İran sandık başında
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Evet, İran'da sevgili seyirciler 14. dönem Cumhurbaşkanı seçimleri bu sabah itibariyle başladı.
00:08Hatırlayın 19 Mayıs'ta İran Cumhurbaşkanı Reisi bindiği helikopterle beraberindekilerle şüpheli bir kazada sevgili seyirciler can vermişti.
00:17Ondan sonra dini lider Hamaney, 50 gün içerisinde ülkenin seçime gideceğini duyurmuştu.
00:24Şimdi konuya dair bir Skype bağlantısı gerçekleştireceğiz.
00:28Evet, İran'da yeni Cumhurbaşkanı seçmek için sandık başına gidiyor dedik.
00:32Ulusal Kanal İran temsilcisi Gürkan Demir Skype bağlantısı gerçekleştireceğiz.
00:39Gürkan Demir selamlar, merhabalar.
00:42Merhabalar, iyi ayınlar, kolay gelsin.
00:45Teşekkür ederim.
00:47Önce bir 80 aday vardı, sonra Anayasayı Koruma Konseyi bu aday sayısını 6'ya düşürdü.
00:53Sonra 4 oldu mu bilmiyorum.
00:55Sonra da seçimler şöyle bir gelişmeleri senden alalım.
00:58Daha sonra da yine gerekli görüntüleri soru-cevap şeklinde devam edelim.
01:02Buyur.
01:03Evet, 80 aday adayı vardı aslında İçişleri Bakanlığı'na başvuru yapan.
01:08Ardından İran Anayasası'nda belirtildiği gibi Anayasayı Koruyucular Konseyi bu sayıyı 6'ya düşürdü.
01:14Belirli koşullar çerçevesinde yaptığı elemeler sonrası seçime saatler kala 2 aday daha çekilince
01:224 adaylı seçim bu sabah saat İran saatiyle 8 itibariyle başladı.
01:27Türkiye saatiyle 7.30 oluyor.
01:304 aday içerisinden İran halkı yeni cumhurbaşkanlığı seçmek için sabahın erken saatlerinden itibaren sandık başına gitmeye başladı.
01:4059 bin noktada sandıklar kurulmuş durumda.
01:4595'den fazla ülkede yine benzer şekilde sandıklar kuruldu ve yurt dışında yaşayan İranlıların da oy verme imkanı sağlandı.
01:5462 milyona yakında yaklaşık olarak seçme kaydı bulunuyor.
01:58Ancak bunların yüzde kaçı veya kaç milyonu sandığa gidecek onu gün sonunda göreceğiz.
02:04Oy verme işlemi saat 18'de sona eriyor.
02:08Ancak önceki seçimlerden edindiğimiz tecrübeye dayanarak söylüyoruz ki,
02:12oy verme işlemi belirli saatler çerçevesinde ilerleyen saatlere doğru ertelenebilir.
02:19Yani 18, 21 olabilir, 21, 23 olabilir.
02:23En geç 24'e kadar seçimlerin bitmesi gerekiyor ki oy verme işleminin.
02:28Çünkü İran anayasasına göre seçimler bir gündür tanımlaması var.
02:32Yani oy verme işlemi 23'e, 23.30'a, 24'e kadar uzayabilir.
02:37Ardından oy sayım işlemi başlayacak ve yarın öğlene doğru yani cumartesi günü
02:44öğle saatlerine doğru İçişleri Bakanlığı tarafından sonuçların kamuoyuyla paylaşılmasını bekliyoruz.
02:53Az önce kısmen bahsettin ama 62 milyon seçmen var dedin yanılmıyorsam.
02:58Seçime katılım oranı nasıl saatler şimdi 15.30'u neredeyse gösteriyor.
03:0315.30'a yaklaşıyoruz.
03:05Herhalde 3 aşağı 5 yukarı seçime katılım oranı tahmin edilmiştir ki sabah saatlerinde
03:11oy kullanırken de dini lider halkına çağrıda bulundu.
03:15Sandığa gelin dedi.
03:17Evet, seçime katılımın %50'nin üzerine çıkması bekleniyor bu seçimde.
