun tabi ki İsrail'le olan diplomatik ilişkileri çok olumsuz etkileyecek olması kaçınılmaz.
21:45Bence bir diğer sonucu şu, son haftalarda özellikle, son 1-2 haftada
21:51bölgedeki birçok devletin, Suudi Arabistan, Mısır gibi
21:54İsrail'e karşı biraz daha net bir tutum takındığını, daha sert mesajlar verdiğini görüyoruz.
21:59Sanki bölgede bu konuda biraz daha konsolidasyon söz konusu
22:04ve böyle bir ortamda aynı zamanda küresel güney denen ve Güney Afrika'nın da bir parçası olduğu devlet bloğunun da
22:10aynı fikre sahip olduğu düşünüldüğünde
22:12tabi ki Türkiye'nin bu hamlesi diplomatik olarak tüm bu bölgelerle
22:16aynı yerde hizalanma sonucunu doğuracak.
22:19Bu da beklenebilecek bir sonuç.
22:21Son bir şey de değinmek istiyorum, bilerek en sona bıraktım.
22:24Bu diyeceğime hukuki veya diplomatik sonuç diyebilirsiniz.
22:27Çok da konuşulmayan bir şey bu dava özelinde.
22:31Bu dava soykırımla alakalı ve Türkiye, soykırım sözleşmesine dair yorumlarını paylaşacak.
22:36Soykırımın tanımına, nasıl anlaşılması gerektiğine dair yorumlarını paylaşacak.
22:40Unutmayalım ki Türkiye'de soykırım meselesiyle çok yakından ilgilenen bir devlet.
22:45Kendi uluslararası hukuk görüşünü, duruşunu çok yakından etkileyen bir mesele
22:49ilk defa Türkiye tarihte Uluslararası Adalet Divanı'nın önünde soykırım konulu bir davanın resmi olarak parçası oluyor.
22:56Ve ilk defa resmi olarak yazılı ve sözlü şekilde bu konuda detaylı fikirlerini ortaya koyuyor olacak.
23:01Bu da aslında bu dava dışında Türkiye'nin Uluslararası Hukuk'ta soykırımın yeriyle kurduğu ilişki bakımından
23:08önemli bir adım olacak.
23:10Bu da bu meselenin dolaylı ama hassas bir çıktısı.
23:14Deniz Bey çok çok teşekkür ederim.
23:16Arkadaşlar, bu hafta Kara Pazartesi yaşandı desek yeridir.
23:20Türkiye Borsası, İstanbul Borsası başta olmak üzere Japonya'dan esen sert rüzgarlar Naz Dağı uzandı.
23:27Oradan Türkiye'ye kadar geldi.
23:28Çok ilginç ve büyük düşüşler yaşandı.
23:31Borsa hiç olmadığı kadar düştü.
23:33Yıllardır böylesine büyük bir kriz yaşanmamıştı.
23:35Peki ne oldu da borsa düştü?
23:37İsterseniz bunu bir ekonomistle Efe Bulduk'la konuşalım.
23:40Şimdi Sayın Bulduk, hiç bilmeyenler için Amerika'da bir resesyon meselesi var.
23:44Durgunluk konuşuluyor.
23:46Nereden çıktı bu durgunluk meselesi? Nedir durgunluk?
23:48En basit şekilde baktığımızda resesyon ekonomik durgunluk demektir.
23:52Fakat resesyonu anlamak için önce enflasyonu anlamak lazım.
23:56Şöyle bir örnek üzerinden gidelim.
23:58Herkesin hemen hemen ailesi ve çocuğu var.
24:00Çocuğunuza bin lira bir harçlık veriyorsunuz haftalık.
24:03Ve okula gidiyor.
24:04Okulda da kantinden beslendiğini düşünelim.
24:07Okulumuzda yüz tane öğrenci var.
24:09Kantinden besleniyorlar.
24:11Kantinde elli tane tost yapıyor olsun.
