'Tokum ama açım' diyorsanız siz "Hedonik Açlık" yaşıyor olabilirsiniz! Hedonik Açlık nedir?
Sosyal medya üzerinden izlediğiniz yemek videolarından etkileniyor, sürekli yiyorum ama doymuyorum diyorsanız siz de "Hedonik Açlık" yaşıyor olabilirsiniz.
Transcript
00:00Medya ve reklamlarda karşılaşılan yemek görselleri hedonik açlığa neden oluyor.
00:05Bu nedenle bugün doçent doktor Çiğdem Arslan ile bir aradayız hedonik açlığı konuşacağız.
00:10Hedonik açlık nedir hocam?
00:12Ben öncelikle hedonik sözcüğünden biraz bahsetmek istiyorum.
00:15İşte hedonizm Yunanca'da hedon, zevk sözcüğünden geliyor.
00:19Yani hedonizm biraz zevk düşkünlüğü demek.
00:22Hedonik açlık da aslında gerçekten aç olduğumuz için değil, zevk alacağımızı düşündüğümüz için
00:27ve beynimizdeki zevk yolaklarını beslemek için yediğimiz gıdalarla ilişkili bir durum.
00:32Yani şöyle, yaşamak için yemek değil, yemek için yaşamak tabii ki insanı hayvandan ayıran şeyler,
00:38yürümek, beslenmek gibi durumlardan biz zevk alan canlılarız.
00:42Bunları güzelleştiren, bunları günlük yaşantımızın içinde keyifli hale getiren canlılarız.
00:46Yani sadece işte bir ağaçtan elma toplayalım, günlük kalori ihtiyacımızı alalım
00:50ya da bir hayvan avlayalım, işte protein ihtiyacımızı karşılayalım değil.
00:53Yemekleri süslüyoruz, güzelleştiriyoruz, işte arkadaşlarımızla aynı sofraya oturuyoruz.
00:58Bunların hepsi aslında fizyolojik süreçler.
01:01Bunun patolojik olduğu nokta ise gerçekten aç olmadığımızda bir gıdanın görüntüsü,
01:07gıdanın popülerize edilmesi ya da bulunduğumuz ortamda
01:10gereksiz ve belki de bazen abur cubur şeylerle beslenmeyi tetikleyici bir süreç.
01:15Hedonik açlıktan kast edilen aslında bu.
01:17Hedonik açlığın en sık ortaya çıktığı durumlar aslında stres altında kaldığımız,
01:22işte üzgünken olabilir, kendimizi ödüllendirme ihtiyacı hissettiğimiz.
01:26Kadınlarda premenstrüel sendrom dönemindeki tatlı krizleri,
01:30hedonik açlığa aslında iyi bir örnek.
01:32Aslında bir kalori ihtiyacımız yok, tatlı ihtiyacımız yok.
01:35Stres altındayız, moralimiz bozuk, ağrımız var.
01:38E o zaman biraz tatlı yiyeyim, kendime geleyim diye.
01:40Bu durumlarda stresle üzüntü de ortaya çıkabiliyor.
01:43Depresyonda işte bir takım kayıplar yaşadığımızda, işle ilgili problemler olduğunda,
01:48evde ilişkimizde problemler olduğunda ortaya çıkabiliyor.
01:51Zaten bilimsel çalışmaların gösterdiği kadarıyla da hedonik açlıktan en çok etkilenen gruplar,
01:56kadınlar ve ne yazık ki çocuklar günümüzde sosyal medya ve televizyonun etkisiyle.
02:01Sonuçları obezite tabii ki, sağlıksız beslenme.
02:04Ya da hani obez olmayan bireylerde de günlük alacağı kalori kaliteli bir besinle değil,
02:10birey işte bizim junk food, abur cubur dediğimiz,
02:13gerçekten dünyaya faydası olmayan ama görüntüsü güzel olan,
02:16birey yediği zaman kendisine keyif veren şeylerle karşılamış oluyor.
02:20Sağlıksız bir beslenme şekli.
02:21Bir de hedonik açlığa yatkınlığı olan kişilerde şunu da biliyoruz,
02:25başka alışkanlıklara, başka bağımlılıklara da yatkınlık oluyor.
02:29Şimdi biz güzel bir besin yediğimizde ya da işte güzel bir olay yaşadığımızda,
02:34keyif verici bir şeyler yaptığımızda beynimizde dopamin denen bir madde salgılanıyor.
02:39Bu dopamin mutlulukla direkt ilişkili.
02:41Şöyle anlatayım size, normal bir gıda bir birim dopamin salgılatıyorsa,
02:45işte biraz süslü ve hedonik açlığı tetikleyici bir gıda iki birim dopamin salgılatabilir.
02:51Biz bu gıdayı arkadaşlarımızla çok keyifli bir ortamda,
02:54bir deniz manzarasında alırsak beş birim dopamin salgılatabilir.
02:58Vücut dopaminle yani mutlulukla bağlantıyı gıda üzerinden kurduğu zaman bu bir bağımlılık da yapıyor.
03:04Yani geçici bir süreç olmuyor bu bazı bireylerde.
03:06Bu sefer birey her mutlu olmak istediğinde, her dopamin açlığına girdiğinde,
03:10beyinde dopamin her düştüğü zaman bu dopamini yerine koymak için işte bir tane çikolata atayım,
03:15ya da işte abur cubur besleneyim, biraz kuru yemişim gibi bu dopamini gıdayla yerine koymaya çalışıyor.