03:25Beklenti bu sabah itibariyle yapılan gözlemlerle de örtüşmeye başladı.
03:30Oy kullanma noktalarında özellikle merkezi yerlerde böyle kırsal alanlarda değil merkezi
03:36yerlerde uzun uzun kuyrukların oluştuğunu gördük.
03:40İnsanların oy kullanmak için sabahın erken saatlerinde geldiğini fark ettik.
03:46Şu dakikalarda hava biraz sıcak biraz seyrekleşmeye başladı ama yine kapıda sıra var.
03:51İçeri girmek için bekleyenler grup grup içeriye alınıyorlar.
03:56Çünkü bulunduğumuz yer geniş bir salon olsa da yine kalabalıktan dolayı insanları
04:01grup grup beşer beşer onar onar içeriye alıyorlar ve uzunca da bir kuyruk oluşmuş
04:06durumda.
04:07Önümüzdeki dakikalarda havanın serinlemesi serinlemeye başlamasıyla birlikte yine
04:12katılımların oy verme merkezlerinde ya da sıraların fazlalaştığını görmeye
04:17imkanı olacağını düşünüyoruz.
04:19Hamaney'in açıklamasına işaret ettiniz.
04:22Hamaney oy kullanırken ben de o salondaydım.
04:25Oy verme işlemini ve basın açıklamasını yerinde takip etme fırsatı buldum.
04:29Hamaney açıklamasında 2 noktaya esasında işaret etti.
04:341 vatandaşları sandığa çağıran ve 2 vatandaşların şüphe veya tereddüte düşmemesi gerektiğini
04:41oy verme işleminin çok kolay yapılabildiğini para ödemek vesaire falan gibi 1 durumla
04:48karşılaşılmadığını ve işlemlerin son derece hızlı olduğunu söyleyerek vatandaşları
04:52yine cümlesinin sonunda oy vermek için sandığa davet etti.
04:57İran İslam Cumhuriyeti buradaki cumhuriyet kelimesinin şunu gösterdiğini ifade etti.
05:03Halkın bu ülkenin aslı asli unsuru olduğunu söyledi ve 1 kez daha vatandaşları seçime
05:11katılmasının yönünde çağrıda bulundu.
05:14Seçime katılım oranı %50 civarında bekleniyor dedin Gürkan, peki geçtiğimiz seçime
05:20göre 1 önceki seçime göre ya da diğer seçimlere nazaran ortalama baz alındığında
05:29bu seçime katılım düşük mü kalıyor, yüksek mi kalıyor?
05:33Son seçimin milletvekilliği seçimiydi, 41-42 bandında kaldı.
05:39O seçime baz alarak söyleyecek olursak 50'yi geçme ihtimali iyi 1 oran ancak toplam
05:46olarak İran seçimi tarihine baktığımız zaman yine düşük kalacaktır toplamda.
05:53Peki favori kim?
05:564 aday içinde 4 aday var ancak 3'ü öne çıkıyor.
06:00Zaten çekilen adaylar da bu 3 adaydan 2'sini işaret ederek çekildi ve birleşmelerini
06:06istedi.
06:06Kimdi onlar?
06:07Seyit Celil'i ve Muhammed Bağdat Galiba mevcut meclis başkanı çekilen 2 aday bu
06:142 adaya birleşin ve seçime o şekilde girin çağrısı yaparak yarıştan çekilmişlerdi.
06:21Ancak yürütülen müzakereler noktasında her 2 aday da birbirinin lehimi çekilmeyi
06:27kabul etmedi.
06:28Bu nedenle seçime 4 adayla giriliyor.
06:31Bu noktada da favori aday olarak Seyit Celil'i Muhammed Bağdat Galiba ve Mesut Pezeşkan
06:39Tebriz milletvekili bu 3 ismin öne çıktığını görüyoruz.
06:43Celil'i veya Galiba çekilmediği için de seçimin 2.
06:49tura kalacağı değerlendirmeleri yoğun bir şekilde yapılıyor.
06:52Nasıl?