24:13Elli tane tost yapan kantinci bütün öğrencilerin haftalık bin lira aldığını görünce
24:18tost fiyatlarını doğal olarak yukarı doğru çekmek isteyecektir.
24:21Çünkü çok fazla tosta talep var.
24:23Almak isteyen sayısı çok.
24:25Fakat tost sayısı yeterli değil.
24:27Dolayısıyla kantinci tosta daha çok para vermeye niyetli.
24:30Kullanıcıların ya da işte müşterilerin diyelim.
24:33Taleplerini almak için fiyatı yükseltir.
24:36Sonra öğrencilerin harçlığına zam yapıldığını düşünelim.
24:39Bu sefer beş bin lira olsun harçlıkları.
24:41Kantincik doğal olarak benzer düz mantıkta.
24:44Örnek bu ya.
24:45Daha da yükseltmek isteyecektir fiyatı.
24:46İşte bunu enflasyon diyoruz.
24:47Yani sizin paranızın alım gücünün düşmesi.
24:50Bunun çeşitli nedenleri olabilir iktisatta.
24:52Fakat genelde para bolluğu, işte covid döneminde basılan paralar
24:56ve uygulanan yanlış para politikaları enflasyona neden oluyor.
25:00Enflasyonu çözmek için uygulanan politikalarsa ekonomik durgunluğa yani resesyona neden oluyor.
25:06Yine aynı örnek üzerinden girelim.
25:08Bu sefer aileler beş bin liralık olan harçlıkları ekonomi bozuldu.
25:12Artık aileler işte para kazanamıyorlar ya da işsiz kaldılar üzücü şekilde.
25:16Beş yüz liraya düşürdüler.
25:18Bu sefer ne olacak?
25:19Kantinci uf işler çok iyi gidiyor.
25:21Bir tost makinesi daha alayım.
25:23Daha fazla tost ekmeği alayım derken bir bakacak.
25:25Bu sefer talep düştü.
25:27Öğrencilerin harçlıkları düştü.
25:29Tost makinesini satmaya başlayacak.
25:31Yanında çalışanları işten çıkarmaya başlayacak.
25:33Ve haliyle ekonomik durgunluk baş gösterecek.
25:36Geçtiğimiz pazartesi 5 Ağustos'ta yaşanan finansal çöküş.
25:40Tarihe de kara pazartesi olarak geçen.
25:42Burada ne oldu isterseniz?
25:44Biraz buna bakalım.
25:45Öncelikle Amerika'nın resesyona girebilmesi için bir ekonomik durgunluk olması gerekiyor.
25:49Yani Amerika'nın ekonomisinin büyümemesi gerekiyor.
25:52Amerika'nın ekonomisi hali hazırda yüzde 2.8 büyüyor.
25:56Bunu bir kenara koyalım.
25:57Peki hal böyleyken ne oldu da dünya piyasaları resesyon endişesine kapıldı?
26:02Eski FED çalışanlarından biri olan Claudio Sam'ın bir kuralı var.
26:05Claudio Sam şunu söylüyor.
26:07Son 3 ay içerisindeki işsizlik rakamının hareketli ortalaması
26:1212 ay yani son 1 yıldaki işsizlik rakamından 0.5 olursa
26:17bu iktisatla alakalı biraz havalı bir anlatım.
26:20Ben size şunu söyleyeyim.
26:21İşsizlik sayısı artmaya başladıysa ve bu ciddi bir artışsa
26:25yani 0.5'in üzerinde artıyorsa son ortalama
26:28o zaman resesyonla alakalı bir uyarı olarak alabiliriz bunu diyor.
26:33Bu Claudio Sam'a soruldu düşüşün akabinde.
26:36Claudio Sam şöyle söyledi.
26:37Evet bulunduğumuz nokta iyi değil fakat resesyon konuşmak için henüz erken.
26:42Ben de kendisiyle benzer şekilde düşünüyorum.
26:44Amerikan GDP'si yani gayri safi yurt içi hasılası yüzde 2.8 büyümüş vaziyette son çeyrekte.