03:21Bu hem psikiyatrik hastalıklara ve bağımlılık süreçlerine kişiyi oldukça yatkınlık hale getirirken,
03:27bir yandan da çağımızın vebası obezitenin de ciddi bir sorumlusu oluyor.
03:31Şimdi aslında eğer sağlıklı beslenmediğimizi düşünüyorsak, mutlaka bir uzman yardımı almak gerek.
03:37Uzman yardımı derken, beslenme ve metabolizma bir bütün.
03:40Örneğin bize obezite cerrahisi için ya da kilo fazlalığı için başvuran hastaları nasıl değerlendiriyoruz?
03:46Öncelikle bunların psikiyatrik ölçekleri var.
03:48Bu hastada bir yeme bozukluğu var mı?
03:51Bir hedonik açlık durumu var mı?
03:53Bu durumu çeşitli testlerle ölçeklendirmek gerekiyor.
03:56Tabi ki bir psikoterapi yönü olduğu gibi bazen,
03:59işte bu dopamin eksikliği had safhadaysa, kişi depresyondaysa bunu ilaçlarla desteklemek gerekebiliyor.
04:05Yani durum aslında midenizde değil, beyninizde olabilir.
04:08Mutlaka bir uzman yardımı almalısınız.
04:10Bunun dışında tabi ki diyetisyenler ve diyet uzmanlarının da bu hedonik açlık,
04:14dopaminimiz azaldığında girdiğimiz açlık krizlerini önlemek için
04:18belki sağlıklı atıştırmalıklarla davranışsal değişikliklere gidip gitmek lazım.
04:23Kendisinde hedonik açlık ya da yeme bozukluğu olduğunu düşünen bireylerin
04:26mutlaka beslenme ve metabolizma konusunda uzman bir ekipten destek almasını öneriyoruz.
04:31İkincisi de benim en çok dikkatimi çeken çocukluk çağlarında bunun şekillendiğini görüyorum.
04:36Aileler çocukları mutlu etmek için işte baba eve gelirken çikolata getiriyor
04:40ya da işte anne çocuk ağladığı zaman hadi sus sana bir tane şeker.
04:43Bakın bunlar hep beyindeki dopaminle yemeği ya da tatlıyı ilişkilendiren şeyler.
04:48Bu yolaklar beynimizde çocukluk çağlarında bir kere kurulduğu zaman
04:51biz bunu yetişkin çağda çok zorlanıyoruz düzeltirken.
04:54O yüzden hani özellikle aile içinde yemeği bir tabi ki keyifli yemek yediğimiz anlar olacak ama
05:00yemeği dünyanın en keyifli şeyi ve bir ödül haline getirirsek
05:03yetişkin çağda çocuklarımızda bu bozukluğun ortaya çıkma riski yükseliyor.
05:07Aslında bu hepimizde olan bir şey bu fizyolojik bir şey.
05:10Şimdi bilimsel çalışmalar gösteriyor ki biz yemek yememize gerek yok.
05:14Bir yemek gördüğümüzde bile ağzımız sulandığı gibi insülin salgılamaya başlıyoruz.
05:19Güzel bir yemek yemeyi düşündüğümüzde bile insülin salgılıyoruz.
05:22Yani tamamen hormonal altyapısı olan bir şey.
05:25O yüzden tabi ki sosyal medya görseller,
05:27sürekli çok çeşitli yemek programları izlemek sürekli şekilde bunu tetikleyebilir.
05:34Ama hepimiz güzel bir yemek gördüğümüzde bunu canımızın istemesi, acıktığımızı hissetmemiz normal.
05:39Yine aynı şekilde mesela çok açken alışverişe çıktığımızda
05:42çok fazla gereksiz haburcubur sepete atıyoruz.
05:44Bunları biraz kendimize telkin etmemiz gerekiyor tabi ki.
05:47Dikkatli olmak gerekiyor.
05:48Genellikle kilo fazlası olabilir, yeme bozukluğu olabilir.
05:51Kilo fazlası yoksa belki sıkınır şekilde yiyip kusuyor olabilir.
05:55Yani yakın bir arkadaşımızda böyle bir korkumuz varsa,
05:58tabi ki tepkisel de olabilir insanlar direkt.
06:00Böyle bir şey söylemek yerine biraz gözlemlemek gerekebilir.
06:03Bu geçici bir süreç mi?
06:05Yani ne bileyim bir aile bireyini kaybetmiş ya da partnerinden ayrılmış bir kişi de
06:09kısa süreli olarak bunlar normal tabi ki.
06:12Bunun uzun süreli olması, bir hayat tarzı haline gelmesi
06:14ve kişinin 3 ay, 6 ay en az bu yeme bozukluğunun içinden kurtulamıyor,
06:18çıkamıyor olması lazım patolojik demek için.
06:21Yoksa ara ara hepimizde olan durumlar aslında.
06:24Gözlemek çok önemli.
06:25Sık sık yemek yer bu insanlar.
06:27Ya da işte bir yere gittiğinde gördüğü her şeyi almak ister diyelim.
06:30Dolaşıyorsunuz bir yerde, pastaneye de uğrayalım.
06:33Aa hadi şuradan da dondurma alalım.
06:34Şurada da iki kokteyl içelim gibi.
06:37Sürekli bir dopamine tetikleyici bir şeyler yapma peşindedir.
06:40Çok teşekkür ediyoruz Çiğdem Hocam.
06:42Ağzınıza sağlık.
06:43Ben teşekkür ederim.
06:44İyi çalışmalar dilerim.
06:45Emredeceğiniz bir şey var mıdır peki?
06:47Yok, teşekkürler.
06:51İzlediğiniz için teşekkürler.