06:53Pezeşkan reformist kanattan diğer 2 isim muhafazakar kanattan ancak muhafazakar kanat
06:59içerisinde yer alan 2 isim de kendi içinde ayrışıyor.
07:02Taraftarları veya destekleyicileri 2'ye bölünüyor muhafazakar kesimde.
07:07Bu nedenle her 2 ismin oyu bölüneceği için Pezeşkan'da 20'nin üzerinde veya 15'in
07:15üzerinde oy aldığı takdirde seçimin 2.
07:17tura kalma ihtimali güçleniyor.
07:19Bu noktada çünkü İran'da Türkiye'de olduğu gibi %50 artı 1 şartı aranıyor.
07:27Bu sağlanma ihtimali düşük olduğu için seçimin 2.
07:31tura kalması bekleniyor.
07:33Burada da 2.
07:34tura kalabilecek en güçlü adaylar eğer kalırsa en güçlü adaylardan birisini kalma
07:40ihtimali güçlü olan Mesut Pezeşkan.
07:42Diğeri de ya Celil'i olacaktır ya da Muhammed Bağır Galiba olacaktır.
07:48Mustafa Kur Muhammed'i ise iddialı bir aday değil.
07:53Oy oranı %3 ila 5 bandında 2 bandında gidip geliyor.
07:59O yüzden bu 3 ismin öne çıktığını söyleyebilirim.
08:02Söz konusu isimler içerisinde dini liderliği daha doğrusu dini liderin politikasına
08:10ya da uygulamak istediği politikaları hayata geçirebilecek en yatkın aday hangisi
08:17ya da 3'ü de aynı mı?
08:193'ü de farklı birbirinden farklılıklar var içeriyor şöyle eğer rehberlik makamı
08:26yani dini liderlik makamı dış politikada özellikle farklı bir eğilim istiyorsa oraya
08:34yoğunlaşılıyordur.
08:36Nedir o farklı eğilimler?
08:37Mesela nükleer müzakereler var dış politikada, İran'da en öne çıkan konu başlığı bu.
08:43Çünkü İran ekonomisini de etkiliyor, savunma sanayisini etkiliyor, askeri gücünü etkiliyor.
08:49Toplumsal olarak toplumu huzursuz ediyor.
08:52Bu nükleer anlaşmalardan kaynaklı olarak yapılan yaptırımlar bu nedenle nükleer müzakereler
08:58avrupa ülkeleri rusya, çin ve amerikanın masada olduğu 1 konsensusla imzalanıyor
09:05veya imzalanamıyor.
09:06Bu noktada mesela pezeşken avrupa ve amerika ile anlaşma yapmayı savunuyor.
09:12Nükleer müzakereler noktasında ve ülkenin bu noktada ekonomik olarak rahatlayacağını
09:18düşünüyor.
09:19Bu programı öne sürüyor ki eski dışişleri bakanı cevahat zarif izleyicilerimiz de
09:24hatırlayacaktır.
09:25Mustafa özür dilerim mesut pezeşkeni destekliyor.
09:28Hasan ruhani eski reformistlerin cumhurbaşkanı idi.
09:34İran'da o da Mustafa mesut pezeşkeni destekliyor.
09:38Celil ise sayın celil ise bu müzakerelere toptan karşı 1 isim.
09:44Çünkü geçmişte yapılan anlaşmanın iran ekonomisine hiçbir faydası olmadığı, amerikanların
09:50ve avrupalıların sözlerinin arkasında hiçbir zaman durmadığını savunuyor.
09:55Bunu da somut olarak delillendiriyor.
09:57Örneğin anlaşma imzalandığında doların 3 tümen olduğunu ancak anlaşma imzalandıktan
10:03sonra o süreç içerisinde doların 30 tümene çıktığını neredeyse 10 katı arttığını
10:08ifade ediyor veya diğer alanlarda ilerleme sağlanamadığını ilerlemenin yavaş olduğunu
10:14savunuyor ve bu nedenle uzlaşıya kapalı 1 isim ortaya koyduğu dış politika vizyonuyla
10:20galiba ise şunu ifade ediyor.