26:50Dolayısıyla Amerika özelinde resesyonla ilgili bir şey konuşmak için henüz erken olduğunu düşünüyorum.
26:56Fakat bulunduğumuz nokta dikkatli davranmamız gereken bir nokta.
26:59Orta vadede makro ölçekte sizce nasıl bir ekonomik tablo öngörüyorsunuz?
27:04Hem Türkiye için yani Türkiye'deki İstanbul borsası için hem de dünya borsaları için.
27:08Şimdi dünya ekonomisine baktığımızda karşımızda birkaç tane sorun var.
27:12Bunlardan bir tanesi Amerika tarafındaki resesyon endişeleri.
27:15Şu an itibariyle bunu çok vehamete yer bırakmadığını bahsetmiş olduk.
27:19Bir diğeri Japonya tarafından gelen faiz artışı.
27:22Japonya tarafından gelen faiz artışı da carry trade ile ilişkilendiriyor.
27:26Hemen onu da kısa bir örnekle anlatalım.
27:28Şöyle düşünün Japonya'da bir amcanız var.
27:31Çok iyi bir şirkette çalışıyor.
27:33Tabii geliri iyi.
27:34Siz de ondan borç para istiyorsunuz.
27:36O size Japonya'nın ile sıfır faizle.
27:38Çünkü Japonya'da şu an 10 yıllık devlet faizleri 0.80 civarında para veriyor bedavaya.
27:44Siz onu alıyorsunuz dolara çevirip Amerikan hazine tahviline koyuyorsunuz.
27:48Kabaca onu da yıllık %4, %5 diyelim.
27:50Böylelikle para kazanıyorsunuz.
27:52Ya da Türkiye'ye getiriyorsunuz.
27:54Geçtiğimiz 9 Ağustos'tan 2023 tarihinden bugüne kadar kur %25 arttı dolar kuru.
28:00Bu ne demek?
28:01Siz paranızı alıp mevduat faizine koysanız ve yıllık %50 alsaydınız Türk lirasına
28:07dolara karşı bile %25 kazanacaktınız.
28:10Çünkü dolar %25 yapmış.
28:12Siz %50 yapıyorsunuz.
28:14Kazandığınızı dolara çevirirseniz %25 dolar faizi alıyorsunuz.
28:18Yani carry trade yabancı para birimi cinsinden düşük faize ya da sıfır faize borçlanılıp
28:23daha yüksek getir getiren ama devlet tahvilleri ama riskli varlıklara yatırım yapmayı deniyor.
28:28Orta Doğu'daki jeopolitik gerginlikler, olası Lübnan-İran savaşının boyut değiştirmesi
28:34ve Amerikan seçimleri var.
28:36Bunlar bizi orta vadede ve orta kısa vadede son derece geren başlıklar.
28:41Baktığımızda Warren Buffett yaklaşık 234 milyar dolarlık kısa dönem Amerikan hazine tahvili almış vaziyette.
28:48Bu da guru olarak bilinen Amerika'nın en büyük yatırımcısının riskten kaçındığını ve kısa dönemli faiz getirisine yöneldiğini söylüyor.
28:57Öyle ki 234 milyar dolar Amerika Birleşik Devletleri'nin elindeki 195 milyar dolarlık hazine tahvilinden çok daha fazla.
29:05Dolayısıyla orta vadeli portföylere baktığımızda daha düşük riskli bir portföy kurmak mantıklı olacaktır.
29:10Şayet risk almak istiyorsanız kripto varlıklar hala güzel bir risk ödül oranı bize vaat ediyor.
29:16Sayın Bulduk çok çok teşekkür ederim.
29:18Sevgili seyirciler az gittik uz gittik bir 5N1K'nın daha sonuna geldik.
29:22Önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da buluşuncaya kadar ben Cüneyt Özdemir.
29:26Hepinize iyi günler, iyi akşamlar diliyorum.