10:23Müzakereler de 1 mücadele alanıdır.
10:26Biz hem müzakere edelim, müzakerelerde mücadele edelim.
10:30Aynı zamanda da dış politikada atacağımız adımlarla ekonomimizi nasıl iyileştirebiliriz?
10:36Buraya odaklanalım.
10:37Burada da şangay işbirliği örgütü ve birikse üye olan iran bunları fırsata çevirebileceğini
10:44düşünüyor.
10:44Özellikle galiba bu noktada oraya yoğunlaşacağını söylüyor.
10:483 ismin ortaklaştığı nokta ise bölge ülkeleriyle sıkı işbirliği.
10:54Bu noktaya 3 adayda işaret ediyor.
10:57Hamaney burada eğer avrupa ve batıyla uzlaşı arayacak, anlaşma imzalayacak bazı
11:05zaaflar verecek, zafiyetler oluşturacak adımlar atılmasını istiyorsa pezeşken bunu
11:11yapabilir ama istemiyorsa katı daha sert önlemler alınacak.
11:16Nükleer noktada örneğin nükleer felsefesi değişecekse nükleer füze yapılacaksa atom
11:23bombası yapılacaksa bu yönde yeni bir fetva verecekse Hamaney eski fetvasını değiştirecekse
11:29buraya da en ideal isim Celil'i ancak hem avrupayla ilişkileri normalleştirme adımları
11:36atabilecek arayışları içerisinde olacak hem de asya'yla iyi ilişkiler kuracak içeride
11:42üretim ekonomisini sağlayabilecek isim olarak da galiba öne çıktı.
11:46Eğer Hamaney böyle bir şey istiyorsa da galiba bu yolu izleyecektir.
11:50Ulusal kanal İran temsilcisi Gürkan Demir verdiğin değerli bilgiler için çok teşekkür
11:56ediyoruz.
11:57İyi çalışmalar kolay gelsin özür dilerim.
12:01Ekranda burası ne kadar göründüğü bilmiyorum ama birkaç saniye izleyiciler için tabi tabi
12:07tabi çok iyi olur.
12:09Ben sıması tutmak istemedim lütfen çok fazla gösterme fırsatım olmadı.
12:14Vatandaşlar buraya gelerek burada önce kimliklerini veriyorlar.
12:18Kimlikleri elektronik sistemde doğrulanıyor.
12:22Oy verebilecek durumda mı değil mi?
12:24Bu arada 18 yaş oy sınırı 28 Haziran 2006'dan önce doğanlar oy kullanabiliyorlar.
12:32Kimlikleri tespit edildikten sonra oy verme için kimlikleri üzerinden bilgiler forma
12:39işleniyor.
12:40Forma işlendikten sonra da vatandaş buraya gelerek bu sandıkta göstereyim bu sandıkta
12:46oyunu kullanıyor ve oy verme işlemini tamamlıyor.
12:50Burada da görevliler var.
12:52Seçim sürecini yakından takip ediyorlar.
12:54Hem adayların görevlileri var hem İçişleri Bakanlığı'nın görevlileri var.
12:59Hem de eğer vatandaşlar gördükleri bir aksilik olursa bunu İçişleri Bakanlığı'na
13:05bildirme yetkisine hakkına sahip bu salon bu şekilde burada 5 sandık var.
13:12Bu 5 sandık için vatandaşlar gelerek oylarını kullanıyorlar ve oy verme işleminde 1 de
13:19parmak basma var boyayla onu da yaptıktan sonra oy verme işlemi tamamlanıyor ve vatandaş
13:25oyunu kullanmış oluyor.
13:27Gürkan Demir en başta aslında atmosferi ya da oradaki atmosferi yansıtır mısın
13:34diyecektim ama herhalde ön yargımın kurbanı oldum dedim.
13:38Herhalde sorun çıkarabilirler.
13:40O yüzden baştan söylememiştim ama sen sonunda söyledin çok da iyi oldu.
13:44Teşekkürler ortamı göstermen gayet iyi oldu.
13:46Kolay gelsin sağol.